Nợ xấu lộ diện

Báo ĐTTC đã có loạt bài phân tích của các chuyên gia về tình hình nợ xấu do tác động của dịch Covid-19 từ đầu năm đến nay. Dù nợ xấu vẫn còn tốt ở quý I, quý II nhưng đến quý III, nợ xấu bắt đầu lộ diện, sau quy định cơ cấu nợ, giữ nguyên nhóm nợ của Thông tư 01/2020.

Khó lạc quan về nợ xấu

Trong báo cáo hoàn thành ngày 23-9 gửi đến Ủy ban Kinh tế của Quốc hội, NHNN cho biết tỷ lệ nợ xấu nội bảng của hệ thống các TCTD tiếp tục được xử lý, kiểm soát và duy trì ở mức dưới 3%. Cụ thể, đến cuối tháng 7 ở mức 1,92%, ước tính đến cuối tháng 8 ở mức 1,96%. Đây là con số đẹp so với những băn khoăn về nợ xấu của các chuyên gia. Tuy nhiên, con số đó được công bố trong bối cảnh Thông tư 01/2020 của NHNN cho phép các NH không chuyển nhóm nợ để giúp các DN bị tác động bởi dịch bệnh.

Thật ra, từ những tháng đầu năm, TS. Trần Du Lịch, thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách tài chính tiền tệ quốc gia, đã nhận định ngành NH năm nay sẽ gặp nhiều thách thức, trong đó bao gồm mục tiêu giảm tỷ lệ nợ xấu nội bảng. Thông tư 01 cho phép cơ cấu lại nợ, giữ nguyên nhóm nợ, giúp DN đang vướng vào nợ có thể vay mới để phục hồi sản xuất kinh doanh, đồng thời giảm mức độ nợ xấu. Dù nợ xấu vẫn tăng và tình hình còn khá phức tạp.

Theo đánh giá của TS. Lê Đạt Chí, Trường Đại học Kinh tế TPHCM, tính đến cuối tháng 8 dư nợ được cơ cấu thời hạn trả nợ từ Thông tư 01 đạt 321.000 tỷ đồng, chiếm 3,74% tổng dư nợ, hơn 1,4 triệu tỷ đồng dư nợ được cơ cấu miễn giảm lãi suất. Thời gian cơ cấu nợ không vượt quá 12 tháng, kể từ ngày cuối cùng của thời hạn cho vay. Theo đó, các khoản nợ được cơ cấu thời hạn trả nợ của Thông tư 01 sẽ đến hạn thanh toán sau thời gian đã cơ cấu vào quý IV-2020 và quý I-2021. Đồng thời, đầu năm nay NHNN cho biết có đến 2,27 triệu tỷ đồng dư nợ bị ảnh hưởng bởi Covid-19, như vậy còn đến 769.000 tỷ đồng chưa được cơ cấu và giảm lãi, sẽ là ẩn số cho nợ xấu của hệ thống.

Nợ xấu dần xấu hơn

Xét ở thời điểm cuối quý II, tỷ lệ nợ xấu của các NHTM chỉ nhích nhẹ so với đầu năm. Nhưng vào cuối quý III, 14/17 NHTM đã công bố báo cáo tài chính đều ghi nhận nợ xấu cao hơn. Tỷ lệ nợ xấu trên tổng dư nợ của Vietcombank hồi đầu năm ở mức 0,79%, tăng nhẹ lên 0,83% vào cuối quý II và ở mức 1,01% vào cuối quý III. Tại ngày 30-9, nợ xấu nội bảng của VietinBank 17.949 tỷ đồng, tăng 12% so với cuối quý II và tăng 66% so với đầu năm. Tỷ lệ nợ xấu của NH tăng từ 1,16% hồi đầu năm lên 1,87%.

Ở các NHTMCP, tỷ lệ nợ xấu có xu hướng tăng nhanh hơn. Con số tuyệt đối về nợ xấu hợp nhất tại VPBank tại thời điểm 30-9 là 10.147 tỷ đồng, tăng 15,3% so với đầu năm, đẩy tỷ lệ nợ xấu trong tổng dư nợ từ 3,42% lên 3,65%. Sacombank ghi nhận hơn 6.837 tỷ đồng nợ xấu nội bảng, tăng 19% so với đầu năm, tỷ lệ nợ xấu tăng từ 1,9% lên 2,13%. Nợ xấu của ACB hơn 2.478 tỷ đồng, tăng 71%, tỷ lệ nợ xấu tăng từ 0,5% lên 0,83%. Tổng nợ xấu của TPBank tính đến 30-9 hơn 1.970 tỷ đồng, tăng 60%, tỷ lệ nợ xấu tăng từ mức gần 1,3% hồi đầu năm lên gần 1,8%. MB cũng ghi nhận số nợ xấu tăng 39% lên 4.034 tỷ đồng, đẩy tỷ lệ nợ xấu từ 1,16% lên 1,5%. OCB tăng từ 1,84% lên 2,15%.

Với các NHTMCP quy mô nhỏ, nợ xấu có xu hướng xấu hơn so với các NH có quy mô lớn. KienlongBank ghi nhận nợ xấu tăng gấp 6,5 lần so với đầu năm lên 2.241 tỷ đồng, tỷ lệ nợ xấu tăng từ 1,02% lên 6,63%. Theo giải trình của nhà băng này, đầu năm 2020 NH phải ghi nhận gần 1.900 tỷ đồng dư nợ của nhóm khách hàng được phân loại nợ nhóm 5 theo quyết định của NHNN.

Các khoản vay này được đảm bảo bằng 176 triệu cổ phiếu STB và NH đang cố gắng bán được số cổ phiếu này để đưa tỷ lệ nợ xấu quay trở lại mức thấp. Nợ xấu tại VietBank tăng 61% lên 867 tỷ đồng, tỷ lệ nợ xấu cuối quý III là 2,03% (đầu năm ở mức 1,32%). Hay tỷ lệ nợ xấu trên tổng dư nợ cho vay khách hàng tại VietCapital Bank đã lên mức 2,98%.
Khó khăn ở phía trước

NHNN công bố tỷ lệ nợ xấu nội bảng vào cuối tháng 8 vẫn ở dưới mức 2%. Còn tại phiên họp toàn thể của Ủy ban Kinh tế của Quốc hội chiều 25-9, NHNN cho biết nếu không có dịch Covid-19, xử lý nợ xấu đang trên đà thực hiện mục tiêu giảm xuống dưới 3%, nhưng do ảnh hưởng của dịch nên nợ xấu nội bảng và nợ tiềm ẩn rủi ro ước tính đến tháng 8 khoảng 4,48%.

Có lẽ vậy, dù đã công bố dự thảo sửa đổi Thông tư 01, bổ sung quy định cho phép các TCTD được cơ cấu lại nợ, miễn giảm lãi suất, phí, giữ nguyên nhóm nợ đối với những khoản nợ phát sinh từ ngày 23-1 cho đến trước ngày 25-4, nhưng đến nay NHNN vẫn chưa có động thái nào về việc ban hành Thông tư chính thức.

Còn nhìn vào báo cáo tài chính của các NHTM, trích lập dự phòng rủi ro đang có xu hướng tăng mạnh, gấp 2-3 lần so với cùng kỳ năm ngoái. Hơn ai hết, các nhà băng nắm rõ tình hình nợ xấu hiện tại và cả tương lai. Động thái này cho thấy họ cũng đang có sự chuẩn bị. Theo các chuyên gia, áp lực xử lý nợ của ngành NH sắp tới sẽ rất lớn. Bởi Thông tư 01 đã đưa nợ xấu đến tương lai, những khoản vay giải ngân sau khi dịch bệnh bùng phát lại có rủi ro cao hơn. Hơn nữa, hiện nay các NHTM phải lấy nợ về từ VAMC do đã đến hạn và phải tiếp tục xử lý. Đây không chỉ là gánh nặng của năm 2020 còn kéo dài ở các năm sau.

Quý III nợ xấu bắt đầu lộ diện, cho thấy nợ xấu trên thực tế của năm nay sẽ nghiêm trọng hơn so với năm ngoái, tức tỷ lệ nợ xấu nội bảng dưới 2% NHNN công bố khó thể hiện đúng chất lượng tài sản của NH.
TS. Nguyễn Trí Hiếu, chuyên gia tài chính – NH