Nới trần vay nước ngoài 60.000 tỷ: Bình thường nhưng…

Vay được vốn nước ngoài thì phải tính toán, sử dụng cũng phải sòng phẳng, minh bạch, tiết kiệm, hiệu quả.

Dùng tiền ODA không dễ

PGS.TS Lê Cao Đoàn – Viện kinh tế Việt Nam cho rằng, việc Quốc hội cho phép tăng mức trần nguồn vốn vay nước ngoài từ 300.000 tỷ đồng lên 360.000 tỷ đồng, tức tăng 60.000 tỷ đồng so với dự kiến cho kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2016-2020 là cần thiết, phù hợp với yêu cầu phát triển chung.

Mỗi người Việt đang “gánh” 35 triệu đồng nợ công (Nguồn: Bộ Tài chính, Bộ KH-ĐT)

Vị PGS cho biết, đầu tư xây dựng các dự án hạ tầng thường có thời gian kéo dài, khả năng thu hồi vốn chậm, do đó, nếu có phát sinh thêm vốn đầu tư giai đoạn này cũng là việc bình thường.

Tuy nhiên, để vay được vốn ODA là vấn đề không dễ dàng, nhưng quan trọng hơn là phải tính toán sử dụng cho sòng phẳng, minh bạch.

Như vậy, vấn đề nằm ở việc chúng ta có xây dựng được các định chế quản lý tài chính phù hợp, hợp lý khoa học hay không? Có bảo đảm được tính chặt chẽ, nghiêm minh, hiệu quả cao nhất trong sử dụng nguồn vốn vay từ nước ngoài hay không?. PGS Lê Cao Đoàn cho rằng việc này rất khó.

Theo ông Đoàn, một định chế quản lý tài chính chặt chẽ, chắc chắn sẽ giúp quá trình xây dựng kế hoạch sử dụng nguồn vốn vay trong nước chủ động hơn, hiệu quả hơn, giảm thiểu những rủi ro liên quan tới các vấn đề pháp lý trong thực hiện ký kết hợp đồng với các nước cho vay. Tuy nhiên, kẽ hở trong quản lý, sử dụng vốn vay đã bộc lộ. Thực tế kiểm chứng rất nhiều dự án sử dụng vốn ODA bị vướng vào tranh chấp với nhà thầu EPC, bị đội vốn, kéo dài thời gian gây lãng phí, thất thoát.

“Các hợp đồng vay vốn của nước ngoài có tính pháp lý rất cao, vì thế, việc sử dụng nguồn vốn này phải hết sức thận trọng, hiệu quả.

Sử dụng hiệu quả vốn ODA vừa là cơ hội để Việt Nam rèn rũa kỹ năng điều hành, quản lý các hoạt động tài chính trong nước một cách chuẩn mực, khoa học. Cũng đồng thời là cơ hội để Việt Nam trải nghiệm, nâng cấp, đổi mới thiết bị, công nghệ, máy móc kỹ thuật hiện đại.

Tuy nhiên, tăng vay nhưng cũng phải tăng cường khả năng quản lý, kiểm soát dòng tiền. Vay được nhưng sử dụng phải hiệu quả, hợp lý. Đầu tư không hiệu quả chính là “mất tiền còn mang thêm nợ”", ông Đoàn nói rõ.

PGS.TS Lê Cao Đoàn nhấn mạnh, chúng ta không sợ đi vay, không sợ mang nợ nhưng phải tạo ra được nguồn để trả nợ. Muốn vậy, Chính phủ phải nâng cao năng lực quản lý, sử dụng vốn đầu tư. Việc này thể hiện trong việc quyết định lựa chọn các thành phần tham gia vào việc sử dụng nguồn vốn đầu tư đó là ai, lựa chọn các dự án, các lĩnh vực nào để đầu tư?

Nếu năng lực quản lý, điều hành vốn đầu tư tốt, sẽ lựa chọn được các thành phần tham gia có chất lượng, hiệu quả dự án được nâng lên. Ngược lại, quản lý không tốt, sử dụng không hiệu quả nợ sẽ chồng nợ, nguy đe dọa an toàn nền tài chính quốc gia là rất lớn.

“Đầu tư công thời gian qua không hiệu quả là do lựa chọn các thành phần tham gia không bảo đảm về năng lực, trình độ, kinh nghiệm. Thêm vào đó, còn có các yếu tố tiêu cực, tham nhũng chi phối gây thất thoát, lãng phí lớn. Những kẽ hở này phải được bịt chặt, phải chấm dứt trong tương lai”, PGS Lê Cao Đoàn cảnh báo.

Lo phụ thuộc

Tiếp tục phân tích thêm, PGS.TS Lê Cao Đoàn cho rằng, đi cùng với quyết định nới định mức vốn vay nước ngoài, việc Quốc hội yêu cầu giảm tương ứng nguồn vốn vay trong nước là điều không dễ giải thích. Trước đó, Bộ KHĐT từng đưa ra những khuyến cáo không nên lạm dụng vốn vay ODA và khuyến khích tăng cường huy động, thu hút vốn đầu tư trong nước, đây được đánh giá là chủ trương đúng.

Nhất là trong bối cảnh Việt Nam đang phải đối diện với áp lực trả nợ quá lớn, cụ thể, báo cáo trong năm 2016, ước tính số nợ phải trả chiếm 14,7% tổng thu ngân sách nhà nước. Nếu tính gộp tất cả các nghĩa vụ, bao gồm cả số đảo nợ thì nghĩa vụ trả nợ sẽ tăng lên 24% tổng thu ngân sách. Đáng chú ý, khi áp lực nợ phải trả quá lớn như vậy nhưng xu hướng tăng vay nợ nước ngoài lại có nguy cơ tăng nhanh hơn.

Theo thống kê, nợ nước ngoài của quốc gia vào thời điểm cuối năm 2017 là 2,451 triệu tỉ đồng bằng 49% GDP; mặc dù nằm trong giới hạn được Quốc hội cho phép (chưa vượt 50% GDP) nhưng nợ nước ngoài đang có xu hướng tăng nhanh. Trong hoàn cảnh này, chủ trương huy động vốn vay trong nước, giảm vay ODA sẽ giảm áp lực trả nợ cho Chính phủ, đặc biệt giảm áp lực trả nợ nước ngoài trong giai đoạn tới.

Tuy nhiên, có thể hiểu, việc chuyển hướng tăng vay vốn nước ngoài cho thấy năng lực tài chính trong nước còn hạn chế, đặc biệt với những dự án có quy mô lớn, cần nguồn vốn cao thì hầu hết không có doanh nghiệp trong nước có đủ tiềm năng đáp ứng được.

Lấy ví dụ từ dự án đường sắt cao tốc Bắc – Nam, ông Đoàn cho hay, với quy mô dự án lên tới 58,71 tỷ USD nếu huy động trong nước thì rất khó.

Hơn nữa, theo ông Đoàn, nguồn vốn trong nước không thường có quy mô nhỏ, lại phân bổ lẻ tẻ, không tập trung, bên cạnh đó, vẫn có những doanh nghiệp có tiếng nhưng không có thực lực, tham gia dự án nhưng chủ yếu dựa vào nguồn vốn vay ngân hàng, vì thế, việc huy động vốn trong nước vừa rủi ro, vừa thiếu ổn định.

Theo baodatviet.vn