Rộ dịch vụ xét nghiệm kháng thể Covid-19
Từ tuần sau phải đi làm trở lại, gặp gỡ nhiều đồng nghiệp, anh Thành, 32 t.uổi, xét nghiệm kháng thể để xem nguy cơ mắc bệnh sau tiêm vaccine Covid-19.
Gói dịch vụ này tại phòng khám đa khoa trên đường Cao Thắng, quận 10, chi phí 300.000 đồng. Cầm kết quả sau hơn 3 giờ lấy m.áu xét nghiệm, anh Thành cho biết “khá yên tâm vì nồng độ kháng thể ở mức cao”. “Tôi tiêm mũi hai vaccine cách đây một tháng, không rõ vaccine có hiệu quả hay không nên đi xét nghiệm”, anh Thành chia sẻ.
Anh Thành đã khảo giá ở nhiều nơi để chọn dịch vụ xét nghiệm. Chi phí khá cách biệt, nhiều nơi quảng cáo dịch vụ này từ 300.000 đồng đến khoảng 1,5 triệu đồng. Một số nơi nhân viên y tế đến tận nhà để lấy mẫu, sau đó kết quả sẽ được gửi trực tuyến hoặc giao đến nhà tùy theo yêu cầu.
Nhiều bệnh viện thời gian qua triển khai dịch vụ này, song không tiết lộ số lượng khách hàng. Một phòng khám tại Bình Chánh quảng cáo “xét nghiệm định lượng kháng thể Covid-19 giúp đ.ánh giá hiệu quả của việc tiêm vaccine Covid -19″, xem vaccine đã tạo đủ miễn dịch để bảo vệ cơ thể trước Covid-19 hay chưa. Nhân viên tư vấn cho biết phòng khám có gói dịch vụ cho nhân viên y tế tới nhà lấy m.áu, đưa về bệnh viện để làm xét nghiệm có kết quả trong ngày. Giá của dịch vụ đối với một người là 1,5 triệu đồng, nếu xét nghiệm 3 người giá giảm còn 1,3 triệu đồng/người. Trung tâm này khuyến cáo thời gian tốt nhất để làm xét nghiệm là 28 ngày sau tiêm mũi một vaccine Covid-19 và 14 -28 ngày sau khi tiêm đủ hai mũi.
Một bệnh viện đa khoa tư nhân tại Củ Chi quảng cáo xét nghiệm định lượng kháng thể dành cho người có nhu cầu cần biết cơ thể có tạo kháng thể đủ để chống lại bệnh Covid-19 hay không và nếu có sẽ đạt được nồng độ bao nhiêu sau khi tiêm vaccine. Ngoài ra, dịch vụ còn nhắm đến nhóm đối tượng được bác sĩ chỉ định hay có yêu cầu xét nghiệm khi chẩn đoán nghi ngờ bị nhiễm hay đã bị nhiễm Covid-19, để hỗ trợ chẩn đoán xem cơ thể có kháng thể nhiều hay ít và qua đó biết được đáp ứng sinh kháng thể của người bệnh.
“Sau khi xét nghiệm kháng thể và có kết quả, cần quay lại phòng khám gặp bác sĩ để được tư vấn cụ thể về kết quả và những lưu ý cần thiết khác”, bệnh viện này khuyến cáo.
Tại một bệnh viện đa khoa quốc tế ở Bình Chánh, mức giá xét nghiệm định lượng kháng thể là 350.000 đồng, không cần đăng ký trước, làm việc tất cả ngày trong tuần, có kết quả sau khoảng hai giờ. Bệnh viện đang thực hiện xét nghiệm kháng thể cho tất cả những người có nhu cầu.
Dịch vụ xét nghiệm kháng thể Covid-19 giá 300.000 đồng tại một phòng khám ở TP HCM. Ảnh: Lê Phương.
Hiện nay, Bộ Y tế và Sở Y tế TP HCM đã có văn bản gửi các đơn vị, khuyến cáo không thực hiện xét nghiệm kháng thể Covid-19 để tránh tốn kém và có thể gây tâm lý chủ quan trong thực hiện các biện pháp phòng chống dịch. Theo đó, xét nghiệm huyết thanh phát hiện kháng thể không sử dụng để xác định đang nhiễm virus và không giúp xác định hiệu quả bảo vệ đối với bệnh Covid-19. Xét nghiệm này chủ yếu phục vụ trong nghiên cứu, đ.ánh giá dịch tễ, điều trị. Tổ chức Y tế thế giới (WHO) chưa đưa ra khuyến cáo về ngưỡng đáp ứng bảo vệ đối với virus gây bệnh Covid-19.
Họp báo chiều 4/10, bác sĩ Nguyễn Thị Huỳnh Mai, Chánh văn phòng Sở Y tế TP HCM, cho rằng “các quy định mà nhà nước không cấm thì các đơn vị được phép thực hiện”. Song, “về mặt khoa học, Bộ Y tế cũng như Sở Y tế TP HCM không khuyến cáo nên làm xét nghiệm kháng thể, vì nó không có ý nghĩa và lãng phí kinh tế”, bác sĩ Mai khẳng định.
Các chuyên gia y tế cũng khuyến cáo người dân không nên xét nghiệm kháng thể. Tiến sĩ, bác sĩ Phạm Quang Thái (Phó Trưởng Khoa Kiểm soát bệnh truyền nhiễm, Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương, Trưởng Văn phòng Tiêm chủng mở rộng khu vực phía Bắc) cho rằng trên thế giới chưa có quốc gia nào khuyến cáo xét nghiệm định lượng kháng thể sau khi tiêm đủ hai mũi vaccine, bởi tiêm vaccine cộng đồng mà xét nghiệm kháng thể, chắc chắn sẽ dẫn đến việc so sánh giữa vaccine này với vaccine khác.
“Về nguyên tắc, không một quốc gia nào đề xuất xét nghiệm kháng thể khi triển khai tiêm vaccine diện rộng, mà chỉ làm để phục vụ trong công tác nghiên cứu và điều trị để đưa ra chiến lược toàn diện hơn”, Tiến sĩ Thái khẳng định.
Ông cũng nhấn mạnh, lý do thứ hai chưa làm xét nghiệm định lượng kháng thể vì đến nay chưa xác định chuẩn trong xét nghiệm kháng thể như nồng độ nào coi là ngưỡng bảo vệ; nồng độ nào tối ưu; nồng độ nào thì sẽ nhiễm bệnh. Ngoài việc định lượng kháng thể nói chung, loại xét nghiệm tối ưu hơn đ.ánh giá kháng thể trung hòa mới phần nào đ.ánh giá được khả năng bảo vệ khi phơi nhiễm với mầm bệnh.
Mỗi loại vaccine có thể giúp tạo ra lượng kháng thể khác nhau, nhưng ngoài kích thích sinh kháng thể thì vaccine còn kích hoạt miễn dịch qua trung gian tế bào, nhìn kháng thể cao chưa chắc đã tốt hơn và ngược lại. Có khoảng 50% người nhiễm nCoV không có kháng thể, hoặc không định lượng được kháng thể, nhưng người ta không nhiễm bệnh tiếp trong những lần phơi nhiễm tiếp theo.
Theo bác sĩ Thái, nếu xét nghiệm định lượng kháng thể để đ.ánh giá khả năng một người đã được bảo vệ là chưa đủ căn cứ khoa học. Đây là lý do Bộ Y tế chưa có khuyến cáo xét nghiệm trên diện rộng mà hiện nay mới chỉ có xét nghiệm định lượng kháng thể nCoV cho công tác điều trị và nghiên cứu cộng đồng.
Video đang HOT
Một người nhận kết quả xét nghiệm kháng thể Covid-19 tại một bệnh viện ở TP HCM. Ảnh: Lê Phương
Phân tích kỹ hơn về xét nghiệm kháng thể, thạc sĩ, bác sĩ Nguyễn Hiền Minh, (Giảng viên Bộ môn Miễn dịch Sinh lý Sinh lý bệnh, Đại học Y dược TP HCM, kiêm Phó trưởng Đơn vị Tiêm Chủng, Bệnh viện Đại học Y dược TP HCM) cho biết virus gây Covid-19 có thể nhận dạng qua nhiều kháng nguyên khác nhau như kháng nguyên protein gai (S), kháng nguyên nucleocapsid (N).
Sau khi mắc bệnh tự nhiên hoặc tiêm vaccine, hệ miễn dịch sản xuất ra kháng thể. Khi mắc bệnh thì cơ thể tạo ra đủ loại kháng thể tương ứng chống lại cả kháng nguyên S và N. Sau khi tiêm vaccine Covid-19, dựa theo cơ chế sản xuất vaccine thì đa số đều chỉ tạo ra kháng thể chống lại kháng nguyên S hoặc RBD (vùng có gắn kết kết với protein S); trừ nhóm vaccine bất hoạt lấy thành phần là toàn bộ virus đã c.hết. Các kháng thể có thể mất vài ngày hoặc vài tuần để phát triển trong cơ thể. Vì vậy, không nên đi làm xét nghiệm kháng thể ngay sau khi vừa tiêm vaccine xong.
Theo bác sĩ Hiền Minh, với virus gây Covid-19 thì protein gai (S) có vai trò quyết định khả năng xâm nhập tế bào. Các công ty làm kit xét nghiệm kháng thể Covid-19 đều chọn lựa phát triển sản phẩm theo hướng khác nhau và trên thị trường xét nghiệm dịch vụ hiện nay phần lớn đều tập trung định lượng kháng thể IgG chống kháng nguyên S. Hoặc, các test nhanh kiểm tra kháng thể IgM, IgG là xét nghiệm định tính của phản ứng gắn kết kháng nguyên – kháng thể.
“Đây là xét nghiệm kháng thể sử dụng rộng rãi hiện nay, cho kết quả nhanh nhưng chúng không cho biết mức độ phản ứng của hệ miễn dịch hoặc hiệu quả bảo vệ thế nào”, bác sĩ Minh giải thích.
Theo bác sĩ Hiền Minh, xét nghiệm đơn thuần định lượng nồng độ kháng thể chống lại kháng nguyên S hay N của virus gây Covid-19 chỉ đại diện cho một khía cạnh của phản ứng miễn dịch phức tạp. Thiếu hoặc ít kháng thể IgG trong xét nghiệm không có nghĩa là cơ thể không được bảo vệ, vì phản ứng trí nhớ miễn dịch được tạo ra từ nhiễm virus hoặc tiêm chủng trước đó vẫn có thể tạo ra sự bảo vệ khi lần sau tái phơi nhiễm với virus.
Liên minh Toàn cầu về Vaccine và Tiêm chủng (GAVI) cho rằng việc hiểu sai các xét nghiệm kháng thể Covid-19 trong m.áu có thể khiến mọi người coi thường các biện pháp phòng ngừa đã được chứng minh, đồng thời đưa ra kết luận không đúng về hiệu quả của vaccine. Điều này có thể ảnh hưởng đến việc từ chối tiêm chủng của những người khác, cuối cùng làm tăng khả năng lây lan dịch bệnh.
Các bác sĩ khuyến cáo người dân hãy bình tĩnh khi tiếp nhận thông tin, không nên nóng vội đi xét nghiệm. Những người đã tiêm đủ hai mũi vaccine vẫn phải tuân thủ khuyến cáo của Bộ Y tế thực hiện 5K để phòng bệnh cho bản thân và cho cộng đồng.
Nên xét nghiệm COVID-19 theo thực tế từng vùng, từng địa phương thay vì 'đồng loạt'?
Tỉnh Cà Mau có 283 ca mắc COVID-19 cho đến nay, là tỉnh mới nhất thông báo sẽ xét nghiệm COVID-19 toàn dân.
TP.HCM, Hà Nội và nhiều tỉnh thành đã liên tục xét nghiệm thời gian qua. Nhưng nên xét nghiệm thế nào?
Người dân phường 2, quận Phú Nhuận được lấy mẫu xét nghiệm kháng thể - Ảnh: DUYÊN PHAN
Nhiều chuyên gia dịch tễ cho rằng, thay vì xét nghiệm diện rộng bóc tách toàn bộ F0, TP.HCM cần tập trung xét nghiệm nhóm có nguy cơ cao như người giao hàng, nhân viên sân bay, nhân viên y tế, người cao t.uổi...
Mới đây Bộ Y tế có công điện gửi các tỉnh, thành trực thuộc trung ương "thần tốc" xét nghiệm trên diện rộng, đặc biệt các nơi đang giãn cách xã hội hoặc tăng cường giãn cách xã hội để kịp thời phát hiện nguồn lây.
Có nên thay đổi hình thức xét nghiệm?
Bộ Y tế xác định "thần tốc xét nghiệm trên diện rộng là then chốt", đề nghị các địa phương trực thuộc trung ương khẩn trương xét nghiệm cho toàn bộ người dân nhằm phát hiện sớm nguồn lây.
Tần suất, thời gian lấy mẫu, xét nghiệm theo các khu vực nguy cơ; huy động tối đa các lực lượng tham gia lấy mẫu, tổ chức nhiều đội lấy mẫu lưu động và không giới hạn thời gian lấy mẫu.
Căn cứ vào các hướng dẫn và các công điện chỉ đạo, Ban chỉ đạo phòng chống dịch COVID-19 TP.HCM vừa có công văn khẩn gửi ngành y tế và các quận huyện tiếp tục triển khai xét nghiệm tại các địa bàn dân cư đến ngày 30-9.
Ban chỉ đạo đề nghị các đơn vị lấy mẫu xét nghiệm liên tục, cách ly ngay nguồn lây. Tại các vùng đỏ, cam thực hiện lấy mẫu toàn bộ người dân trên địa bàn 3 lần/7 ngày theo hộ gia đình bằng test nhanh và RT-PCR. Tại vùng vàng, xanh, cận xanh, tổ chức xét nghiệm RT-PCR mẫu gộp đại diện hộ gia đình, gộp 10 cho vùng xanh, cận xanh và gộp 5 cho vùng vàng.
Đối chiếu chiến lược xét nghiệm này trên thực tế tình hình dịch cụ thể ở TP.HCM, nhiều chuyên gia đề nghị dừng xét nghiệm trên diện rộng, bởi vừa tốn kém nhân lực, chi phí, trong khi hiệu quả mang lại không cao.
Tại Hà Nội, tính từ ngày 8 đến 16-9, toàn thành phố đã lấy trên 4,12 triệu mẫu xét nghiệm, trên 2,96 triệu mẫu xét nghiệm bằng RT-PCR, gần 1,29 triệu mẫu thực hiện bằng test nhanh, kết quả phát hiện được 21 mẫu dương tính.
Trong đó, hai ngày 16 và 17-9 không ghi nhận ca cộng đồng, nhiều ngày liên tục chỉ ghi nhận bệnh nhân tại vùng phong tỏa, vùng đỏ. Tuy nhiên việc lấy mẫu vẫn tiến hành diện rộng, toàn thành phố.
Ngày 18-9, Hà Nội có phát hiện một chùm bệnh nhân tại vùng xanh và là chùm ca bệnh cộng đồng, tuy nhiên ca bệnh đầu tiên trong chùm ca (ca chỉ điểm) có dấu hiệu ho sốt từ 12-9, gia đình tự mua thuốc điều trị không đỡ. Đến 17-9 bệnh nhân khó thở, chuyển vào Bệnh viện đa khoa Đức Giang và xét nghiệm dương tính.
Tính tổng số trên 4,12 triệu mẫu xét nghiệm tính đến 16-9, chi phí tìm ra một ca dương tính thông qua xét nghiệm là khoảng 20 tỉ đồng. Trong đó, nhóm vùng xanh không ghi nhận ca bệnh nào ngoại trừ trường hợp kể trên, nhưng đây lại là ca có dấu hiệu ho, sốt và thuộc nhóm nguy cơ cao, bắt buộc xét nghiệm 100%.
Như vậy, mức phí cho "vùng xanh" là quá cao và hoàn toàn có thể tiết kiệm được nếu có chiến lược xét nghiệm hiệu quả.
Áp dụng tùy tình hình từng địa phương
Phát biểu tại hội nghị tiếp thu ý kiến chuyên gia về kế hoạch phòng chống dịch ngày 17-9, PGS Đỗ Văn Dũng - trưởng khoa y tế công cộng Trường ĐH Y dược TP.HCM - đề xuất thay vì xét nghiệm diện rộng bóc tách toàn bộ F0, TP.HCM cần tập trung xét nghiệm nhóm có nguy cơ cao như người giao hàng, nhân viên sân bay, nhân viên y tế, người cao t.uổi...
Phân tích thêm, bác sĩ Trương Hữu Khanh - chuyên gia dịch tễ Bệnh viện Nhi đồng 1 TP.HCM - cho rằng chiến lược xét nghiệm diện rộng là cần thiết để xác định vùng "xanh" hay "đỏ", từ đó đưa ra quyết định nên "đóng" hay "mở".
Tuy vậy chọn hình thức xét nghiệm phải được đ.ánh giá dựa trên thực tế, tùy vùng, không nên tùy tiện xét nghiệm diện rộng tràn lan.
"Xét nghiệm diện rộng chỉ áp dụng khi chưa đ.ánh giá được mức độ lây nhiễm ở một khu vực. Khi xác định vùng đỏ rồi không cần phải xét nghiệm diện rộng, giải pháp là phải đẩy mạnh tiêm vắc xin bảo vệ nhóm nguy cơ.
Chỉ nên xét nghiệm với người có triệu chứng, có mật độ di chuyển nhiều để tách và bảo vệ người xung quanh, đặc biệt cao t.uổi, nhiều bệnh lý nền", bác sĩ Khanh nói và khẳng định với thực tế như TP.HCM hiện nay, không cần phải áp dụng chiến lược xét nghiệm diện rộng.
Đồng quan điểm này, một chuyên gia dịch tễ cho rằng đang có hiện tượng "áp đặt" chiến lược xét nghiệm này với tất cả mọi tình huống, mọi địa phương. Ở góc độ quản lý chưa được nhìn nhận và điều chỉnh kịp thời, dẫn đến tình trạng áp dụng một cách máy móc về xét nghiệm diện rộng, gây lãng phí t.iền bạc, thời gian và không mang lại hiệu quả.
"Cần phải có kiến nghị thay đổi, tùy vào tình hình dịch bệnh thực tế của mỗi địa phương", vị này nói.
Theo vị này, hiện nay chi phí bỏ ra cho việc xét nghiệm khá tốn kém. Nếu tính giá sỉ 1 test nhanh có giá khoảng 90.000 đồng (lẻ giá trên 100.000 đồng); chưa kể công sức huy động người đi lấy mẫu, sinh phẩm, hóa chất...
Vị này khẳng định: "Có người sẽ lập luận là vật tư xét nghiệm được tài trợ nhưng thực tế cũng chỉ một phần, lâu dài vẫn phải chi ngân sách để mua rất tốn kém".
Báo cáo của Sở Y tế TP.HCM cho thấy tính từ ngày 27-4 đến 16-9, TP.HCM lấy tất cả 1.980.495 mẫu xét nghiệm RT-PCR; 9.780.982 mẫu xét nghiệm test nhanh kháng nguyên. Chi phí cho xét nghiệm lên tới hàng ngàn tỉ đồng.
Thay đổi quy mô xét nghiệm, 1 tỉnh đã tiết kiệm 100 tỉ đồng
Trong cuộc làm việc với tỉnh T.iền Giang ngày 17-9, ông Nguyễn Vũ Thượng - phó viện trưởng Viện Pasteur TP.HCM - cho biết qua đ.ánh giá giữa mức độ nguy cơ và yếu tố dịch tễ, tỉnh T.iền Giang đưa ra hai phương án xét nghiệm.
Phương án 1, xét nghiệm theo quy mô xã cần gần 824.000 test, với 383 đội xét nghiệm. Phương án 2, xét nghiệm theo quy mô ấp cần khoảng 497.000 test và chỉ cần tổ chức 264 đội.
Việc lựa chọn xét nghiệm theo phương án 2 đã tiết kiệm 40% số lượng test và giảm 40% đội xét nghiệm và đạt những kết quả nhất định.
Thứ trưởng Bộ Y tế Đỗ Xuân Tuyên cho biết theo tính toán, phương án này đã tiết kiệm hơn 100 tỉ đồng so với phương án xét nghiệm đến cấp xã.
Tại Hà Nội, từ 17-9 Sở Y tế đã có hướng dẫn gửi các đơn vị trực thuộc, thực hiện lấy mẫu đúng đối tượng, lấy mẫu 100% đối tượng có triệu chứng nghi ngờ mắc COVID-19 như ho, sốt, rát họng, mệt mỏi, mất hoặc giảm khứu giác, vị giác, thực hiện xét nghiệm "đúng khu vực, đúng tần suất" theo chỉ đạo của thành phố và Bộ Y tế.
Như vậy Hà Nội vẫn chưa thay đổi rõ ràng về chiến lược xét nghiệm, phương án của Hà Nội như vậy là vẫn còn tốn kém. Chia sẻ với báo chí, một chuyên gia cho rằng xét nghiệm tất cả nhà dân, cả quận không "bắt" được ca nào, trong khi người sốt, ho đi khám "bắt" luôn được 6 ca.
"Chúng tôi triển khai phát hiện bệnh thụ động, tức là có dấu hiệu mới làm xét nghiệm và cũng thí điểm cho nghiên cứu là chính xét nghiệm chủ động trong cộng đồng như đại trà COVID-19 hiện nay nhưng phát hiện chủ động hiệu quả rất thấp và tốn kém. Nhưng nói mãi mà không ai nghe", chuyên gia này nói.
Chúng ta đã tính đến việc "sống chung với COVID-19", nghĩa là sẽ còn xét nghiệm rất nhiều, cần nhiều nguồn lực, nhưng nếu giữ quan điểm và cách làm như hiện nay thì sẽ tốn kém nhiều nguồn lực, trong khi không có t.iền chi cho nâng chất lượng điều trị, phòng dịch, chi cho nâng cao năng lực hệ thống y tế...
Điều đáng nói, cho đến nay Bộ Y tế chưa có hướng dẫn khi nào nên xét nghiệm quy mô nào, như tỉnh Cà Mau số mắc thấp gần nhất nước nhưng cũng đang chuẩn bị xét nghiệm toàn dân!
TPHCM phát hiện 7 người dự sinh nhật BN6288 dương tính với SARS-CoV-2 Cùng dự sinh nhật và tiếp xúc với ca bệnh, 7 người trong cùng một phường ở quận Bình Thạnh đã dương tính với SARS-CoV-2. Trung tâm Kiểm soát Bệnh tật TPHCM chiều 31/5, cho biết trên địa bàn phường 15, quận Bình Thạnh vừa ghi nhận 7 trường hợp dương tính lần một với SARS-CoV-2. Cơ quan chức năng đang hỏa tốc...
