Phòng bệnh ung thư lưỡi trong cuộc sống hiện đại

Theo dõi VGT trên

Ung thư lưỡi tuy hiếm gặp nhưng một khi đã bị thì người bệnh sẽ vô cùng khổ sở, từ chuyện ăn uống đến những sinh hoạt khác đều gặp khó khăn.

Hầu hết các trường hợp ung thư lưỡi không tìm được nguyên nhân gây bệnh nhưng người ta thấy rằng có một số yếu tố nguy cơ liên quan đến bệnh bao gồm: hút thuốc lá, rượu, nhai trầu, tình trạng vệ sinh răng miệng kém, nhiễm virus HPV, chế độ dinh dưỡng thiếu vitamin A, E, D, sắt, hoa quả.

Mỗi năm, ở Pháp có khoảng 20.000 ca mới mắc và hơn 5.000 ca tử vong vì ung thư lưỡi. Bệnh có thể gặp ở mọi lứa tuổi. Muốn phòng bệnh ung thư lưỡi hiệu quả, trước hết bạn cần hiểu về bệnh này: “thủ phạm” gây bệnh cũng như các triệu chứng của bệnh.

“Thủ phạm” gây ra ung thư lưỡi

Trong cuộc sống hiện đại, các nhà nghiên cứu nhận ra rằng, ung thư lưỡi có liên quan đến các yếu tố nguy cơ như uống rượu, hút thuốc lá, ăn trầu… Hầu hết bệnh nhân ung thư lưỡi có sử dụng thuốc lá và rượu. Những người nghiện rượu hay thuốc lá có nguy cơ mắc bệnh rất cao.

Tuy nhiên, viêm cận răng cũng là nguyên nhân sinh ra tế bào ung thư lưỡi. Loại trừ những nguyên nhân trên, người bệnh vẫn có nguy cơ mắc ung thư lưỡi nếu vệ sinh răng miệng không được đảm bảo.

Phòng bệnh ung thư lưỡi trong cuộc sống hiện đại - Hình 1

Những dấu hiệu của bệnh ung thư lưỡi

Ung thư lưỡi phát triển thành hai giai đoạn: Giai đoạn đầu và giai đoạn toàn phát.

- Giai đoạn đầu: Ở giai đoạn này, các dấu hiệu bệnh chưa rõ ràng nên người bệnh thường bỏ qua.

Video đang HOT

Người bệnh có cảm giác như có dị vật hoặc xương cá cắm vào lưỡi, rất khó chịu nhưng qua đi nhanh. Ở một số người, lưỡi có thể có một điểm nổi phồng lên với sự thay đổi màu sắc, niêm mạc trắng, xơ hóa hoặc vết loét nhỏ.

- Giai đoạn toàn phát: Lúc này, người bệnh đau nhiều khi ăn uống, đau kéo dài gây khó khăn khi nói. Bệnh nhân có thể sốt do nhiễm trùng, không ăn được nên cơ thể suy sụp rất nhanh. Một số biểu hiện kèm theo có thể là:

- Đau tăng lên khi nói, nhai và nhất là khi ăn thức ăn cay, nóng, đôi khi đau lan lên tai

- Tăng tiết nước bọt

- Nhổ ra nước bọt lẫn máu

- Hơi thở hôi thối: do tổn thương hoại tử gây ra

- Một số trường hợp gây khít hàm, cố định lưỡi gây khó nói và nuốt

Có ổ loét ở lưỡi, trên ổ loét phủ giả mạc dễ chảy máu, loét phát triển nhanh, lan rộng làm lưỡi hạn chế vận động, không di động được. Thương tổn thường sùi loét, được tạo thành từ một vết loét không đều ở đáy có mủ máu, bờ nham nhở, chảy máu khi va chạm.

Giai đoạn nặng hơn, thể loét chiếm ưu thế, loét sâu lan rộng xuống bề mặt hoặc vào mặt dưới của lưỡi xuống sàn miệng gây đau đớn dữ dội, bội nhiễm, có mùi hôi, rất dễ chảy máu thậm chí có thể gây chảy máu nhiều ảnh hưởng đến tính mạng.

Cách phòng tránh ung thư lưỡi

- Vệ sinh răng miệng đều đặn
- Sử dụng nước súc miệng chuyên dụng hoặc nước muối để ngừa sâu răng và nhiễm trùng nướu răng
- Hạn chế rượu, đồ uống có cồn và thuốc lá
- Nếu thấy vết loét lâu ngày không khỏi, đặc biệt là có sự hiện diện của các khối u hạch bất thường ở cổ thì phải đi khám để được bác sĩ chẩn đoán kịp thời.

Theo SKDS

Coi chừng ung thư lưỡi lại nhầm với nhiệt miệng

Ở giai đoạn đầu, rất nhiều bệnh nhân ung thư lưỡi nhầm mình bị nhiệt miệng. 90% bệnh nhân đến khám ở giai đoạn muộn.

Do đó buộc phải phẫu thuật triệt căn (cắt bỏ một phần hoặc toàn bộ lưỡi, tuỳ vị trí và kích thước khối u), TS.BS Nguyễn Quốc Bảo cho biết.

Chủ quan, coi thường bệnh nhẹ, anh Bùi Văn Hậu (48 tuổi, Mỹ Đức - Hà Nội) phát hiện mình ung thư lưỡi khi bệnh đã ở giai đoạn cuối. Tại viện K Trung Ương các bác sĩ đã tiến hành phẫu thuật cắt bỏ hoàn toàn lưỡi cho anh.

Đưa chồng đi khám lại, chị Nguyễn Thị Huệ (vợ anh Hậu) buồn bã kể: "Ban đầu tưởng anh ấy chỉ nhiệt miệng thôi. Mấy tháng liền kiêng bia rượu, ăn toàn đồ mát, rồi uống kháng sinh không thấy đỡ nhưng cũng không bị đau nhiều. Thời gian sau, các vết loét thi nhau mọc, vết cũ chưa khỏi hẳn thì vết mới đã lên. Đi khám thì bác sĩ bảo bị chứng nhiệt miệng, viêm nhiễm khoang miệng...

Hết thuốc tây rồi chuyển sang thuốc bắc cũng không thấy đỡ. Hai vợ chồng ra bệnh viện tỉnh khám thì được bác sĩ ở đó giới thiệu ra viện K Trung Ương. Ở đây bác sĩ đã phát hiện chồng tôi bị ung thư bờ lưỡi (một dạng của ung thư khoang miệng) giai đoạn cuối".

Thủ phạm gây bệnh

Coi chừng ung thư lưỡi lại nhầm với nhiệt miệng - Hình 1

Rượu, thuốc lá - thủ phạm chính gây ung thư lưỡi

Cũng giống như ung thư niêm mạc má và ung thư vòm họng, hầu hết bệnh nhân ung thư lưỡi có sử dụng thuốc lá và rượu. Những người nghiện rượu hay thuốc lá có nguy cơ mắc bệnh rất cao.

Ngoài ra, viêm cận răng cũng là nguyên nhân sinh ra tế bào ung thư lưỡi, tình trạng vệ sinh răng miệng kém cũng được coi là thủ phạm. Loại trừ những nguyên nhân trên, người bệnh vẫn có nguy cơ mắc ung thư lưỡi nếu vệ sinh răng miệng không được đảm bảo.

Hàng năm, số lượng bệnh nhân mắc ung thư khoang miệng trên 20.000 người, chiếm 10 - 15% trong số các bệnh ung thư và là một trong 10 loại ung thư thường gặp nhất ở VN.

"Trong 2 năm gần đây, tỉ lệ bệnh nhân mắc ung thư lưỡi tăng gấp 3 lần các năm trước (nam cao hơn nữ). Đối tượng dễ mắc bệnh nhất là những người trung niên (trên 40 đến trên 60 tuổi)", TS.BS Nguyễn Quốc Bảo, Trưởng khoa ngoại Đầu - Cổ bệnh viện K Trung Ương cho biết.

Khám K ngay nếu 3 tuần dùng kháng sinh không khỏi

Hầu hết bệnh nhân ung thư khoang miệng đến khám khi bệnh đã ở giai đoạn muộn, trong đó 90% bệnh nhân ung thư lưỡi được phát hiện khi các tổn thương đã lan rộng, phải phẫu thuật triệt căn (cắt bỏ một phần hoặc toàn bộ lưỡi, tuỳ vị trí và kích thước khối u). Ở giai đoạn đầu rất nhiều bệnh nhân đã nhầm với nhiệt miệng.

"Phần lớn các bệnh nhân ung thư lưỡi không có cảm giác đau ở giai đoạn đầu nên người bệnh thường chủ quan và không đi khám. Nhưng khi tổn thương lớn lên mới xuất hiện nhiều triệu chứng như: xuất hiện hạch ở cổ, vết loét lâu ngày, màu trắng hoặc đỏ ở hai bên lưỡi (có thể hơi đau hoặc không đau), khó khăn khi nói, nhai, chảy máu lưỡi, đau tai... ngứa hoặc đau rát lưỡi khi uống rượu hoặc ăn các loại thức ăn có tính axit. Những biểu hiện trên có thể tái đi tái lại nhiều lần. Quá trình chăm sóc, điều trị hậu phẫu khá phức tạp vì ung thư lưỡi có nguy cơ tái phát và biến chứng rất cao. Giống các loại ung thư khác, ung thư lưỡi có thể di căn đến phổi, gan hoặc xương...", TS Bảo cho biết.

Qua đây, bác sĩ khuyến cáo: "Cần đánh răng ít nhất 2 lần/ngày, sau bữa ăn, trong khoảng 3 phút. Ngoài ra, nên dùng chỉ tơ nha khoa làm vệ sinh những kẽ trống giữa hai răng mà việc đánh răng không chạm tới được, nên đi khám nha sĩ tối thiểu 1 lần/năm. Một điều hết sức quan trọng cần lưu ý là: hạn chế tối đa rượu và thuốc lá (nguyên nhân chính gây ung thư). Khi có những dấu hiệu trên nếu sau 3 tuần điều trị bằng kháng sinh không khỏi cần đi khám ngay tại các cơ sở y tế chuyên khoa để được chẩn đoán và can thiệp kịp thời. Bệnh có thể khỏi hoàn toàn nếu được phát hiện và điều trị sớm".

Theo Thu Hà

Dân trí

Bạn thấy bài viết này có hữu ích không?
Có;
Không

Tin liên quan

Tiêu điểm

3 loại thực phẩm là 'vua hại gan' không phải ai cũng biết3 loại thực phẩm là 'vua hại gan' không phải ai cũng biết
12:46:41 02/03/2025
Nhịn ăn gián đoạn kéo dài có hại gì?Nhịn ăn gián đoạn kéo dài có hại gì?
10:10:31 03/03/2025
Việt Nam có một 'thần dược' chống ung thư, kéo dài tuổi thọ, cứ ra chợ ra thấyViệt Nam có một 'thần dược' chống ung thư, kéo dài tuổi thọ, cứ ra chợ ra thấy
10:15:45 03/03/2025
Những sai lầm khi ăn sáng khiến bạn giảm cân thất bạiNhững sai lầm khi ăn sáng khiến bạn giảm cân thất bại
11:44:55 03/03/2025
6 cách tự nhiên giúp thoát khỏi cơn đau đầu do viêm xoang6 cách tự nhiên giúp thoát khỏi cơn đau đầu do viêm xoang
07:53:09 02/03/2025
5 món quen thuộc nhưng có thể là 'thủ phạm' gây tiêu chảy5 món quen thuộc nhưng có thể là 'thủ phạm' gây tiêu chảy
08:58:01 03/03/2025
Làm thế nào để nhân viên văn phòng có một giấc ngủ ngon?Làm thế nào để nhân viên văn phòng có một giấc ngủ ngon?
09:14:55 03/03/2025
Nhịn ăn sáng có giúp giảm cân không?Nhịn ăn sáng có giúp giảm cân không?
09:57:50 03/03/2025

Tin đang nóng

Tình tiết bí ẩn nhất vụ ly hôn che giấu suốt 2 năm của Huy Khánh và Mạc Anh ThưTình tiết bí ẩn nhất vụ ly hôn che giấu suốt 2 năm của Huy Khánh và Mạc Anh Thư
14:36:31 03/03/2025
Đến nhà chồng cũ, tôi bật khóc khi thấy mẹ kế làm điều này với con gái mìnhĐến nhà chồng cũ, tôi bật khóc khi thấy mẹ kế làm điều này với con gái mình
13:02:55 03/03/2025
Bị dọa xóa tên khỏi di chúc, học sinh lớp 10 ăn trộm 2,9 tỷ đồng của gia đìnhBị dọa xóa tên khỏi di chúc, học sinh lớp 10 ăn trộm 2,9 tỷ đồng của gia đình
14:12:24 03/03/2025
Đỗ Mỹ Linh hiếm khi khoe độ giàu, nhưng chỉ một chi tiết trong bức ảnh này đã lộ rõ mức "chịu chơi" của nàng dâu hào mônĐỗ Mỹ Linh hiếm khi khoe độ giàu, nhưng chỉ một chi tiết trong bức ảnh này đã lộ rõ mức "chịu chơi" của nàng dâu hào môn
14:39:17 03/03/2025
Phát hiện mẹ bật điều hòa, giữ thi thể con 6 năm trong chung cưPhát hiện mẹ bật điều hòa, giữ thi thể con 6 năm trong chung cư
12:52:15 03/03/2025
Trúc Anh (Mắt Biếc) thừa nhận bị trầm cảm, công khai những hình ảnh gây xót xa khi tăng cânTrúc Anh (Mắt Biếc) thừa nhận bị trầm cảm, công khai những hình ảnh gây xót xa khi tăng cân
15:26:15 03/03/2025
Vợ Bùi Tiến Dũng bụng bầu vượt mặt nhan sắc vẫn đỉnh của chóp, gia đình sóng gió nhất làng bóng "gương vỡ lại lành"Vợ Bùi Tiến Dũng bụng bầu vượt mặt nhan sắc vẫn đỉnh của chóp, gia đình sóng gió nhất làng bóng "gương vỡ lại lành"
16:16:57 03/03/2025
Chủ quán trà sữa cốm lên tiếng sau clip liếm cốc khi đóng hàng cho kháchChủ quán trà sữa cốm lên tiếng sau clip liếm cốc khi đóng hàng cho khách
15:21:31 03/03/2025

Tin mới nhất

Vai trò quan trọng của Vitamin A trong phòng chống bệnh sởi

Vai trò quan trọng của Vitamin A trong phòng chống bệnh sởi

14:01:46 03/03/2025
Trong khi các giới chức y tế đang nỗ lực kiểm soát dịch, các bác sĩ nhấn mạnh hai giải pháp chính: tiêm vắcxin để ngăn ngừa bệnh và bổ sung vitamin A đối với những trường hợp đã nhiễm bệnh nhằm giảm nguy cơ biến chứng.
Cách ăn nghệ để kéo dài tuổi thọ

Cách ăn nghệ để kéo dài tuổi thọ

13:58:37 03/03/2025
Tôi đã trình bày về các tác dụng lâm sàng cũng như những nghi ngờ xung quanh nghệ, cả có cơ sở lẫn không có cơ sở, tại see.nf/ turmericskeptic. Lượng ăn khuyên dùng là một phần tư muỗng cà phê bột nghệ mỗi ngày.
Bộ phận này càng to sức khỏe càng nguy cấp

Bộ phận này càng to sức khỏe càng nguy cấp

12:08:13 03/03/2025
Nhiều nghiên cứu cho thấy, độ lớn của vòng hai tỷ lệ thuận với nguy cơ tiểu đường. Đặc biệt, những người có vòng bụng lớn ngay cả khi không thừa cân toàn thân vẫn có nguy cơ cao mắc bệnh do tích tụ mỡ nội tạng quá mức.
10 thói quen khiến thận hỏng nhanh

10 thói quen khiến thận hỏng nhanh

12:06:42 03/03/2025
Ăn quá nhiều đường góp phần gia tăng nguy cơ béo phì. Béo phì có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh huyết áp cao và tiểu đường, 2 nguyên nhân hàng đầu gây suy thận.
Phòng tránh hữu hiệu các bệnh thường gặp vào mùa Xuân

Phòng tránh hữu hiệu các bệnh thường gặp vào mùa Xuân

12:06:03 03/03/2025
Lạnh là yếu tố kích thích phế quản xuất tiết niêm dịch, ứ đọng trong các phế quản giãn là môi trường thuận lợi cho cho nhiễm khuẩn phát triển. Điều đó lý giải vì sao mùa Đông - Xuân tỉ lệ người bị bệnh này tăng rõ rệt.
Số ca mắc sởi tại Hà Nội tiếp tục gia tăng trong thời tiết ẩm

Số ca mắc sởi tại Hà Nội tiếp tục gia tăng trong thời tiết ẩm

12:05:14 03/03/2025
Các Trung tâm Y tế quận, huyện, thị xã tiếp tục triển khai chiến dịch tiêm chủng vaccine phòng bệnh sởi trên địa bàn cho đối tượng từ đủ 6 tháng đến dưới 9 tháng tuổi theo chỉ đạo của UBND thành phố, Sở Y tế Hà Nội và CDC Hà Nội.
Xạ đen có mấy loại, loại nào dùng chữa bệnh tốt nhất?

Xạ đen có mấy loại, loại nào dùng chữa bệnh tốt nhất?

10:06:03 03/03/2025
Xạ đen trước đây còn được gọi là dây gối Ấn Độ là một loại thảo dược quý, được trồng ở nhiều vùng tại nước ta. Người dân từ lâu vẫn có thói quen sử dụng xạ đen để chữa nhiều bệnh tật, từ đơn giản đến phức tạp.
3 thói quen dễ gây đột quỵ

3 thói quen dễ gây đột quỵ

09:54:00 03/03/2025
Lối sống ảnh hưởng rất nhiều đến nguy cơ đột quỵ, đặc biệt ở những người trẻ tuổi. Những lý do này đã được cảnh báo rất nhiều nhưng dường như giới trẻ vẫn quá thờ ơ và chưa nhận thức rõ được những nguy hiểm của nó.
Vatican: Giáo hoàng Francis ổn định, không còn dùng máy thở

Vatican: Giáo hoàng Francis ổn định, không còn dùng máy thở

09:29:58 03/03/2025
Hôm nay, tình trạng lâm sàng của Đức Thánh Cha vẫn ổn định. Giáo hoàng không cần dùng máy thở không xâm lấn mà chỉ cần oxy lưu lượng cao bổ sung. Ngài không bị sốt" - theo Vatican.
Chế độ ăn tốt cho tim mạch

Chế độ ăn tốt cho tim mạch

09:26:44 03/03/2025
Việc đánh giá khẩu phần ăn là một kỹ năng có thể học được. Bạn có thể cần sử dụng cốc và thìa đo lường hoặc cân ban đầu, dần bạn sẽ dễ dàng đo lường khẩu phần hơn.
7 thực phẩm tốt cho sức khỏe nên ăn hàng ngày

7 thực phẩm tốt cho sức khỏe nên ăn hàng ngày

08:59:30 03/03/2025
So với các loại cá lớn hơn, cá mòi chứa ít thủy ngân hơn, giúp giảm nguy cơ ngộ độc thủy ngân. Cá mòi có thể được ăn trực tiếp từ hộp, thêm vào salad, bánh mì hoặc các món xào. Có thể nướng, chiên hoặc áp chảo cá mòi tươi.
Người đàn ông ngã gục khi tập thể dục buổi sáng, bác sĩ cảnh báo 1 điều

Người đàn ông ngã gục khi tập thể dục buổi sáng, bác sĩ cảnh báo 1 điều

12:31:23 02/03/2025
Nhóm cứu hộ tại Bệnh viện Từ Tế Đài Bắc đã kịp thời cấp cứu cho bệnh nhân. Các bác sĩ sử dụng ECMO (tim phổi nhân tạo) để giữ mạng sống cho người bệnh. Sau 8 ngày điều trị, ông Trần đã xuất viện về nhà.

Có thể bạn quan tâm

Thuê gần 50 ô tô rồi làm giả giấy tờ mang đi bán

Thuê gần 50 ô tô rồi làm giả giấy tờ mang đi bán

Pháp luật

18:09:58 03/03/2025
Tính đến thời điểm bị bắt, Phạm Thị Thủy đã mang gần 50 chiếc ô tô do các đối tượng lừa đảo mang đi bán hoặc cầm cố tại các địa phương khác nhau trên cả nước để lấy tiền tiêu xài...
Lừa đảo vàng nở rộ ở Mỹ: Hé lộ chiêu trò tinh vi - Cảnh báo khẩn cấp

Lừa đảo vàng nở rộ ở Mỹ: Hé lộ chiêu trò tinh vi - Cảnh báo khẩn cấp

Thế giới

18:08:11 03/03/2025
Ông Owen chia sẻ với ABC News rằng: Tất cả kế hoạch du lịch và mọi thứ của chúng tôi đều tan thành mây khói . Hai năm sau, vợ ông qua đời.
Sao Việt 3/3: Sam tổ chức sinh nhật cho cặp song sinh

Sao Việt 3/3: Sam tổ chức sinh nhật cho cặp song sinh

Sao việt

18:07:39 03/03/2025
Sam tổ chức tiệc đầy năm cho cặp sinh đôi Ijin - Ijun. Cô chọn trang phục đồng điệu cho mình và các con trong buổi tiệc.
Clip cô gái dạy chồng Tây đếm số tiếng Việt hài hước hút hơn 2 triệu lượt xem

Clip cô gái dạy chồng Tây đếm số tiếng Việt hài hước hút hơn 2 triệu lượt xem

Netizen

17:57:22 03/03/2025
Đoạn clip đang được dân mạng chia sẻ ghi lại hình ảnh của một anh Tây cố gắng đếm số từ 1 đến 10 như cách vợ dạy, khiến nhiều người thích thú.
"Ngày cưới" của Hương Tràm và Anh Tú

"Ngày cưới" của Hương Tràm và Anh Tú

Nhạc việt

17:44:53 03/03/2025
Lần đầu tiên Anh Tú và Hương Tràm cùng nhau song ca Ngày Cưới, ca khúc Hương Tràm từng ra mắt chung với Khắc Việt vào năm 2020.
Cô gái mất liên lạc 1 tuần sau tin nhắn 'vào Đà Nẵng đi khảo sát'

Cô gái mất liên lạc 1 tuần sau tin nhắn 'vào Đà Nẵng đi khảo sát'

Tin nổi bật

17:17:39 03/03/2025
Cô gái 24 tuổi nhắn tin cho bố về việc bay vào Đà Nẵng đi khảo sát nhưng 1 tuần nay gia đình mất liên lạc nên rất lo lắng.
Hôm nay nấu gì: Bữa tối toàn món tốn cơm, nhìn là thèm

Hôm nay nấu gì: Bữa tối toàn món tốn cơm, nhìn là thèm

Ẩm thực

16:49:34 03/03/2025
Thỉnh thoảng chị em hãy chế biến những món vừa ngon, dễ làm lại trôi cơm như thế này cho gia đình thưởng thức nhé!
Người phá hỏng sân khấu Oscars tri ân tượng đài Hollywood, "hoạ mi nước Anh" bất ngờ bị réo tên

Người phá hỏng sân khấu Oscars tri ân tượng đài Hollywood, "hoạ mi nước Anh" bất ngờ bị réo tên

Nhạc quốc tế

16:40:08 03/03/2025
Doja Cat - nhân vật tưởng chừng sẽ bị lép vế trước sức nóng của Lisa, nay lại chiếm trọn spotlight vì... hát còn dở hơn cả Lisa.
Chiêm ngưỡng những loài lan độc đáo có hình dáng mặt khỉ

Chiêm ngưỡng những loài lan độc đáo có hình dáng mặt khỉ

Lạ vui

15:55:11 03/03/2025
Có nhiều loại hoa lan đẹp, độc đáo giống với hình dáng động vật. Trong đó, phải kể đến 10 loại hoa lan mặt khỉ vô cùng quý hiếm.
1 sao hạng A bị đuổi khéo khỏi sân khấu Oscar, có phản ứng khiến khán giả rần rần!

1 sao hạng A bị đuổi khéo khỏi sân khấu Oscar, có phản ứng khiến khán giả rần rần!

Sao âu mỹ

15:29:27 03/03/2025
Bài phát biểu của Adrien Brody quá dài tới mức ban tổ chức thậm chí đã phát nhạc đuổi khéo nam tài tử khỏi sân khấu.
Chương trình thực tế của Chương Tử Di lại gặp sóng gió

Chương trình thực tế của Chương Tử Di lại gặp sóng gió

Sao châu á

14:49:46 03/03/2025
Chương trình truyền hình thực tế Diễn viên mời vào chỗ mùa 3 gồm các ngôi sao nổi tiếng Chương Tử Di, Trần Khải Ca... tham gia trong vai trò giám khảo đã thông báo tạm dừng phát sóng sau 2 tập.