Phát hiện mới và sự thay đổi “chưa từng có” của biến chủng SARS-CoV-2

Biến chủng SARS-CoV-2 ở Anh xuất hiện với những thay đổi chưa từng được ghi nhận trong dữ liệu về gien (gen) của virus này trên toàn cầu trong suốt đại dịch Covid-19.

Cuối tuần qua, Anh thông báo về biến chủng mới của virus SARS-CoV-2 mà theo Thủ tướng Boris Johnson cho biết thì chủng mới này “có khả năng lây nhiễm cao hơn 70%”.

Bộ trưởng Y tế Anh Matt Hancock cũng miêu tả chủng virus mới này đang “vượt ngoài tầm kiểm soát” giữa bối cảnh nước Anh đang thực hiện lệnh phong tỏa Giáng sinh nghiêm ngặt để ngăn chặn virus lây lan.

Ảnh minh họa: AFP

Dưới đây là những thông tin mà chúng ta biết về biến chủng của virus SARS-CoV-2 cho tới nay.

Xuất hiện khi nào và ở đâu?

Chủng mới của virus SARS-CoV-2 được phát hiện ở Anh vào cuối tháng 11. Trong khi các nhà chức trách đang điều tra về việc tại sao tỷ lệ lây nhiễm Covid-19 ở Kent không hề giảm bớt bất chấp các biện pháp kiểm soát dịch bệnh nghiêm ngặt. Họ đã phát hiện ra các ổ dịch lây lan với tốc độ nhanh chóng ở Đông Nam nước Anh và London đều có liên hệ với biến chủng của virus SARS-CoV-2.

Việc theo dõi trở về trước sử dụng các bằng chứng về gien (gen) cho thấy biến chủng của virus SARS-CoV-2 lần đầu tiên xuất hiện vào tháng 9, Cơ quan Y tế Công cộng Anh (PHE) cho hay. Chủng mới này sau đó đã lây lan ở “mức độ rất thấp” trong dân số cho tới giữa tháng 11.

Dù vậy, vẫn còn nhiều điều chúng ta chưa biết về biến chủng này của virus SARS-CoV-2, còn được gọi là chủng B.1.1.7.

Sở dĩ chủng mới của virus SARS-CoV-2 gây chú ý bởi nó là nguyên nhân gây nên sự gia tăng đáng kể số ca mắc tại một số khu vực ở Anh, tập đoàn nghiên cứu về dịch Covid-19 Genomics Consortium tại Anh (COG-UK) cho hay.

Chủng mới của SARS-CoV-2 có bao nhiêu biến chủng?

Chủng mới của virus SARS-CoV-2 có “một số lượng lớn bất thường” những thay đổi về gien, COG-UK cho hay. Phân tích của tập đoàn này nhấn mạnh đến 3 biến chủng của virus SARS-CoV-2 có sự thay đổi đáng kể về mặt sinh học.

Tất cả 3 biến chủng này đều nằm ở protein gai của virus SARS-CoV-2, vốn là công cụ để virus xâm nhập vào tế bào và liên quan đến tình trạng miễn dịch cũng như tính hiệu quả của vaccine.

Biến chủng đầu tiên, được gọi là N501Y đã thay đổi miền liên kết thụ thể của protein gai. Đây là nơi virus liên kết với thụ thể ACE-2 để xâm nhập vào các tế bào của con người. Theo phát hiện của COG-UK, N501Y làm gia tăng khả năng liên kết giữa các thụ thể của con người và virus. Trong các nghiên cứu trên chuột, một biến thể như vậy có thể làm gia tăng sự lây lan và mức độ nghiêm trọng của virus.

Biến chủng thứ hai có liên quan đến việc loại bỏ 2 amino acid và khả năng của virus trong việc xâm nhập vào hệ miễn dịch của con người. Biến chủng này trước đó đã được ghi nhận trong đợt bùng phát dịch bệnh có liên quan đến chồn ở Đan Mạch.

Các nhà khoa học tại COG-UK đặt ra giả thuyết rằng chủng mới của virus SARS-CoV-2 đã ra đời sau quá trình lây nhiễm lặp đi lặp lại giữa những người mắc bệnh.

Mối lo ngại từ chủng mới của virus SARS-CoV-2?

“Mặc dù chủng mới này có khả năng lây lan nhanh hơn nhưng hiện chưa có đủ bằng chứng để xác định liệu nó có gây ra bất kỳ sự thay đổi nào về mức độ nghiêm trọng của dịch bệnh, phản ứng kháng thể hoặc tính hiệu quả của vaccine hay không”, Bộ Y tế Anh (MOH) thông báo hôm 22/12.

Cơ quan này cũng cho biết các nhà chức trách Anh đang điều tra về chủng mới của virus SARS-CoV-2 và sẽ đánh giá về các dữ liệu khi thu thập được thêm thông tin.

Theo PHE, các dữ liệu trên cho thấy sự lây nhiễm của B.1.1.7 dễ dàng hơn các chủng khác của virus SARS-CoV-2. Tỷ lệ lây nhiễm dựa trên khu vực địa lý nơi chủng virus này xuất hiện cũng tăng nhanh hơn so với dự đoán. Dù vậy PHE cũng khẳng định, “không có bằng chứng nào” cho thấy biến chủng của virus SARS-CoV-2 có khả năng khiến dịch bệnh Covid-19 nghiêm trọng hơn hoặc có tỷ lệ tử vong cao hơn.

Cơ quan này cho rằng: “Dù xuất hiện bất kỳ biến chủng nào, biện pháp để kiểm soát sự lây lan của virus SARS-CoV-2 vẫn giống nhau”, đó là duy trì giãn cách xã hội, rửa tay và đeo khẩu trang.

Virus SARS-CoV-2 có bao nhiêu biến chủng trước đó?

Theo COG-UK, có hàng nghìn biến chủng gia tăng trong bộ gien của virus SARS-CoV-2 kể từ cuối năm 2019.

“Các biến chủng gia tăng một cách tự nhiên trong hệ gen của virus SARS-CoV-2 khi virus này nhân lên và lây lan trong con người”, tập đoàn COG-UK cho biết trong một báo cáo vào tháng 12.

Một số biến chủng trước đó cũng được phát hiện ở Singapore. Chẳng hạn như hồi tháng 8/2020, Singapore tìm ra một biến chủng mới của virus SARS-CoV-2 ít gây ra các triệu chứng nghiêm trọng hơn ở một số bệnh nhân.

COG-UK cũng dẫn ra nghiên cứu về biến chủng này của virus SARS-CoV-2 trong báo cáo về B.1.1.7 do sự tương đồng của việc loại bỏ protein ORF8 của cả 2 chủng trên.

“Chủng virus ở Singapore” gây ra “các triệu chứng lâm sàng nhẹ hơn và ít gây nên tình trạng sưng viêm sau khi mắc bệnh”. COG-UK cho biết chủng virus này đã biến mất sau khi các biện pháp kiểm soát được thực hiện.

Cũng vào tháng 8, một biến chủng của virus SARS-CoV-2 là D614G đã xuất hiện ở Singapore và Malaysia với khả năng lây nhiễm cao hơn nhưng tỷ lệ tử vong thấp hơn.

COG-UK nhấn mạnh, cùng với việc các biến chủng của virus SARS-CoV-2 tăng lên thì sự kết hợp của các biến chủng mới cũng được các nhà khoa học giám sát chặt chẽ hơn.

Đối với trường hợp của B.1.1.7, tất cả 3 biến chủng của SARS-CoV-2 đều đã được COG-UK theo dõi từ trước đó và được các nhà khoa học miêu tả trong các chủng khác. Tuy nhiên, việc chúng ảnh hưởng như thế nào đến đặc điểm của virus SARS-CoV-2 với sự kết hợp hiện nay vẫn chưa có lời giải.

Theo COG-UK, chủng mới của SARS-CoV-2 có “một số lượng lớn bất thường” sự thay đổi về gen với 23 biến chủng, 14 sự thay đổi amino acid và 3 sự loại bỏ.

Đặc biệt, sự thay đổi tích tụ của 14 amino acid trước khi chủng mới của SARS-CoV-2 được phát hiện cho tới nay là điều “chưa từng có tiền lệ trong dữ liệu về gen của virus trên toàn cầu trong đại dịch Covid-19″, COG-UK cho hay.

Các chính phủ đang phản ứng như thế nào?

Tại Anh, khoảng 16,4 triệu người, tức là 31% dân số đã phải thực hiện các biện pháp nghiêm ngặt nhất ở “cấp độ 4″, trong đó có lệnh ở nhà và đóng cửa các cửa hàng không thiết yếu. Một số khu vực khác của Vương quốc Liên hiệp Anh cũng thắt chặt các biện pháp kiểm soát dịch bệnh.

Xứ Wales đã thực hiện lệnh phong tỏa nghiêm ngặt ngày 20/12 trong khi Scotland cấm đi lại từ và đến các khu vực của Vương quốc Liên hiệp Anh dịp Giáng sinh. Cả Scotland và Bắc Ireland đều thực hiện lệnh phong tỏa mới ngày 26/12.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), bên ngoài nước Anh, chủng mới của virus SARS-CoV-2 đã được phát hiện ở Australia, Đan Mạch và Hà Lan. Để ngăn chặn sự lây lan của chủng mới này, một số khu vực đã đóng cửa với các du khách đến từ Anh.

Pháp đã cấm người dân và hàng hóa từ Anh đi qua Channel trong khi các nước láng giềng châu Âu khác như Đức, Ireland, Italy, Áo, Romania, Hà Lan và Bỉ cho biết họ sẽ cấm việc đi lại bằng đường hàng không với Anh.

Hong Kong (Trung Quốc), Ấn Độ, Canada, Iran, Pakistan, Ba Lan, Tây Ban Nha, Thụy Sĩ, Thụy Điển, Nga và Jordan cũng tạm dừng đi lại với Anh còn Saudi Arabia, Kuwwait và Oman đóng cửa biên giới hoàn toàn.

Vaccine có hiệu quả với chủng mới của SARS-CoV-2 không?

Anh hiện là nước đầu tiên trên thế giới triển khai việc tiêm vaccine Covid-19 của Pfizer-BioNTech vào đầu tháng này.

Theo PHE: “Hiện không có bằng chứng nào cho thấy vaccine của Pfizer không thể bảo vệ con người trước chủng mới của virus SARS-CoV-2 này”.

Cơ quan trên cũng cho biết việc nghiên cứu đang được thực hiện như “một ưu tiên” để hiểu hơn về chủng mới của virus SARS-CoV-2 hiện nay.