Nỗ lực giữ nghề bó thuốc truyền thống của người Vân Kiều

Từ xa xưa, người Vân Kiều ở huyện miền núi Hướng Hóa đã có những bài thuốc gia truyền rất đặc biệt trong điều trị bệnh cũng như chăm sóc sức khỏe cho con người.

Tuy nhiên, qua thời gian, những người chữa bệnh bằng thuốc gia truyền lớn tuổi dần không còn, việc truyền nghề rất hạn chế, mặt khác, các vị thuốc có từ thiên nhiên ngày càng khan hiếm nên nghề truyền thống này dần bị mai một. Trăn trở trước điều đó, anh Hồ Văn Thuần ở thôn Xi Núc, xã Tân Long, huyện Hướng Hóa là một trong số ít người Vân Kiều nỗ lực bảo tồn nghề bó thuốc gia truyền. Anh đã đem lại niềm vui cho rất nhiều bệnh nhân khi được điều trị bệnh hiệu quả, nhất là các bệnh về xương khớp.

Anh Thuần bó thuốc cho một bệnh nhân đến nhà chữa bệnh xương khớp – Ảnh: M.L

Chị Hồ Thị Khống ở bản Làng Cát, huyện Đakrông bị đau nhức tay chân không đi được phải nằm một chỗ, được bác sĩ kết luận là viêm cơ. Sau thời gian dài chữa trị tuy có thuyên giảm nhưng vẫn tái phát liên tục, không có khả năng lao động. Được người quen giới thiệu, chị Khống đã tìm lên bản Xi Núc để được chữa trị bằng bài bó thuốc của anh Thuần.

Sau gần 1 tháng ròng rã kiên trì theo bài thuốc gia truyền này, giờ đây chị đã hết đau nhức, có thể đi lại bình thường như trước đây. Chị Khống vui mừng cho biết: “Gia đình tôi có 2 người bị ốm nặng đều được anh Thuần bó thuốc chữa khỏi. Tôi bị viêm cơ còn em rễ tôi bị bệnh gút rất nặng, nằm một chỗ, nhưng cả hai chị em đều được anh Thuần chữa khỏi. Hiện nay, hai chị em chúng tôi đều có thể đi rẫy lao động bình thường, chúng tôi rất mừng và biết ơn anh”.

Trong nghề chữa bệnh bằng phương thuốc gia truyền của người Vân Kiều thì anh Thuần thuộc nhóm trẻ tuổi. Năm nay anh 45 tuổi và có hơn 10 năm làm nghề bó thuốc.

Từ nhỏ, hàng ngày nhìn thấy bố anh chữa bệnh cho bệnh nhân, anh rất tò mò và đi theo bố để tìm hiểu. Lớn lên, anh được bố chỉ dạy cho rất tỉ mỉ từ cách nhận biết các loại thuốc, cách sơ chế, pha trộn đến các kỹ năng bó thuốc.

Mặc dù nghề này không dễ gì để truyền lại cho người khác, nhất là với một người còn trẻ tuổi và chưa có nhiều kinh nghiệm, thế nhưng Thuần rất quyết tâm trong việc học hỏi, nhất quyết không để nghề bó thuốc của gia đình bị thất truyền. Để nâng cao tay nghề trước khi quyết định bắt tay vào việc tự thân chữa trị cho bệnh nhân bằng nghề truyền thống này, anh Thuần đã sang nước bạn Lào tìm các vị cao niên người Brũ-Vân Kiều giỏi nghề để học hỏi trong khoảng thời gian 4 năm liền. Khi đã vững về nghề bó thuốc, anh mới thực sự tự tin để tư vấn và chữa bệnh cho mọi người.

Thế mạnh của phương thức bó thuốc của anh Thuần là chữa trị bệnh gút và các bệnh liên quan đến xương, như chớp xương, rạn xương, gãy xương, thoát vị đĩa đệm. Các vị thuốc đều được lấy từ thiên nhiên, tìm kiếm tận các khu rừng sâu, bao gồm hơn 100 loại lá, rễ, vỏ, thân cây.

Sau khi đưa về nhà, các vị thuốc này sẽ được rửa sạch, sơ chế một cách kỹ càng, giã nát và pha trộn phù hợp tùy theo từng loại bệnh và cất trữ cẩn thận không để bị hư hỏng. Bệnh nhân sẽ được chích lễ, bấm huyệt và đắp thuốc theo đúng liệu trình, đồng thời hỗ trợ điều trị bằng các vị thuốc uống. Trong điều trị, anh Thuần sẽ hướng dẫn bệnh nhân đến thăm khám để biết chính xác, cụ thể bệnh và sau điều trị thì cần kiểm tra kết quả tại các cơ sở y tế.

Ngoài bó thuốc, anh Thuần còn hỗ trợ chữa một số bệnh bằng thuốc uống được chế biến từ các loại thảo dược quý, như các bệnh liên quan đến gan, thận, đường ruột. Bằng bề dày vốn kiến thức cũng như kinh nghiệm trong chữa trị bằng bài thuốc truyền thống của người Vân Kiều, hiệu quả chữa trị đạt khá cao, số bệnh nhân có dấu hiệu thuyên giảm đến khỏi hẳn từ 70% – 80%. Thời gian chữa trị kéo dài trên dưới 1 tháng. Với hiệu quả mà anh Thuần đã chữa trị, bệnh nhân tìm đến anh ngày càng đông, bình quân anh nhận điều trị từ 15- 20 bệnh nhân/ ngày đến từ trong tỉnh và ngoài tỉnh.

“Đối với nghề bó thuốc truyền thống của người Vân Kiều chúng tôi thì công đoạn nào cũng khó, khó nhất là việc tìm kiếm đủ các vị thuốc. Nhưng với suy nghĩ không để nghề gia truyền của gia đình, của dân tộc mình bị mất đi, tôi quyết tâm theo đuổi, vừa làm nhưng cũng vừa học thêm. Tôi hy vọng phương thuốc truyền thống này sẽ giúp ích được cho nhiều bệnh nhân hơn”, anh Thuần chia sẻ.

Ngày nay, các vị thuốc ngày càng khan hiếm dần, việc tìm kiếm đủ các vị thuốc ngày càng khó, nghề bó thuốc vì thế lại càng khó khăn hơn. Vì vậy, anh Thuần đã nghiên cứu đưa một số loại cây thuốc từ rừng sâu về trồng thí điểm tại vườn nhà, như cây chữa rắn độc cắn, cây chữa bệnh gan, thận…

Bên cạnh đó, anh còn tích cực hướng dẫn và truyền nghề cho vợ và con trai để cùng hỗ trợ mình trong công việc chữa bệnh bằng phương thức gia truyền này. Anh Thuần chia sẻ thêm: “Tôi rất mong muốn được truyền nghề này cho ai đam mê, để cho nghề cha ông không bị mất đi, thế nhưng đến nay vẫn chưa có ai học được. Bởi theo được nghề cần phải có cái tâm với nghề, có tính kiên trì, quyết tâm cao. Thời gian tới, tôi sẽ tập trung nghiên cứu sâu hơn để có thể tìm được nhiều bài thuốc cho nhiều loại bệnh hơn”.