Rộng cửa cho những người tự ứng cử đại biểu quốc hội: Ứng cử viên chất lượng sẽ có đại biểu đủ tầm

Theo quy định của pháp luật Việt Nam, với mỗi kỳ bầu cử Quốc hội và HĐND các cấp, ngoài đại biểu được cơ quan, đoàn thể giới thiệu ứng cử thì công dân có quyền tự ứng cử nếu đáp ứng đủ các điều kiện.

Tự ứng cử là một trong những yếu tố thể hiện sự đảm bảo dân chủ trong hoạt động bầu cử và cánh cửa cho những người tự ứng cử ĐBQH khóa XV là rộng mở. Xung quanh vấn đề này, PV Người Đưa Tin Pháp Luật đã có cuộc trao đổi với PGS.TS, ĐBQH khóa XIII Bùi Thị An.

Lựa chọn những đại biểu đủ sức, đủ tài

PV: Theo cơ cấu hiện nay, số ĐBQH là người ngoài Đảng, người tự ứng cử từ 5-10% (25 – 50 người). Bà đánh giá như thế nào về cơ cấu này?

PGS.TS Bùi Thị An: Tự ứng cử ĐBQH và đại biểu HĐND là quyền của công dân. Về tiêu chí, tất cả các khóa bầu cử Quốc hội và HĐND các cấp từ xưa đến nay không có gì hạn hẹp, cản trở công dân thực hiện quyền này.

Về thủ tục, hồ sơ, quy trình dành cho ứng viên được giới thiệu hay tự ứng cử đều như nhau. Các cơ quan Nhà nước có trách nhiệm đứng ra tạo điều kiện cho họ được tham gia. Nhìn vào dự kiến thành phần, cơ cấu cho thấy, nhiệm kỳ này “cửa” vào Quốc hội sẽ rộng mở hơn cho những người tự ứng cử. Chưa rõ số lượng đại biểu tự ứng cử lần này nhiều hay ít, nhưng tôi tin chất lượng đại biểu tự ứng cử lần này sẽ cao hơn trước.

PGS.TS, ĐBQH khóa XIII Bùi Thị An

PV: Bà nhìn nhận như thế nào về tình trạng “vận động không trong sáng” có thể diễn ra trong mỗi lần bầu cử?

PGS.TS Bùi Thị An: Với việc tự ứng cử, phải có quy trình thật chặt chẽ, đúng quy định, quy định rõ việc gì được làm, không được làm. Những gì pháp luật không cấm thì cứ làm, nhưng nếu không đúng thời điểm, dư luận lại cho là vận động không trong sáng. Việc vận động bầu cử phải tuân thủ theo đúng quy định của luật pháp. Việc ứng cử viên tự gặp gỡ cử tri bên ngoài thì chịu trách nhiệm trước pháp luật về hành động của mình. Theo quan điểm của tôi, nhân dân, cử tri, các cấp chính quyền và những người có trách nhiệm cần lên tiếng về những trường hợp tiêu cực trong vận động bầu cử.

Lâu nay, chúng ta không hạn chế tự ứng cử nhưng ứng viên phải đảm bảo đủ tiêu chuẩn, tiêu chí, những thông tin liên quan đến ứng viên phải được minh bạch cho cử tri biết. Theo tôi, ứng cử viên chất lượng mới có đại biểu đủ tầm. Vận động bầu cử sẽ tạo điều kiện cho người ứng cử gặp gỡ tiếp xúc với cử tri để thông báo, chia sẻ chương trình hành động của mình nếu được bầu làm ĐBQH và HĐND các cấp. Quan trọng hơn là cử tri có thêm cơ hội tìm hiểu, cân nhắc để lựa chọn những đại biểu đủ đức, đủ tài, đại diện cho ý chí, nguyện vọng của nhân dân.

“Không nên tạo “đột biến” trước kỳ bầu cử chỉ nhằm tranh thủ sự ủng hộ”

PV: Nói như vậy, khâu giám sát là vô cùng quan trọng giúp loại bỏ những người không đủ đức, đủ tài tham gia Quốc hội và HĐND các cấp, thưa bà?

PGS.TS Bùi Thị An: Đúng vậy! Trên thực tế, có thời điểm, khâu kiểm tra ban đầu không tốt dẫn đến “lọt rào” những đại biểu không đủ tiêu chuẩn, thậm chí bị bãi miễn, vướng vòng lao lý.

Cơ quan Nhà nước, người thẩm định phải chịu trách nhiệm xác thực tiêu chí thực của người tự ứng cử. Phải lựa chọn được những ứng cử viên xứng đáng để nhân dân bầu ra ĐBQH, đại biểu HĐND các cấp có đủ đức, đủ tài, phẩm chất, năng lực ngang tầm nhiệm vụ. Bên cạnh những tiêu chuẩn đã được luật hóa, quán triệt tinh thần Kết luận 174 của Bộ Chính trị, Ban Tổ chức Trung ương đã xây dựng Hướng dẫn số 36 về công tác nhân sự ĐBQH khóa XV và đại biểu HĐND các cấp nhiệm kỳ 2021 – 2026. Tại Hướng dẫn số 36 đã bổ sung cụ thể yêu cầu phải kiên quyết không để lọt những người không xứng đáng, những người chạy chức, chạy quyền tham gia Quốc hội và HĐND các cấp.

PV: Như bà vừa nói, phải kiên quyết không để lọt những người không xứng đáng, những người chạy chức, chạy quyền tham gia Quốc hội và HĐND các cấp. Vậy làm sao phân biệt và xác định việc người tự ứng cử có “vận không trong sáng” hay không, thưa bà?

PGS.TS Bùi Thị An: Tôi cho rằng, quy định này nhằm cảnh báo rằng các ứng viên có quyền nhưng phải đi đôi với trách nhiệm. Quyền lợi chính đáng của ứng viên được Nhà nước bảo vệ, người dân ủng hộ, đồng thời họ phải có trách nhiệm với xã hội. Các ứng viên vận động bầu cử bằng năng lực thực tế, bằng những đóng góp cụ thể, chứ không nên tạo ra “đột biến” trước kỳ bầu cử chỉ nhằm tranh thủ sự ủng hộ, tạo thiện cảm, lấy lòng cử tri.

PV: Thực tế, Quốc hội khóa trước có một số đại biểu vi phạm về quốc tịch. Theo bà, làm thế nào giám sát vấn đề này trong quá trình bầu cử?

PGS.TS Bùi Thị An: Trước hết, phải thực hiện nghiêm việc giới thiệu người đủ tiêu chuẩn, điều kiện theo đúng quy định của pháp luật. Một trong những tiêu chuẩn, điều kiện đó phải là công dân Việt Nam, có một quốc tịch là quốc tịch Việt Nam. Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam phải thành lập các đoàn giám sát, gồm đoàn giám sát do Hội đồng bầu cử quốc gia phân công và đoàn giám sát riêng. Trong nhiều nội dung giám sát có giám sát về tiêu chuẩn của các ứng viên được giới thiệu, trong hồ sơ ứng cử, có cả vấn đề quốc tịch. Trong quá trình giám sát, những gì vướng ở Quốc hội khóa trước phải được lưu ý ở khóa này.

PV: Xin cảm ơn PGS.TS!