Sau gạo ngon nhất thế giới, Việt Nam sắp ra mắt gạo dược liệu ngừa bệnh tật

Không dừng lại ở danh hiệu ngon nhất thế giới , ngành lúa gạo đang phát triển các giống có dược tính . Sản phẩm mới này tập trung vào chỉ số đường huyết thấp, giúp người dùng chủ động phòng ngừa bệnh .

Không ngủ quên trên chiến thắng sau khi ST25 ba lần được vinh danh là “ Gạo ngon nhất thế giới ”, ngành lúa gạo Việt Nam đang âm thầm chuẩn bị cho một cuộc lột xác mới. Chiến lược sắp tới không chỉ dừng lại ở độ ngon, mà là các dòng gạo có dược tính, chỉ số đường huyết thấp và những giống lúa mùa cổ truyền “thuận thiên” để chinh phục phân khúc cao cấp toàn cầu.

Gạo không chỉ ngon mà phải là thuốc

Thông điệp này được nhấn mạnh tại tọa đàm “Bảo tồn và phát triển lúa Việt – Hành trình đi đến thịnh vượng ” diễn ra ngày 6/12 tại TPHCM.

Trong bối cảnh nhiều quốc gia nhập khẩu đang gia tăng xu hướng tự cung tự cấp, Việt Nam – nước xuất khẩu gạo lớn thứ hai thế giới – xác định phải tìm lối đi riêng bằng sự khác biệt và chất lượng vượt trội.

Các nhà khoa học trao đổi tại buổi tọa đàm (Ảnh: Hà Duyên).

Tâm điểm của sự chú ý trong tọa đàm dồn về Kỹ sư, Anh hùng lao động Hồ Quang Cua – người đã ghi danh gạo Việt lên bản đồ ẩm thực thế giới với các loại gạo ST nổi tiếng, đặc biệt là ST24 và ST25. Chia sẻ về kế hoạch tương lai, ông Cua tiết lộ nhóm nghiên cứu của ông đang hoàn thiện và sắp tung ra thị trường khoảng 5 giống lúa thơm mới.

Điểm đột phá của nhóm giống này nằm ở “dược tính”. Cụ thể, các giống lúa mới sở hữu chỉ số đường huyết (GI) thấp, phù hợp với xu hướng tiêu dùng thực phẩm bảo vệ sức khỏe đang bùng nổ trên toàn cầu.

Theo giới chuyên môn, việc phát triển dòng gạo có chỉ số đường huyết (GI) thấp là bước đi chiến lược để đón đầu xu hướng ‘ăn sạch, sống khỏe’. Khác với gạo trắng thông thường, loại gạo này có tốc độ chuyển hóa đường vào máu chậm, giúp duy trì mức đường huyết ổn định sau ăn. Đặc tính này không chỉ biến hạt gạo từ lương thực đơn thuần thành thực phẩm hỗ trợ đắc lực cho người bệnh tiểu đường, tim mạch hay người ăn kiêng, mà còn giúp gia tăng đáng kể giá trị kinh tế khi thâm nhập vào các thị trường cao cấp.

“Các giống này được đánh giá có ưu thế vượt trội hơn cả ST25 về mặt dinh dưỡng. Đây là lối đi khác biệt để chúng ta bán cái thị trường cần – những sản phẩm tốt cho sức khỏe, chứ không chỉ bán cái mình có”, ông Cua nhấn mạnh.

Nhìn lại hành trình của ST25, ông Cua cho rằng thành công không đến ngẫu nhiên mà đến từ tư duy lai tạo độc bản. Ông kể, nhiều nhà khoa học Thái Lan từng lặn lội sang tận vùng trồng ST25 để tìm hiểu bí quyết giúp giống lúa này 3 lần đăng quang quốc tế, vượt mặt cả tượng đài Hom Mali của nước họ.

“Câu trả lời nằm ở sự kết hợp độc nhất vô nhị: Hương thơm dứa nồng nàn của giống lúa phương Nam hòa quyện với mùi cốm mới thanh tao của giống Tám Xoan phương Bắc. Chính sự cộng hưởng gen di truyền đó đã tạo nên bản sắc riêng mà không hạt gạo nào trên thế giới sao chép được”, ông Cua tự hào kể.

Hiện nay, ST25 đã trở thành giống lúa chủ lực với diện tích gieo trồng trên 200.000 ha/năm (đứng thứ 5 cả nước), hiện diện tại các thị trường khó tính nhất như Mỹ, Châu Âu và giúp người tiêu dùng quốc tế “nhớ mặt đặt tên” thương hiệu gạo Việt.

Giữ “hồn” lúa mùa và kho báu gen bản địa

Nếu ông Hồ Quang Cua đại diện cho sự tân tiến và hội nhập, thì nông dân Lê Quốc Việt (Tư Việt hay ông Tư lúa mùa) tại xã Châu Thành, An Giang lại là người lặng lẽ giữ gìn “hồn cốt” của văn minh lúa nước. Ông Tư Việt đang nỗ lực phục tráng những giống lúa mùa quý hiếm, được xem là nguồn gen vô giá với khả năng chống chịu sâu bệnh và thích ứng biến đổi khí hậu tự nhiên.

Ông Tư lúa mùa bên cạnh ruộng lúa bảo tồn các giống bản địa (Ảnh: NVCC).

Hợp tác cùng Viện Nghiên cứu phát triển Đồng bằng sông Cửu Long (Đại học Cần Thơ), ông Việt đang triển khai dự án trẻ hóa 800 giống lúa mùa. “Trên diện tích 4ha, tôi đã phục hồi thành công hơn 40 giống lúa cổ như Ba Bụi, Chim Rơi, Móng Chim, Tàu Hương, TV1… Tất cả đều được canh tác hoàn toàn thuận tự nhiên, tuyệt đối không dùng phân bón hay thuốc hóa học”, ông Việt chia sẻ.

Với ông, đây không chỉ là nông nghiệp mà là văn hóa. Việc bảo tồn này giúp thế hệ trẻ hiểu về cội nguồn lúa gạo, đồng thời cung cấp vật liệu di truyền quan trọng cho công tác lai tạo giống trong tương lai.

Chiến lược “ít hơn nhưng giá trị hơn”

Ở góc độ nghiên cứu vĩ mô, Tiến sĩ Trần Ngọc Thạch, Viện trưởng Viện lúa Đồng bằng sông Cửu Long cho biết đơn vị này đang lưu giữ một “ngân hàng gen” khổng lồ với 3.500 mẫu lúa mùa địa phương, 100 mẫu lúa hoang và 1.500 mẫu nhập nội. Mục tiêu tối thượng là chọn tạo ra những “siêu giống” vừa có chất lượng cao, vừa chịu được mặn, hạn – những thách thức đang ngày càng gay gắt tại vựa lúa miền Tây.

Thực tế cho thấy, cơ cấu sản xuất lúa gạo Việt Nam đang có sự chuyển dịch mạnh mẽ về chất. Phân khúc lúa chất lượng cao hiện đã chiếm 60-70% diện tích gieo trồng. Những cái tên như OM18 (phủ sóng trên 1 triệu ha) hay OM5451 đang trở thành chủ lực xuất khẩu.

“Chúng ta đang quy hoạch phân khúc rất rõ ràng: Gạo thơm đặc sản, gạo dinh dưỡng, gạo Japonica và nhóm thích ứng biến đổi khí hậu. Đây là nền tảng để ngành hàng phát triển bền vững, giảm phát thải và tối ưu hóa giá trị”, TS Thạch nhận định.

Nông dân Bến Tre thu hoạch lúa Nàng Keo – một giống lúa cổ truyền tại địa phương (Ảnh: Trần Mạnh).

Hiệu quả của chiến lược này đã được chứng minh bằng những con số biết nói. Ông Lê Thanh Tùng, Tổng thư ký Hiệp hội ngành hàng lúa gạo Việt Nam, dẫn chứng: Mới đây, 500 tấn gạo từ mô hình “1 triệu ha lúa chất lượng cao, phát thải thấp” đã được xuất khẩu sang Nhật Bản với giá lên tới 820 USD/tấn – mức giá gần gấp đôi so với mặt bằng chung.

“Điều này khẳng định, khi người nông dân tuân thủ quy trình canh tác xanh, khép kín, việc làm giàu từ cây lúa là hoàn toàn khả thi. Hạt gạo Việt Nam giờ đây không chỉ đi vào bếp ăn bình dân mà đang đường hoàng bước vào phân khúc cao cấp, mở ra kỷ nguyên thịnh vượng mới cho nông nghiệp nước nhà”, ông Tùng kết luận.

Về bức tranh thị trường, số liệu cập nhật từ Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho thấy, lũy kế 11 tháng, Việt Nam đã xuất bán khoảng 7,5 triệu tấn gạo, thu về 3,83 tỷ USD. Dù ghi nhận mức sụt giảm đáng kể so với mức nền kỷ lục của năm ngoái, nhưng với giá xuất khẩu bình quân đạt 512 USD/tấn, Việt Nam vẫn duy trì vững chắc vị thế nước xuất khẩu gạo lớn thứ hai thế giới.

Trong bối cảnh thị trường nhiều biến động, việc chuyển dịch mạnh sang phân khúc gạo thơm và chất lượng cao đang giúp hạt gạo Việt giữ được lợi thế cạnh tranh tại các thị trường trọng điểm như Philippines hay Trung Quốc, đúng với định hướng giảm lượng, tăng chất mà ngành nông nghiệp đang kiên trì theo đuổi.”

Tại Hội nghị Thương mại Lúa gạo Toàn cầu lần thứ 17, diễn ra ở Phnom Penh, Campuchia tháng 11 vừa qua, gạo ST25 của Việt Nam đã xuất sắc vượt qua nhiều đối thủ nặng ký để lần thứ 3 đăng quang ngôi vị “Gạo ngon nhất thế giới” (2 lần trước vào năm 2019 và 2023).

Cú hat-trick lịch sử này là lời khẳng định về đẳng cấp và sự ổn định chất lượng của hạt gạo Việt Nam trên trường quốc tế.

Việc liên tiếp được vinh danh tại đấu trường uy tín nhất hành tinh không chỉ nâng cao vị thế thương hiệu quốc gia mà còn tạo đà tâm lý vững chắc để Việt Nam tự tin bước sang chương mới: Chinh phục phân khúc gạo dược liệu giá trị cao.