Phát triển bền vững năng lượng quốc gia – Bài cuối: Đẩy mạnh hợp tác quốc tế

Trong giai đoạn vừa qua, khi thị trường điện năng lượng tái tạo tại Việt Nam còn mới mẻ, chi phí phát triển nguồn điện năng lượng tái tạo cao hơn so với các nguồn điện truyền thống, Việt Nam đã đẩy mạnh hợp tác quốc tế để thúc đẩy phát triển thị trường điện nói chung trong đó có nguồn năng lượng tái tạo.

Trên thế giới đã sử dụng cơ chế hỗ trợ giá điện cố định ( FIT) – Công cụ chính sách phổ biến được sử dụng tại hầu hết các nước trên thế giới và thực tế đã chứng minh cơ chế giá FIT là công cụ hữu hiệu thúc đẩy phát triển nhanh nguồn điện năng lượng tái tạo góp phần phát triển bền vững năng lượng quốc gia.

Phát triển năng lượng bền vững
Ông Nguyễn Tuấn Anh, Phó Cục trưởng Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo, Bộ Công Thương cho biết: Cũng như nhiều nước trên thế giới, Việt Nam cũng đang áp dụng cơ chế hỗ trợ giá điện cố định (FIT), công cụ chính sách này đã cho thấy hiệu quả và thúc đẩy phát triển nhanh nguồn điện năng lượng tái tạo tại Việt Nam thời gian qua.

Trạm biến áp 220kV Tháp Chàm được nâng công suất để giải toả công suất các nguồn điện năng lượng tái tạo trên địa bàn tỉnh Ninh Thuận. Ảnh minh họa: Ngọc Hà/TTXVN

Thông qua chính sách FIT, hiện đã có khoảng gần 6.000 MW điện năng lượng tái tạo vào vận hành phát điện, góp phần cung cấp điện kịp thời cho phát triển kinh tế – xã hội, giảm lượng điện chạy dầu giá cao và chuyển dịch năng lượng theo hướng phát triển bền vững, giảm phát thải khí nhà kính. Việc phát triển các dự án điện năng lượng tái tạo cũng đã góp phần phát triển ngành công nghiệp sản xuất máy móc, thiết bị và dịch vụ về điện mặt trời; khai thác có hiệu quả các vùng đất khô cằn, hiệu quả sản xuất nông nghiệp thấp; thu hút được lượng vốn xã hội lớn đầu tư vào hạ tầng ngành điện.
Tuy nhiên, trong thời gian tới, theo kinh nghiệm của các nước phát triển trong lĩnh vực năng lượng tái tạo, để có thể phát triển năng lượng tái tạo mạnh mẽ, bền vững thì cần tập trung vào các nội dung như: Chính sách, hạ tầng truyền tải và điều độ vận hành hệ thống điện; Chính sách các dự án năng lượng tái tạo sẽ chuyển sang cơ chế đấu thầu, nhà đầu tư phát triển được lựa chọn sẽ là nhà đầu tư đưa ra giá bán điện từ dự án điện năng lượng tái tạo thấp nhất. Thực hiện cơ chế này tuy sẽ mất nhiều thời gian hơn nhưng sẽ công bằng, minh bạch hơn cho các nhà đầu tư, đảm bảo sự hài hòa, cân đối giữa phát triển các dự án điện năng lượng tái tạo và lưới truyền tải.
Ông Nguyễn Tuấn Anh, Phó Cục trưởng Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo, Bộ Công Thương nhấn mạnh: Thời gian qua, Việt Nam đã đẩy mạnh hợp tác quốc tế với các tổ chức, ngân hàng như: Công ty tài chính quốc tế (IFC), Ngân hàng Thế giới (WB), Ngân hàng phát triển châu Á (ADB), Cơ quan hợp tác quốc tế Nhật Bản (JICA)… nhằm thúc đẩy phát triển ngành điện, đảm bảo sử dụng tài nguyên hiện quả, phát triển năng lượng bền vững.
Nghị quyết số 55-NQ/TW ngày 11/2/2020 của Bộ Chính trị về “Định hướng Chiến lược phát triển năng lượng quốc gia của Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045″ cũng xác định phát triển bền vững năng lượng quốc gia phải tập trung phát triển các nguồn năng lượng đa dạng, trong đó cần tiếp tục ưu tiên năng lượng tái tạo, năng lượng điện khí… Vì vậy, việc tiếp tục đẩy mạnh hợp tác quốc tế là cần thiết. Tuy nhiên, trong Nghị quyết số 55-NQ/TW, cần tách bạch đầu tư xây dựng với độc quyền Nhà nước (quản lý, vận hành) truyền tải điện. Ngoài ra, để đảm bảo về an ninh quốc phòng, an ninh năng lượng cần phải xác định phạm vi đầu tư lưới điện truyền tải nào được thực hiện theo hình thức đối tác công – tư (PPP) để đảm bảo đầu tư cho các nhà đầu tư khi đầu tư vào ngành điện.

Xu hướng công nghệ trên thế giới và ứng dụng tại Việt Nam

Những năm gần đây, các dạng năng lượng truyền thống có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường cao cũng càng ngày càng cạn kiệt; thủy điện cũng bị suy giảm do biến đổi khí hậu làm khô kiệt nguồn nước, các phương tiện giao thông chạy bằng điện ( xe đạp điện, ô tô điện, taxi điện…), các ngành công nghiệp… cũng sẽ tiêu tốn nhiều năng lượng. Vì vậy, xu hướng công nghệ trên thế giới hướng tới các phương tiện giao thông thông minh là sử dụng nhiên liệu điện và hydro, đây sẽ là 2 nguồn năng lượng chính. Do đó những biện pháp, xu hướng công nghệ nào sẽ có tác động lớn nhất đến cách tiêu thụ năng lượng vào năm 2040 đang là bài toán và câu hỏi đặt ra tại Việt Nam cũng như trên thế giới.
Tại diễn đàn “Công nghệ và Năng lượng Việt Nam 2020″, ông Trần Anh Tuấn, chuyên gia cấp cao, Hội đồng Năng lượng thế giới tại Việt Nam cho biết: Hiện nay, hơn 100 nước trên thế giới đã chọn biện pháp sử dụng năng lượng hiệu quả là biện pháp có tác động lớn nhất đến việc sử dụng năng lượng vào năm 2040 như: Tiết kiệm điện trong sản xuất và trong sinh hoạt; Đổi mới công nghệ trong sản xuất để tiết kiệm điện; Áp dụng kỹ thuật số/blockchain trong sản xuất, truyền tải và phân phối điện…

Đối với vấn đề công nghệ, các nước hướng tới việc sử dụng các thiết bị lưu trữ năng lượng. Các chuyên gia cho rằng, việc lưu trữ năng lượng sẽ là yếu tố thay đổi “cuộc chơi” của ngành năng lượng vào năm 2040, bởi việc lưu trữ năng lượng có thể xử lý các biến động khác nhau của nhu cầu tiêu thụ điện, đặc biệt là khi có sự thay đổi lớn về nguồn cung và lưu trữ điện có khả năng làm hài hòa cung – cầu một cách hiệu quả. Bên cạnh đó, có thể sử dụng các tấm pin mặt trời cải tiến, điều này sẽ tác động lớn đến việc sản xuất năng lượng, sự tiến bộ nhanh chóng của khoa học kỹ thuật, các tấm pin mặt trời càng ngày càng rẻ hơn và hiệu quả hơn. Đồng thời, phát triển tự động hóa, sử dụng nhiiên liệu hydro sạch, năng lượng gió vào việc sản xuất năng lượng.
Tại Việt Nam, ông Trần Anh Tuấn, chuyên gia cấp cao, Hội đồng Năng lượng thế giới tại Việt Nam cho rằng: Cùng với việc phát triển năng lượng gió và mặt trời, cần có cơ chế, chính sách phát triển năng lượng hydro bởi các kết quả nghiên cứu cho thấy hydro là nguồn năng lượng của tương lai và là nguồn năng lượng sạch, giá rẻ và sẵn có. Đồng thời, cần có cơ chế, chính sách phát triển các phương tiện chạy bằng điện (taxi, xe khách, xe tải nhỏ) và các phương tiện chạy bằng nhiên liệu hydro (xe khách, xe tải các loại, tàu hỏa, tàu thủy, máy bay…) để sử dụng năng lượng hiệu quả, tiết kiệm. Bên cạnh đó, sử dụng các biện pháp tiết kiệm điện, thiết bị lưu trữ năng lượng, áp dụng kỹ thuật số trong sản xuất, truyền tải, phân phối điện… Ngoài ra, cần đào tạo đội ngũ nhân sự cho ngành năng lượng Việt Nam từ các bước thiết kế, thi công và vận hành các dự án năng lượng theo tiêu chuẩn quốc tế, hoàn thiện các bộ Tiêu Chuẩn về kỹ thuật, chất lượng và an toàn trong lĩnh vực năng lượng theo các chuẩn mực quốc tế.