Sơ cấp cứu tại nhà một số chấn thương thường gặp

Ở nhà, nhiều tai nạn sinh hoạt có thể xảy ra, đặc biệt với trẻ nhỏ và người lớn tuổi. Bác sĩ hướng dẫn các biện pháp sơ cấp cứu một số chấn thương thường gặp tại nhà.

Hướng dẫn sơ cứu bong gân với quy tắc RICE – Ảnh: Shutterstock

Sắp xếp nhà cửa an toàn

Theo bác sĩ (BS) chuyên khoa 1 Nguyễn Quốc Huy, Khoa Cấp cứu – Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM, qua ghi nhận thăm khám cho thấy, có khoảng 1/3 số chấn thương xảy ra tại nhà thường gặp là ở trẻ nhỏ và người cao tuổi. Các chấn thương có thể nhẹ, chỉ cần xử trí tại nhà mà không cần đến bệnh viện nhưng cũng có thể nghiêm trọng hoặc thậm chí gây tử vong.

Điều đáng nói là, nhiều chấn thương phổ biến xảy ra ở nhà là do những tai nạn không đáng có. Do đó, BS nhắc nhở người dân cần chú ý các biện pháp để phòng ngừa, sắp xếp nhà cửa để tránh xảy ra các tai nạn sinh hoạt đáng tiếc.

BS Huy lưu ý những vị trí tại nhà thường dễ xảy ra tai nạn, đặc biệt với người già và trẻ em.

Cầu thang: Cầu thang an toàn nên có tay vịn cả 2 bên, không để những vật dụng không cần thiết trên cầu thang. Đặc biệt, phải đủ ánh sáng cho cả lối đi lên và xuống.

Phòng tắm: Nên giữ phòng tắm không trơn trượt. Có thể lót thảm chống trượt, hoặc làm nơi tắm riêng biệt để nước không bắn tung tóe khắp sàn.

Cửa sổ: Không nên dùng cửa lùa, nên lắp cửa có chấn song. Đồng thời, ban công cần đảm bảo độ cao an toàn. Đối với trẻ nhỏ, luôn quan sát khi trẻ chơi ngoài hành lang, ban công.

Một số tai nạn sinh hoạt xảy ra do dao, kéo hoặc nuốt sặc, bỏng, thú nuôi cắn… Vì thế, nên lưu ý sắp xếp dao kéo cho gọn gàng, luôn quan sát khi cho trẻ vào bếp. Phụ huynh nên cho trẻ chơi những đồ chơi phù hợp với lứa tuổi, bảo vệ trẻ khi tiếp xúc với chó mèo.

Cách sơ cấp cứu các vết thương thường gặp

“Việc sơ cứu ban đầu rất quan trọng trước khi đưa nạn nhân đến cơ sở y tế hoặc trong thời gian chờ đợi đội cấp cứu đến. Sơ cứu kịp thời, đúng cách sẽ giúp giảm rủi ro, tạo điều kiện thuận lợi cho việc điều trị của BS hoặc ít nhất là không làm nặng thêm các chấn thương”, BS Huy đánh giá.

Đụng dập và bong gân: Nếu chỉ tổn thương gân cơ thì đó là đụng dập, còn khi khớp bị kéo căng hay bong gân thì đó là tổn thương của dây chằng. Trong cả hai trường hợp này, mọi người cần thực hiện 4 điều: nghỉ ngơi, chườm lạnh, quấn băng ép và kê cao vùng chấn thương (tức là RICE, gồm các chữ cái đầu của 4 từ tiếng Anh):

Nghỉ ngơi (R – Rest): Cần hạn chế vận động để giảm bớt đau, có thể dùng nạng, gậy hoặc nẹp vải thông dụng đối với chấn thương nhẹ. Trong trường hợp sau chấn thương mà các cử động thông thường bị giới hạn thì cần để cho vùng tổn thương được nghỉ ngơi hoàn toàn bằng cách dùng nẹp cố định. Có thể dùng bất cứ vật gì dài và chắc để nẹp qua 2 khớp.

“Không nên cố gắng nắn, bẻ, chỉnh sửa nơi bị đau để cố đưa về vị trí bình thường, hoặc lặp đi lặp lại các cử động thông thường. Những cố gắng này sẽ gây đau và làm tổn thương nặng hơn”, BS Huy lưu ý.

Chườm đá (I – Ice): Để giảm đau và sưng phù, có thể dùng thuốc xịt giảm đau và các túi chườm lạnh nhanh; hoặc dùng đá lạnh cho vào túi ni lông, sau đó dùng khăn bọc lại và chườm để tránh tê cóng.

“Trong 24 giờ đầu, chườm đá chừng 3 lần, mỗi lần lâu khoảng 20 – 30 phút. Đặc biệt, không thoa dầu nóng hoặc dùng nhiệt trong 24 giờ đầu vì có thể làm sưng, bầm nhiều hơn”, BS Huy hướng dẫn.

Băng ép (C – Compression): Nên dùng băng thun, quấn nhẹ nhàng và đều tay sẽ giúp cho vùng tổn thương giảm sưng nề và mau hồi phục. Lưu ý, không băng quá chặt tay làm ảnh hưởng đến tuần hoàn phía sau nơi băng ép. Đồng thời, thường xuyên kiểm tra các đầu ngón chân/tay xem có tím hoặc bị tê bì không, nếu có thì phải nới lỏng băng thun.

Kê cao (E – Elevation): Kê vùng chi bị tổn thương lên cao hơn tim để tăng lượng máu tĩnh mạch dồn về hệ tuần hoàn, làm giảm sưng nề.

Vết thương nhỏ, trầy xước hoặc rách da: Theo BS Huy, mọi người có thể nhẹ nhàng dùng nước mát làm sạch vết thương và loại bỏ các dị vật nếu có, rồi dùng khăn lau khô.

“Thường các vết thương nhỏ sẽ cầm máu rất nhanh nên chỉ cần dùng ngón tay cái lót gạc để ép lên vết thương một lúc. Sau đó sát khuẩn với dung dịch povidine, băng lại bằng băng keo cá nhân. Trong trường hợp vết thương lớn hơn, có thể dùng gạc vô khuẩn và băng cuộn mua tại nhà thuốc để băng lại”, BS Huy hướng dẫn.

Đối với vết rách lớn chảy máu thì lót gạc vô khuẩn hay khăn sạch, dùng ngón cái đè ép tập trung lên vết thương để cầm máu.

Nếu vết thương ở tay, người bị thương có thể nâng cao tay sẽ giúp cầm máu dễ dàng hơn. Trường hợp vết thương vẫn chảy máu thì có thể đặt lên vết thương mấy miếng gạc dày và quấn băng thun chặt tay dần cho đến khi ngừng chảy máu. Sau đó, người nhà nhanh chóng đưa nạn nhân đến cơ sở y tế gần nhất.

“Tuyệt đối không dùng các biện pháp cầm máu như thuốc lá, lá cây nghiền nát, hoặc bất cứ thứ gì khác đắp lên vết thương vì sẽ gây khó khăn cho việc làm sạch và điều trị vết thương, có thể nhiễm trùng, hoại tử”, BS Huy cảnh báo.

“Có một số chấn thương nghiêm trọng như: sau khi té ngã không thể đứng dậy được, đau rất nhiều vùng lưng hay vùng cổ, không thể xoay cổ, hoặc mất cảm giác và vận động khi có chấn thương tủy sống… Những trường hợp này cần gọi 115 để được hỗ trợ y tế ngay. Các xoay trở hay khiêng vác nạn nhân trong những trường hợp này có thể làm tổn thương tủy sống cổ hay lưng nặng hơn, thậm chí dẫn đến nguy cơ liệt”, BS Nguyễn Quốc Huy cảnh báo.

Khải Linh