Ôtô: Giã từ năm quá khó khăn hãy còn thách thức

Đối với nhiều doanh nghiệp nhà nước hiện nay tự lập tức là tự ngửa tay xin tiền nhà nước, chứ không thụ động chờ nhà nước cho tiền như trước nữa

Châm ngôn Việt Nam hiện đại

Năm 2012 qua đi với những kết quả có lẽ không thể xấu hơn cho ôtô Việt Nam. Đầu tháng 12 thì: “Dự báo doanh số bán hàng toàn nghành ôtô Việt Nam sẽ đạt mức 95.000 xe, tăng nhẹ so với mức dự báo trước đó (94.000 xe)” ông Lairent Charpentier, Chủ tịch VAMA chia sẻ với báo giới. Cuối tháng 12, con số dự báo nhích lên một tý: 102.000 xe, thêm một cọng rơm cho ôtô Việt Nam ngã khỏi đau? Nhưng tăng giảm gì đi nữa thì đại khái tổng doanh số bán xe năm nay sẽ thấp hơn năm ngoái khoảng 35 – 40%.

Truyền thông nước nhà đã mổ xẻ nhiều về chính sách ôtô mà nội dung căn bản nhất là sự không nhất quán trong chính sách khiến cho một thị trường ôtô ổn định, mở rộng và phù hợp với quy mô sản xuất công nghiệp là không thể có sau 20 năm phát triển với nhiều ước mơ, nhiều chém gió nhưng ít tư duy, và cũng ít lao động miệt mài. Điều này là đúng nhưng không chỉ có thế. Cần phải nhìn ôtô trong một khung cảnh kinh tế xã hội rộng lớn hơn của một quốc gia đang khát khao phát triển nhằm mưu cầu miếng cơm manh áo cho người dân sau nhiều thập kỷ chiến tranh, nhiều thập kỷ lỗi nhịp với sự tiến triển chung của cộng đồng nhân loại. Và hình như vẫn chưa hòa đồng được cùng nhân loại. Vậy đã có những biến đổi gì trong nền kinh tế vĩ mô khiến cho thị trường ôtô Việt Nam tàn tạ nhanh đến như vậy chỉ sau có một vài năm?

Trước hết là sự biến mất của nhiều doanh nghiệp trên thị trường nước nhà. “Doanh nghiệp chưa bao giờ chết nhiều như hai năm qua” là phát biểu của ông Vũ Tiến Lộc, Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam. Khoảng 100.000 doanh nghiệp theo con số của Bộ Kế hoạch và Đầu tư còn trên thực tế con số có thể lớn hơn thế nhiều, có thể gấp đôi, đã rời bỏ thị trường. Ở TP.HCM chẳng hạn, nhu cầu nhân lực giảm mạnh trước hết là trong lĩnh vực tài chính ngân hàng, sau đó là dệt may và lần lượt trong hầu hết tất cả các ngành. Số người thất nghiệp theo công bố của Tổng cục Thống kê hôm 19/12 là vào khoảng 1,1 triệu người. Và không nên quên rằng thường thì khi doanh nghiệp thành lập, họ sẽ cố mua một vài ôtô dể tạo dáng cơ quan, và có thể nhiều ôtô để phục vụ kinh doanh sản xuất, và cũng nhiều ôtô cho nhân viên nếu họ ăn nên làm ra.

Sự sụp đổ của nhiều doanh nghiệp như vậy là do sản xuất đình đốn vì thiếu vốn, nhu cầu sụt giảm và hàng tồn kho nhiều, thuế thu nhập doanh nghiệp cao, cao hơn rất nhiều so với các nước bên cạnh trong khi mức lương lại tăng nhanh hơn nhiều so với mức năng suất lao động: tốc độ tăng năng suất lao động Việt Nam bình quân là 4,5 – 5% trong khi ASEAN là 10%. Nhưng chủ yếu nhất là do sự tồn tại một cách phi kinh tế của các doanh nghiệp nhà nước, những doanh nghiệp làm ăn về cơ bản không hiệu quả, không tạo ra công ăn việc làm mới nhưng lại chiếm dụng gần hết tiềm lực quốc gia từ vốn cho tới đất đai, lẫn nguồn lao động chất lượng cao. Sau 20 năm kể từ đầu thập kỷ 90 thế kỷ trước đến nay, đã không có sự thay đổi gì về bản chất các doanh nghiệp nhà nước, có chăng là trước kia họ tự động được cấp tài trợ và ưu đãi của nhà nước, còn nay thì phải mở mồm đề nghị để cũng lại được cấp ngay lập tức.

Tiếp đó là sự rối ren của nghành ngân hàng mà cao điểm là vụ án ông Bầu Kiên cùng ngân hàng ACB. Với nợ xấu sơ sơ tạm tính là 400.000 tỷ đồng theo Thủ tướng Chính phủ phát biểu hôm 18/12 tại TP Hồ Chí Minh, không ai biết thật chính xác con số vì ngay cả Ngân hàng Nhà nước mỗi lúc lại có một con số khác, nguồn vốn cho sản xuất là không thể có được bất chấp những hô hào doanh nghiệp phải được hỗ trợ vay vốn từ ngân hàng. Ví dụ nổi bật của tình trạng này là theo thống kê thì các ngân hàng đã cho ngành sản xuất cá tra, ngành được ưu tiên đặc biệt, vay 38.500 tỷ đồng, nhưng các doanh nghiệp cá tra cho biết họ chẳng vay được gì cả. Tiền đi đâu vẫn là câu hỏi mà không ai rõ. Tiền có phải chạy sang Trung Quốc do nhập siêu thương mại với Trung Quốc năm nay khoảng 15 tỷ đô la Mỹ, 300.000 tỷ đồng, hay chui vào túi tham nhũng và đi ra nước ngoài, cũng chẳng ai hay.

Thế thì phải tái cơ cấu ngành ngân hàng vì một nền kinh tế 100 tỷ đô la mà có tới 100 ngân hàng thì thật là quá đà. Ông viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam Trần Đình Thiên, một nhà khoa học kinh viện, lương thiện của nền khoa học xã hội Việt Nam siêu thực, nghĩ thế. Nhưng giới ngân hàng, với nhiều mối quan hệ và nhiều lợi ích và sở hữu chéo, lại không có nghĩ như thế. Cho nên tái cơ cấu thực ra chỉ là sát nhập có được vài ngân hàng, cho dính vòng lao lý một vài quan chức ngân hàng thương mại cùng với sự thay đổi chủ tịch hội đồng quản trị đầy tai tiếng ở Sacombank, khi ngân hàng tốt nhất Việt Nam bị thôn tính bởi một ngân hàng loại kém nhất Việt Nam.

Có thế thôi

Nhưng tham nhũng, vấn nạn nhiều năm, làm trầm trọng thêm vấn đề. Tham nhũng ở khắp nơi: từ đi làm công chức ở Hà Nội phải mất 100 triệu đồng, mà nhiều người coi là rẻ, đến cảnh sát giao thông bị tố là đứng đầu bảng tham nhũng, khi họ không chỉ làm luật trên đường giao thông mà làm luật ngay cả tại trủ sở ở TP. Hồ Chí Minh như báo Thanh Niên trình bày trong phóng sự dài ba kỳ hồi cuối năm 2012. Tham nhũng cao, dạng không tích cực theo xác định của các chuyên gia kinh tế chứ không phải dạng tích cực kiểu mô hình Hàn Quốc hay Đài Loan, làm cho đồng tiền không thể đến doanh nghiệp sản xuất, làm cho người lao động không có việc làm, làm cho hàng hóa tồn đọng Tệ hơn, tham nhũng cứ thế tồn tại vì không thể nào có chứng cớ. Không thể có chứng cớ hay không muốn có chứng cớ, không ai rõ. Chỉ biết suy giảm sản xuất tiếp tục kéo dài qua chỉ số nhà quản trị mua hàng PMI do HSBC công bố vẫn tiếp tục đi xuống.

Tất cả những tai biến này làm cho nền kinh tế nước lâm vào khủng hoảng, nặng nề nhất kể từ khi Đổi mới, khả năng cạnh tranh suy giảm. Năm 2011 xếp hạng cạnh tranh Việt Nam tủ lại vị trí cũ so với 3 năm trước, thứ 75, trong năng lực cạnh tranh toàn cầu tại bảng xếp hạng của WEF. Trong khi đó ở Đông Nam Á thì Philippines là 65, Indonesia 50, Thái Lan 38, Brunei 28, Malaysia 25 và Singapore đứng thứ 2. “Môi trường kinh doanh Việt Nam kém hơn các nước lân cận” là sự thừa nhận của bộ trưởng Bộ Kế hoạch Bùi Quang Vinh tại phiên họp báo diễn ra sau hội nghị các nhà tài trợ cho Việt Nam (CG) 2012.

Hậu quả của những khủng hoảng này, hay là chỉ báo cụ thể của những khủng hoảng kinh tế vĩ mô này, được thể hiện chính qua số lượng ôtô bán được trong năm. Số lượng những người có đủ tiền để mua ôtô và đủ tiền trang trải các chi phí để ôtô lăn bánh trên đường, sụt giảm lớn. Ví dụ như ngành ngân hàng năm nay đã tuyên bố không có thưởng cuối năm, cũng không có thưởng Tết. Nhiều người khác có đủ tiền thì lại cảm thấy chán nản vì thấy mình tự dưng lại trở thành đối tượng cho các chính sách tận thu nhằm vào một cách vô lối: kiểu như tăng phí trước bạ lúc đầu năm và đến cuối năm bộ trưởng Bộ Tài chính lại tuyên bố đang cân nhắc giảm phí trước bạ. Không vì lợi ích của thị trường ôtô mà đơn giản vì ngành thuế quá thất thu do không bán được ôtô. Một sự e ngại lớn bao trùm toàn xã hội sau một năm đầy những sự kiện bất lường.

Cho nên, lần đầu tiên trong suốt 20 năm kể từ khi có hội nghị tư vấn các nhà tài trợ cho Việt Nam, năm nay Diễn đàn Doanh nghiệp Việt Nam, hoạt động trù bị cho hội nghị tư vấn, có thành lập môt nhóm công tác đặc biệt về ôtô- xe máy. Sáng kiến của ai thì đại chúng không rõ, chỉ biết rằng Nhật Bản, nước hứa hẹn tài trợ 2,6 tỷ trên tổng số 6,5 đô la Mỹ được cam kết cho năm 2013, rất quan tâm đến việc phát triển công nghiệp hỗ trợ, đến việc sản xuất các phụ tùng, linh kiện ôtô ở Việt Nam. Nói chung, các nhà tài trợ ai cũng ngạc nhiên về trường hợp ôtô Việt Nam nói riêng, sự phát triển kinh tế Việt Nam nói chung và đưa ra các điều kiện cho sự tài trợ tiếp tục là: 1. Tái cơ cấu lại triệt để hệ thống ngân hàng, 2. Cải tổ căn bản hệ thống doanh nghiệp nhà nước và 3.

Chống tham nhũng triệt để

Và cũng như thường lệ nhiều năm, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đã có cam kết mạnh mẽ với các đề xuất của các nhà tài trợ. Đơn giản là ba điều kiện các nhà tài trợ đưa ra, thực ra chỉ là một: câu chuyện nàh nước can thiệp không đúng cách vào nền kinh tế trong khi theo thông lệ chung của nền kinh tế thị trường thì ngân hàng độc lập với chính phủ, doanh nghiệp tự tập không dựa vào tài trợ của chính phủ và quan chức khó tham nhũng được nếu không có doanh nghiệp nhà nước.

Có điều, muốn giải quyết được tất cả những vấn đề này, hay chỉ một phần những vấn đề này, cũng đòi hỏi một quyết tâm rất lớn lao của toàn bộ hệ thống chính trị hiện hành. Kết quả hội nghị Trung ương Đảng công bố giữa tháng 10 đã làm sáng tỏ rất nhiều điều của quyết tâm đó trong quá trình phát triển tiếp tới của nước ta.

Vậy thì, ôtô Việt Nam hãy đón chờ một năm mới.

Theo 24h