Siêu đập Đại Phục Hưng: Vì sao Ai Cập “sống chết” giữ nước sông Nile?

Thế giới chưa bao giờ gần với một cuộc chiến tranh về nước như hiện nay, đặc biệt là trong bối cảnh căng thẳng leo thang giữa Ai Cập và Ethiopia xoay quanh dự án siêu thủy điện – đập Đại Phục Hưng – trên dòng sông Nile huyền thoại.

Dự án siêu đập Đại Phục Hưng của Ethiopia sắp được tích nước (ảnh: Equal Times)

Trong khi Ethiopia tuyên bố sẽ lấp đầy hồ chứa đập Đại Phục Hưng trong những ngày tới, Ai Cập phản đối dữ dội quyết định này, thậm chí là đe dọa chiến tranh.

Tranh chấp giữa Ai Cập và Ethiopia về nguồn nước sông Nile đã bắt đầu từ khoảng một thập kỷ trước và đặc biệt trở nên “ nóng” trong những ngày gần đây khi Ethiopia sắp trữ 74 tỷ mét khối nước cho đập Đại Phục Hưng.

Mục tiêu chính của Ethiopia khi xây dựng con đập là sản xuất điện. Ethiopia coi nguồn điện từ đập Đại Phục Hưng là đặc biệt quan trọng cho việc phát triển kinh tế. Đập Đại Phục Hưng thậm chí còn có thể biến quốc gia này thành trung tâm năng lượng, bán điện cho nhiều nước láng giềng.

Trong khi đó, Ai Cập lo ngại con đập khổng lồ sẽ khiến dòng chảy sông Nile giảm đáng kể, khiến quốc gia Bắc Phi đối mặt nguy cơ hạn hán.

Sau nhiều vòng đàm phán được tổ chức giữa Ai Cập, Ethiopia và giới quan sát viên từ Mỹ, Liên minh châu Âu, Nam Phi, vấn đề vận hành đập Đại Phục Hưng và quản lý nguồn nước quý giá từ sông Nile vẫn chưa ngã ngũ.

“Ethiopia dường như đang muốn kéo dài các cuộc đàm phán đề nhanh chóng hoàn thiện nốt việc xây dựng và quản lý con đập mới xây”, Nader Noureddin – giáo sư tài nguyên nước tại Đại học Cairo – nhận xét.

Nguồn nước sông Nile có ý nghĩa sống còn đối với Ai Cập (ảnh: Daily Star)

“Những cuộc đàm phán vẫn đang tiến triển mặc dù tồn tại một số điểm bất đồng giữa Ai Cập và Ethiopia. Tôi nghĩ rằng Ethiopia nên đưa ra một thỏa thuận hợp lý để tránh áp lực từ cộng đồng quốc tế – điều mà Ethiopia không bao giờ muốn đối mặt khi đang phát triển kinh tế”, Alfonso Medinilla – chuyên gia từ Trung tâm quản lý chính sách phát triển châu Âu – nhận định.

Nguồn nước sông Nile đối với Ai Cập là vô cùng quan trọng. Nền kinh tế và đời sống của người dân Ai Cập phụ thuộc lớn vào nước từ sông Nile. Trung bình, mỗi người dân Ai Cập chỉ có 500 mét khối nước/năm để sử dụng.

55,5 % nguồn nước cho Ai Cập đến từ sông Nile. Nông nghiệp chiếm tới 12% GDP Ai Cập, tạo công ăn việc làm cho 24% lực lượng lao động của quốc gia này. Có thể nói, nền văn minh Ai Cập sẽ bị xóa sổ nếu không có nước từ sông Nile.

Hồ chứa của đập Đại Phục Hưng rộng khoảng 1.800 km vuông và chứa được 74 tỷ mét khối nước. Điều này có nghĩa là cần ít nhất 7 năm mới có thể lấp đầy nước cho con đập và lưu lượng dòng chảy sông Nile xuống khu vực hạ nguồn sẽ giảm ít nhất 25% trong thời gian đó.

Suốt hàng ngàn năm qua, người Ai Cập luôn coi sông Nile là dòng sông mang lại sự sống vĩnh hằng. Nước sông Nile không chỉ nuôi sống họ mà còn mang ý nghĩa, giá trị văn hóa cực kỳ to lớn.

Nguồn nước sống Nile giúp Ai Cập chống lại sự xâm lấn của sa mạc và là nơi cung cấp nước ngọt chính cho những vùng đất khô cằn. Người Ai Cập coi sông Nile như một vị thần linh thiêng, hàng năm tổ chức lễ hội tưởng nhớ công ơn.

Sông Nile giúp Ai Cập ngăn chặn quá trình sa mạc hóa (ảnh: Reuters)

Mỗi năm, các hồ chứa và con sông ở Ai Cập chỉ trữ được 62 tỷ mét khối nước. Trong khi đó, người dân nước này cần tối thiểu 11 tỷ mét khối nước/năm để sinh hoạt.

Trong khi đó ở Ethiopia, 65 triệu người sống mà không được sử dụng điện. Tiềm năng thủy điện của đập Đại Phục Hưng là điều Ethiopia mơ ước đã lâu.

Ethiopia là một trong những quốc gia nghèo nhất thế giới, thường xuyên đối mặt với khủng hoảng nhân đạo và nạn đói. GDP bình quân đầu người của Ethiopia thấp hơn 4 lần so với Ai Cập.

Đối với người dân Ethiopia, việc xây dựng đập Đại Phục Hưng không chỉ là “chìa khóa” phát triển kinh tế mà còn là niềm tự hào dân tộc.

Số tiền 4,9 tỷ USD Ethiopia đổ vào đập Đại Phục Hưng chủ yếu đến từ “trái phiếu yêu nước” mà chính phủ vay của người dân.