Phép thử chính sách đối ngoại

Trước khi lên đường thăm cấp nhà nước Trung Quốc từ ngày 3-6/1, Tổng thống Philippines Ferdinand Marcos Jr. đã khẳng định ông sẽ mở ra một chương mới trong quan hệ hợp tác chiến lược toàn diện giữa Philippines và Trung Quốc, trên cơ sở tìm cách giải quyết những vấn đề tồn đọng trong quan hệ song phương “vì lợi ích chung của 2 nước”.

Tổng thống Philippines Ferdinand Marcos. Ảnh: AFP/TTXVN

Tại Bắc Kinh, Tổng thống Philippines đã có các cuộc gặp với giới lãnh đạo nước chủ nhà, gồm Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, Thủ tướng Lý Khắc Cường và Chủ tịch Quốc hội Lật Chiến Thư. Trong cuộc hội đàm với Chủ tịch Tập Cận Bình tại Đại lễ đường Nhân dân ở thủ đô Bắc Kinh, Tổng thống Marcos Jr. nêu rõ Trung Quốc là đối tác mạnh mẽ nhất của Philippines. Theo ông, Philippines sẵn sàng cùng Trung Quốc khai thác tiềm năng, làm phong phú thêm quan hệ song phương, làm sâu sắc hơn nữa hợp tác trong hàng loạt lĩnh vực.

Về phần mình, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình kêu gọi hai nước tăng cường hợp tác trong kỷ nguyên mới. Ông Tập Cận Bình nhấn mạnh Trung Quốc sẵn sàng tăng cường quan hệ hợp tác trong các lĩnh vực chính như nông nghiệp, cơ sở hạ tầng, năng lượng và văn hóa, cũng như thúc đẩy các dự án cơ sở hạ tầng với Philippines.

Trung Quốc là đối tác thương mại lớn nhất, nguồn hỗ trợ phát triển chính thức lớn và là nguồn khách du lịch lớn thứ hai của Philippines trước đại dịch COVID-19. Giới phân tích cho rằng trong bối cảnh Philippines tăng tốc phục hồi kinh tế còn Trung Quốc bắt đầu mở cửa trở lại sau đại dịch, Tổng thống Marcos Jr. đã tận dụng chuyến thăm này như một cơ hội để tăng cường quan hệ đầu tư và thương mại sôi động với Trung Quốc, thể hiện ngay từ việc phái đoàn 200 người tháp tùng có đông đảo đại diện các doanh nghiệp lớn của Philippines.

Trong khuôn khổ chuyến thăm, Philippines và Trung Quốc đã ký 14 thỏa thuận song phương, bao gồm các thỏa thuận trong lĩnh vực nông nghiệp và ngư nghiệp, cơ sở hạ tầng, kỹ thuật số, công nghệ thông tin và truyền thông, an ninh hàng hải, thương mại điện tử hay du lịch. Bộ trưởng Tài chính Philippines Benjamin Diokno cho biết các thỏa thuận được ký kết cũng bao gồm khoản vay trị giá 201,8 triệu USD với Ngân hàng Xuất – Nhập khẩu Trung Quốc cho các dự án xây dựng một số cầu ở Philippines. Ngoài ra, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã cam kết thu hẹp thâm hụt thương mại song phương. Theo giới chức Philippines, Trung Quốc sẵn sàng chấp nhận các sản phẩm nông nghiệp giá trị cao của Philippines, và hai bên đang hoàn thiện các quy tắc nhập khẩu hoa quả từ quốc gia Đông Nam Á này, một động thái mà Tổng thống Marcos đánh giá là bước khởi đầu để cân bằng thương mại.

Thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường khẳng định Bắc Kinh sẵn sàng tăng cường hợp tác kinh tế và thương mại với Philippines để đẩy kim ngạch thương mại song phương lên hơn 100 tỷ USD. Trung Quốc cũng sẽ giúp Philippines tăng cường năng lực sản xuất ngũ cốc. Theo số liệu của Đại sứ quán Trung Quốc tại Philippines, kim ngạch thương mại giữa hai nước đạt 82,05 tỷ USD trong năm 2021, cao hơn 34% so với một năm trước đó.

Bên cạnh đó, trong cuộc gặp với giới doanh nghiệp Trung Quốc, Tổng thống Marcos Jr. cũng đã thảo luận về triển vọng hợp tác giữa hai nước trong những lĩnh vực khác, như chế biến niken và sản xuất xe điện. Ông Marcos tuyên bố Manila cam kết hỗ trợ hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp Trung Quốc tại Philippines. Đổi lại, sau cuộc gặp này, các nhà đầu tư Trung Quốc cam kết đầu 22,8 tỷ USD vào Philippines, trong đó 13,76 tỷ USD dành cho năng lượng tái tạo, 7,3 tỷ USD cho giám sát chiến lược gồm xe điện và chế biến khoáng sản, và 1,7 tỷ USD cho kinh doanh nông nghiệp.

Có thể nói, vào thời điểm kinh tế toàn cầu gặp nhiều khó khăn, việc tăng cường hợp tác giữa Trung Quốc và Philippines sẽ mang lại lợi ích cho cả hai nước. Cùng với các hệ thống hiện có, các cơ chế hợp tác thiết thực mới đạt được sau chuyến thăm sẽ thúc đẩy quan hệ Philippines-Trung Quốc
Liên quan tới vấn đề Biển Đông, trong thông cáo chung được Bộ Ngoại giao Trung Quốc công bố ngày 5/1, lãnh đạo hai nước đã nhất trí thiết lập các kênh liên lạc trực tiếp về vấn đề Biển Đông, cũng như xử lý mọi tranh chấp bằng biện pháp hòa bình

Đáng chú ý, đây là chuyến thăm Trung Quốc đầu tiên của ông Marcos Jr. trên cương vị tổng thống và là chuyến thăm chính thức đầu tiên của nhà lãnh đạo Philippines tới một quốc gia ngoài ASEAN kể từ khi ông nhậm chức hồi tháng 6/2022. Ông Marcos Jr. cũng là nguyên thủ quốc gia nước ngoài đầu tiên được Trung Quốc đón tiếp vào năm 2023, qua đó có thể thấy rằng cả Trung Quốc lẫn Philippines đều coi trọng mối quan hệ song phương.

Kết quả chuyến thăm cho thấy Tổng thống Marcos Jr. phần nào đã đạt được mục tiêu tạo “động lực mạnh mẽ mới” cho mối quan hệ đôi khi căng thẳng của 2 quốc gia. Trong khi đó, chuyên gia Gregory Poling, Giám đốc Chương trình Đông Nam Á tại Trung tâm Nghiên cứu chiến lược và quốc tế Mỹ, cho rằng chuyến thăm phản ánh mong muốn của nhà lãnh đạo Philippines là “duy trì quan hệ ổn định và thu hút lợi ích kinh tế của Trung Quốc, trong khi làm sâu sắc thêm quan hệ đồng minh với Mỹ”.

Giới chuyên gia nhận định chuyến thăm của Tổng thống Marcos còn nhằm giúp cân bằng chính sách đối ngoại của Philippines, đặc biệt khi mối quan hệ giữa Manila và Washington đã trở lại đúng hướng, sau giai đoạn bị rạn nứt đáng kể dưới thời cựu Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte. Theo Giáo sư Renato DeCastro từ Đại học De la Salle (Philippines), sau cuộc gặp của Tổng thống Marcos Jr. với người đồng cấp Mỹ Joe Biden cuối năm ngoái, trong đó ông Marcos Jr. khẳng định rằng Philippines là đối tác, đồng minh và bạn bè của Mỹ, quan hệ giữa hai nước đã trở lại đúng hướng. Quan hệ Mỹ – Philippines càng trở nên ổn định hơn sau chuyến công du của Phó Tổng thống Mỹ Kamala Harris tới Manila hồi tháng 11/2022 nhằm củng cố mối quan hệ đồng minh. Giới quan sát cho rằng trong bối cảnh sự cạnh tranh giữa Washington và Bắc Kinh trong khu vực ngày càng gay gắt, Trung Quốc dường như cũng không muốn một thành viên chủ chốt của Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) xích lại gần Mỹ.

Cũng có ý kiến đánh giá chuyến thăm của Tổng thống Marcos Jr. tới Trung Quốc có thể là một phép thử đối với chính sách đối ngoại cân bằng giữa các nước lớn mà ông đang theo đuổi. Chuyên gia Chester Cabalza, Chủ tịch tổ chức tư vấn phát triển quốc tế tại Manila cảnh báo Philippines rất có thể sẽ mắc kẹt giữa sự cạnh tranh giữa hai siêu cường nếu tiếp tục theo đuổi chính sách đối ngoại này. Trong tương lai, nhiều khả năng Tổng thống Marcos Jr. sẽ phải quyết định hướng phát triển chính sách đối ngoại, chấp nhận rủi ro và thực hiện các bước đi táo bạo hơn nữa để thúc đẩy lợi ích quốc gia của Philippines.