‘Quà Tết’ Biden tặng Tập Cận Bình

Với nhiều người Trung Quốc, cuộc điện đàm ngay trước đêm Giao thừa của Tổng thống Biden chính là “món quà Tết” dành cho Chủ tịch Tập.

Trong dịp Tết âm lịch hàng năm, người Trung Quốc thường thực hiện truyền thống “bái niên”, khi họ tới thăm nhà các bậc tiền bối, cấp trên để chúc tết và mang theo quà tặng.

Tết năm nay, đúng vào ngày Giao thừa, Tổng thống Joe Biden có cuộc điện đàm đầu tiên với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình vào đêm 10/2, theo giờ Mỹ, ba tuần sau khi nhậm chức. Nhiều người Trung Quốc tỏ ra vui mừng khi đọc tin tức về cuộc điện đàm giữa hai lãnh đạo. Với họ, Tổng thống Biden đang gửi lời chúc tết “bái niên” đầy lịch sự tới Chủ tịch Tập.

Nhiều người cho rằng đây là một tín hiệu đáng mừng trong những giờ phút cuối cùng của năm cũ, khi mọi người đang gửi cho nhau những tin nhắn chào đón năm mới và chờ đợi xem chương trình Giao thừa trên đài CCTV cùng gia đình.

Một ngày sau, Biden tiếp tục công bố video ông cùng Đệ nhất phu nhân Jill chúc mừng năm mới âm lịch. Mặc dù thông điệp của video chủ yếu hướng tới cộng đồng người Mỹ gốc Á và cư dân Thái Bình Dương, một cơ quan truyền thông nhà nước Trung Quốc đăng trên blog nói rằng thông điệp của video giống như “thể hiện lập trường của Biden đối với Trung Quốc”.

Tổng thống Mỹ Joe Biden và phu nhân chúc Tết. Video: Twitter/Joe Biden

Điều này được thể hiện rõ qua khung cảnh video chúc mừng năm mới của vợ chồng Biden, với bức tường, ghế sofa và gối tựa màu đỏ thêu họa tiết chỉ vàng. Khung cảnh này nhiều màu sắc hơn các video chúc năm mới âm lịch của cựu tổng thống Barack Obama, khi ông chỉ ngồi ở văn phòng hoặc phòng sách với quốc kỳ Mỹ phía sau.

Trong cuộc điện đàm đầu tiên với Chủ tịch Tập, Tổng thống Biden đã lên án các hành vi kinh tế không công bằng của Trung Quốc, luật an ninh Hong Kong, vấn đề nhân quyền ở Tân Cương và các động thái gây nhiều tranh cãi trong khu vực.

Tuy nhiên, Katsuji Nakazawa, biên tập viên của Nikkei Asia , cho rằng truyền thông Trung Quốc đã “né tránh” thông tin này. Thay vào đó, họ trích lời Chủ tịch Tập Cận Bình nói rằng vấn đề Đài Loan, Hong Kong và Tân Cương là “công việc nội bộ của Trung Quốc”, đồng thời nói rằng “Mỹ nên tôn trọng lợi ích cốt lõi của Trung Quốc và hành động thận trọng”.

“Điều quan trọng hơn đối với Trung Quốc là đảm bảo ông Tập nhận được lời chúc năm mới từ Biden”, Nakazawa nhận định.

Khi hầu hết giới phân tích dự đoán quan hệ Mỹ – Trung vẫn nguội lạnh dù Nhà Trắng có tân chủ nhân, phía Trung Quốc đã nỗ lực để khiến bầu không khí của cuộc điện đàm đầu tiên trở nên nồng ấm nhất có thể. Ưu tiên của họ là tránh “đốt rụi cầu nối” giữa hai nước.

Các hãng tin Trung Quốc chỉ trích dẫn lời Biden nói với ông Tập rằng hai nước “có thể hợp tác về biến đổi khí hậu và nhiều vấn đề khác”. Câu nói này của Biden đủ được xem là “quà Tết” đối với Bắc Kinh, theo Nakazawa.

Với sự đảm bảo đó, Trung Quốc giờ có thể có thêm thời gian nghiên cứu những cách hợp tác với Mỹ. 2021 là một trong những mốc quan trọng với Bắc Kinh khi đánh dấu 100 năm thành lập đảng Cộng sản Trung Quốc. Nakazawa nhận định Trung Quốc sẽ “không thể đối đầu với Mỹ” trong giai đoạn này và nếu xảy ra bất đồng, Bắc Kinh nhiều khả năng sẽ sẵn sàng bỏ qua.

Một điểm đáng chú ý khác của cuộc điện đàm giữa hai lãnh đạo Mỹ – Trung là nó kéo dài hai giờ. Khi nhắc tới các cuộc trao đổi với tân tổng thống Mỹ, ông Tập có lẽ rất muốn quên cuộc điện đàm cách đây hơn 4 năm. Tháng 11/2016, không lâu sau chiến thắng của Donald Trump, ông Tập đã nhanh chóng chúc mừng tổng thống đắc cử Mỹ.

Trong mắt Bắc Kinh vào thời điểm đó, Trump được coi là một doanh nhân mà họ có thể dễ dàng đạt thỏa thuận, miễn là giá cả hợp lý. Quan hệ Mỹ – Trung dưới thời Trump có khởi đầu khá tốt, vào vào dịp Tết âm lịch năm 2017, Ivanka Trump cùng con gái Arabella Kushner tham dự tiệc chiêu đãi tại đại sứ quán Trung Quốc ở Mỹ nhân dịp đầu năm mới, như dấu hiệu về việc Washington sẵn lòng cải thiện mối quan hệ với Bắc Kinh.

Song mối quan hệ nồng ấm đó không kéo dài bao lâu. Mọi chuyện diễn ra sau đó không giống như kỳ vọng ban đầu của Bắc Kinh và cuối cùng rơi vào “thảm họa” với chính sách ngày càng cứng rắn từ Washington.

Rút kinh nghiệm từ bài học từ sai lầm cách đây hơn 4 năm, ông Tập nhận ra cuộc điện đàm đầu tiên với tân tổng thống Mỹ quan trọng như thế nào. Dù mong muốn có cuộc trao đổi sớm giữa lãnh đạo hai nước, Trung Quốc hiểu những rủi ro có thể gặp nếu quá sốt sắng tạo dựng quan hệ với tân lãnh đạo Mỹ.

Chủ tịch Tập Cận Bình (trái) và Joe Biden, khi còn là phó tổng thống, tại Washington năm 2015. Ảnh: AFP.

Một ngày sau cuộc điện đàm, những bức ảnh chế Biden ghen tị “đỏ mắt” với sự lớn mạnh của Trung Quốc ngập tràn mạng xã hội nước này. Bình luận này bắt nguồn từ phát biểu của Biden ở Phòng Bầu dục về cuộc điện đàm dài với ông Tập.

“Nếu chúng ta không hành động, họ sẽ lấy mất bữa trưa của chúng ta”, Biden nói về sự phát triển nhanh của cơ sở hạ tầng ở Trung Quốc và lưu ý rằng Mỹ cần phải nỗ lực hơn nữa.

Chưa đầy hai năm, quan điểm của Biden về Trung Quốc đã thay đổi. “Trung Quốc sẽ lấy bữa trưa của chúng ta sao? Thôi nào các bạn. Tôi muốn nói là họ không phải người xấu”, Biden nói hồi tháng 5/2019. “Họ không cạnh tranh với chúng ta”.

Lập trường mới của Biden về Bắc Kinh có thể khiến nhiều người ở Mỹ hài lòng, nhưng lại khiến không ít người Trung Quốc tỏ ra tức giận. “Mỹ đã luôn cướp mất bữa trưa của nước khác hơn 100 năm qua”, một người dùng mạng xã hội Trung Quốc bình luận.

“Bất kể ai lấy bữa trưa của ai, tương lai cái mà Biden gọi là ‘cạnh tranh gay gắt’ giữa Mỹ và Trung Quốc vẫn còn kéo dài”, Nakazawa nhận định.