Phấn nụ – mỹ phẩm của cung tần mỹ nữ

Nghề làm phấn nụ đến thời điểm này vẫn được lưu truyền là do một cung nữ thoái cung về với cuộc sống gia đình và truyền lại cho con cháu.

Những truyền nhân là con gái “rượu”

Căn nhà 34 Tô Hiến Thành (số cũ 22) ở TP. Huế của cô Thu nguyên trước là nhà của mẹ cô, bà Trần Thị Thiểu (gọi theo tên chồng là Hường). Bà Hường sinh năm 1911, mất năm 1993, từng nối nghiệp mẹ phục vụ son phấn cho các cung phi trong cung cấm cuối triều Nguyễn.

Khi nhà Nguyễn sụp đổ, việc làm đẹp cho các cung tần không còn nữa nên mẹ của bà Hường cũng thoái cung về với cuộc sống gia đình. Những phương thức bí truyền về cách làm phấn nụ được bà lưu giữ và truyền lại cho người con út là bà Hường. Sản phẩm phấn nụ bà Hường vang danh khắp chốn Kinh kì từ đó.

Trong số 9 người con, bà Hường chỉ tin tưởng và truyền lại nghề cho 2 cô con gái là bà Trần Thị Tùng (con cả) và bà Trần Thị Phương (con thứ 8). Năm 1993, bà Tùng theo chồng định cư tại Mỹ và truyền nghề lại cho cô em út là Trần Thị Ái Thu. Cô Thu vẫn tiếp tục sản xuất phấn nụ và giữ thương hiệu Bà Tùng từ bấy cho đến bây giờ.

Cô Thu tâm sự: “9 tuổi, tui đã được mẹ dạy làm phấn nụ, cuộc sống vất vả của một gia đình đông con nhưng chỉ nhờ vào nghề làm mỹ phẩm lắm lúc cũng lận đận nhưng không vì vậy mà chúng tôi dứt lòng bỏ đi nghề gia truyền”.

Cô Trần Thị Ái Thu bên những mẻ phấn nụ đang ủ nắng.

Phấn nụ tiêu thụ đều đều, thường xuyên, giá cả phải chăng, tuy không làm giàu được nhưng nhờ nó mà mẹ bà nuôi sống cả gia đình với 9 người con. Được truyền nghề từ năm lên 9, nhưng năm 14 tuổi đã theo chồng nên mọi bí truyền về nghề, mẹ cô Thu đều truyền cho hai người chị.

Sau khi cả bà Phương và bà Tùng đều theo gót chồng sinh sống ở xa thì cô Thu quyết định về lại nhà mẹ sinh sống và lưu giữ nghề. Đây tuy là nghề nhẹ nhàng nhưng hết sức công phu và yêu cầu đến cả tính nết của người phụ nữ trong đó.

Khi tôi có ý định được ghi hình và tận mặt chứng kiến những công đoạn làm phấn nụ thì bà chỉ cười nhẹ ý rằng đó là một bí mật không thể tiết lộ được. Nhưng bà tiết lộ, phấn nụ thường chỉ sản xuất vào mùa nắng, và đêm đêm, từ khoảng 22 giờ trở đi, khi mọi công chuyện gia đình đã xong xuôi, cô mới bắt tay vào làm phấn nụ. “Làm khuya trời mát mẻ, không gian tĩnh lặng mình mới làm nên những viên phấn tốt được”, cô Thu chia sẻ.

Công việc này cho biết khá chính xác về sự cần mẫn, về cái tâm tịnh của người làm. Chỉ cần bộp chộp, nóng nảy một chút là xem như hỏng cả mẻ. Tôi còn chưa hết ngạc nhiên khi người phụ nữ này lại có thể xem qua chút ít về tính tình, tướng mạo của mình một cách khá chính xác. Bà bảo vì khi tâm tịnh để làm ra những viên phấn quý như vậy thì cũng như một cách mình thiền mà thấy được chút ít tố chất của người khác, một chút kì bí nhưng cũng khá hấp dẫn.

Hiện tại, hai người con gái của cô Thu đang tiếp tục theo học nghề của gia đình. Đặc biệt, cô con gái út năm nay 19 tuổi với tư chất thông minh, nhanh nhẹn được bà “ngắm” để truyền nghề. Cô út đang có dự định theo học ngành Dược để có thêm kiến thức phục vụ cho việc sản xuất những loại phấn nụ tốt hơn, đáp ứng nhu cầu ngày càng đa dạng của chị em.

Phấn nụ mai này có còn với thời gian?

Thời hiện đại, những loại mỹ phẩm với đủ thứ loại tràn ngập khắp thị trường. Phấn nụ, âm trầm như cô gái Huế vẫn hiện diện và làm đẹp cho biết bao nhiêu làn da. Cô Thu chắc nịch: “Những ai chưa dùng hoặc không có điều kiện dùng thì thôi chứ nếu đã thử qua và biết hiệu quả của phấn nụ thì mê ngay”.

Phấn nụ, vốn rất công phu trong việc sử dụng nên giới trẻ ngày nay ít chuộng. Tuy nhiên, không ít bạn trẻ Huế vẫn biết đến và sử dụng loại mỹ phẩm này.

Những mẻ phấn được ủ nắng, phơi sương trong góc sân nhà cổ kín đáo.

Em Trần Thị Ái Nhi, con gái út cô Thu chia sẻ: “Nhiều người vì dùng một vài lần nên chưa thấy được tác dụng của phấn nụ nên bỏ qua không dùng”. Với những làn da khô nhờn, nếu kiên trì dùng lâu, da xấu sẽ dần bong đi, cùng với việc sử dụng những loại kem dưỡng cũng từ các vị thuốc Bắc, làn da sẽ ngày càng đẹp và tươi mát hơn. Càng đặc biệt hơn khi những sản phẩm này không hề gây độc hại đến người dùng.

Trở lại với câu chuyện, cô Thu tâm sự, những ngày còn sống, mẹ luôn nhắc chị em chúng tôi phải luôn biết giữ gìn và phát triển nghề của gia đình, dù nó không làm giàu được nhưng đó là một tinh hoa mà một khi mất đi thì mãi không tìm lại được”.

Hiện, giá bán của phấn nụ rất rẻ, chỉ từ 15-20 ngàn 1 viên phấn loại lớn. Càng khó khăn hơn khi có những dòng sản phẩm phấn nụ bán ở các chợ Huế với giá rẻ hơn. Tuy nhiên, do không ham chuộng sản xuất tràn lan làm mất đi ưu điểm sản phẩm của mình nên thương hiệu phấn nụ bà Tùng vẫn giữ được niềm tin của khách hàng ở Huế, Sài Gòn, Mỹ…

Theo BĐVN