Slovakia sẽ có lãnh đạo thân Nga

Tổng thống Slovakia Zuzana Caputova vừa đưa ra yêu cầu ông Robert Fico thành lập một chính phủ liên minh sau khi đảng do ông lãnh đạo giành chiến thắng trong cuộc bầu cử ngày 30/9 vừa qua.

Phát biểu hôm 2/10, bà Caputova nhấn mạnh rằng chính phủ mới sẽ phải là một chính phủ “phục vụ mọi công dân”, rằng những ngày tới sẽ là “thời gian của đàm phán chính trị” giữa các đảng phái và giữa bà với các lãnh đạo đảng phái.

Ông Robert Fico và Tổng thống Zuzana Caputova.

Theo kết quả bầu cử, đảng SMER-SD của ông Fico đã giành được gần 23% số phiếu bầu và sẽ có 42 ghế trong quốc hội 150 ghế. Ông dự kiến ​​sẽ mở các cuộc đàm phán với đảng HLAS ôn hòa tách ra từ đảng SMER từ năm 2018, đứng thứ ba với 15% phiếu. Thành viên thứ ba của liên minh nhiều khả năng nhất là đảng Quốc gia Slovakia (SNS) theo chủ nghĩa dân tộc, thân Nga, đạt 5,6% phiếu bầu và cũng là đảng mà ông Fico từng nắm quyền trước đó. Liên minh sẽ có 79 ghế trong quốc hội 150 ghế. Các nhà phân tích cho biết đảng Dân chủ Cơ Đốc giáo KDH có thể được bổ sung hoặc thậm chí thay thế cho đảng SNS. Đảng Tiến bộ Slovakia thân phương Tây, đứng thứ hai với 18%, cho biết sẽ cố gắng thành lập liên minh nếu ông Fico thất bại.

Vera Jourová, quan chức phụ trách các vấn đề kỹ thuật số hàng đầu của Ủy ban châu Âu, cho biết trong cuộc bầu cử hôm 30/9 vừa qua, ông Fico và các đồng minh của ông đã khai thác sự mệt mỏi và tức giận ngày càng tăng của cử tri Slovakia trước sự hỗ trợ của chính phủ cho Ukraine. Slovakia đã cử lực lượng phòng không, chuyển giao xe bọc thép, máy bay trực thăng, pháo và các thiết bị khác cho Ukraine, đồng thời tiếp nhận hơn 100.000 người tị nạn từ Ukraine.

Sinh ra trong một gia đình thuộc tầng lớp lao động vào năm 1964 (59 tuổi), ông Fico vốn là một luật sư chuyên nghiệp, bắt đầu sự nghiệp chính trị của mình trong Đảng Cộng sản ngay trước Cách mạng Nhung năm 1989 dẫn đến sự tan rã của Tiệp Khắc cũ. Ông là đại diện của Slovakia tại Tòa án Nhân quyền châu Âu (ECHR) từ năm 1994 đến năm 2000 và thành lập đảng trung tả SMER-SD vào năm 1999.

Ông Fico trước đây từng giữ chức Thủ tướng Slovakia trong hơn một thập kỷ, lần đầu tiên là từ năm 2006 đến năm 2010 và sau đó là từ năm 2012 đến năm 2018. Đảng SMER đã giành chiến thắng vang dội vào năm 2006, đưa Fico vào ghế thủ tướng 2 năm sau khi Slovakia gia nhập EU. Năm 2009, ông lãnh đạo đất nước gia nhập khu vực đồng euro nhưng không thể thành lập liên minh vào năm sau dù giành chiến thắng trong cuộc bầu cử. Ông ghi thêm một chiến thắng vang dội vào năm 2012 sau sự sụp đổ của liên minh trung hữu vì các cáo buộc tham nhũng và lại giành chiến thắng vào năm 2016 – nhưng phải từ chức 2 năm sau đó trong bối cảnh các cuộc biểu tình rầm rộ về vụ sát hại một nhà báo điều tra và vợ chưa cưới của ông.

Ông Fico là người ngưỡng mộ cả Tổng thống Nga Vladimir Putin và Thủ tướng Hungary Viktor Orban. Fico nói rằng ông sẽ không cho phép bắt giữ Tổng thống Putin theo lệnh ICC nếu ông Putin đến Slovakia. Vì thế, chính phủ do ông Fico lãnh đạo sẽ báo hiệu một sự quay lưng lại với chủ nghĩa tự do chính trị ở Trung Âu. Trong lúc tranh cử, ông Fico đã vận động với luận điệu ủng hộ Moscow nhằm đưa Slovakia đến gần Hungary hơn trong việc thách thức sự đồng thuận của EU hỗ trợ Ukraine chống Nga. Fico đã nhắc lại vào hôm 1/10 rằng ông ủng hộ viện trợ nhân đạo và tái thiết cho Ukraine nhưng không gửi thêm vũ khí – mặc dù các nhà phân tích cho rằng điều này có thể ít có tác động vì kho vũ khí và đạn dược dự phòng của Slovakia hiện đang ở mức thấp.

Ông không giấu giếm thiện cảm của mình đối với Điện Kremlin và cho rằng “Đức Quốc xã và những kẻ phát xít Ukraine” là nguyên nhân khiến nước Nga tiến hành chiến dịch quân tại Ukraine. Và, ông coi các biện pháp trừng phạt chống Moscow là vô ích và cam kết phủ quyết đơn xin gia nhập NATO của Ukraine.

Quan điểm của ông Fico dường như đồng điệu với đa số người dân Slovakia. Theo khảo sát của hãng thăm dò GlobSec, một tổ chức cố vấn an ninh có trụ sở tại Bratislava, chỉ 40% người Slovakia tin rằng Nga phải chịu trách nhiệm về cuộc chiến ở Ukraine, tỷ lệ thấp nhất trong số 8 quốc gia Trung, Đông Âu và Baltic mà GlobSec thực hiện các cuộc thăm dò.

Tuy nhiên, với tất cả những tuyên bố thẳng thắn của mình, nhà lãnh đạo SMER cũng là một nhà chiến thuật. Trong sự nghiệp kéo dài 3 thập kỷ, ông đã chuyển hướng thành công giữa các quan điểm chính thống, ủng hộ EU và lập trường theo chủ nghĩa dân tộc quyết liệt, chống phương Tây, chủ yếu nhắm vào tiêu dùng trong nước, chứng tỏ ông sẵn sàng thay đổi chiến thuật tùy theo dư luận hoặc thực tế chính trị.

Nói rằng mình chỉ quan tâm đến lợi ích của người Slovakia, Fico trong thời gian tham gia phe đối lập đã thẳng thắn chỉ trích EU và các tổ chức phi chính phủ quốc tế. Ông cũng phản đối quyết liệt vấn đề nhập cư – yếu tố then chốt giúp ông giành chiến thắng trong cuộc bầu cử năm 2016 – và bác bỏ “một cộng đồng Hồi giáo riêng biệt ở Slovakia”. Gần đây hơn, ông đã chỉ trích hôn nhân đồng giới. Ông trở thành điển hình tiêu biểu nhất của tình cảm thân Nga ở mức độ cao ở Slovakia để làm suy yếu đường lối thân phương Tây của nước này.

Thật không dễ dự đoán điều gì có thể xảy ra khi ông Fico nắm quyền ở Slovakia. Một số nhà quan sát cảnh báo về một cuộc tấn công dữ dội vào nền pháp quyền ở Slovakia, với những cuộc tấn công vào cơ quan tư pháp độc lập, truyền thông và quyền thiểu số như những gì đã thấy ở Hungary và Ba Lan, dẫn đến những tranh chấp gay gắt với EU. Các nhà phân tích cho biết, các chuyến hàng vũ khí đến Ukraine từ Slovakia dường như gần như chắc chắn sẽ chậm lại, nếu không muốn nói là dừng hoàn toàn, mặc dù điều đó có thể không đáng kể vì lượng vũ khí dự phòng hiện đang ở mức thấp. Và ông Fico sẽ liên minh với ông Viktor Orbán của Hungary đến mức nào để thách thức sự đồng thuận mong manh của EU – không chỉ về sự hỗ trợ quân sự cho Kyiv, mà còn về các vấn đề nóng bỏng khác bao gồm di cư và chuyển đổi xanh – vẫn còn phải xem.