Nỗ lực đưa trẻ tự kỷ hòa nhập cuộc sống bằng âm ngữ trị liệu
Mặc dù có khá nhiều cơ sở giáo dục đặc biệt dành riêng cho trẻ tự kỷ đã ra đời nhưng nhiều trẻ sau can thiệp vẫn không có được kỹ năng giao tiếp – kỹ năng quan trọng của con người.
Tại Thành phố Hồ Chí Minh, những năm gần đây đã xuất hiện mô hình Can thiệp kết hợp âm ngữ trị liệu, giáo dục và gia đình bước đầu mang lại những thành công nhất định, tạo cơ hội cho nhiều trẻ rối loạn phổ tự kỷ hòa nhập với cuộc sống đời thường.
Cải thiện kỹ năng giao tiếp, ngôn ngữ cho trẻ rối loạn phổ tự kỷ bằng âm ngữ trị liệu
Một phụ huynh tham gia vào quá trình can thiệp cho trẻ tự kỷ tại Đơn vị Âm ngữ trị liệu – Phòng khám Đa khoa, Trường Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch.
Em H.(8 tuổi) đang theo học lớp 1 theo diện học sinh hòa nhập tại một trường tiểu học trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh. Em có thể giao tiếp, làm theo hướng dẫn, đưa ra yêu cầu đơn giản và chơi với bạn, tuân theo các quy luật trong nhóm khi chơi cùng bạn mặc dù có thể không chơi hết các trò. Riêng ngôn ngữ diễn đạt bằng lời là em vẫn còn kém hơn các bạn cùng trang lứa, H. chỉ nói được câu ngắn khoảng 5 từ, chưa thể diễn đạt hết ý của mình muốn nói.
Tuy nhiên, đây là sự tiến bộ vượt bậc khi hơn 4 năm trước, H. kém giao tiếp với người xung quanh, chỉ nói từ đơn, không chơi chung với bạn, thích theo ý mình. H. là một trong những học sinh được can thiệp thành công bằng âm ngữ trị liệu tại Đơn vị âm ngữ trị liệu – Phòng khám Đa khoa, Trường Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch Thành phố Hồ Chí Minh.
Chị Cao Phương Anh, phụ trách Đơn vị âm ngữ trị liệu cho biết, năm 2017, H. được gia đình đưa đến với vấn đề giao tiếp kém, nói ít, không chơi với bạn. Sau hơn 4 năm can thiệp âm ngữ trị liệu, giáo dục cùng với sự đồng hành của phụ huynh và nỗ lực của bản thân em, H. đã có những bước tiến rõ rệt. Ngoài cải thiện kỹ năng giao tiếp, ngôn ngữ, H. được các cô giáo ở đây dạy tất cả các kỹ năng tiền học đường nhằm tạo hành trang tốt nhất cho em trước khi bước vào môi trường tiểu học công lập.
Đây chỉ là 1 trong 75 trường hợp trẻ tự kỷ được can thiệp thành công bằng âm ngữ trị liệu tại Phòng khám Đa khoa Trường Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch Thành phố Hồ Chí Minh trong những năm qua. Hiện, đơn vị này đang can thiệp cho khoảng 250 trẻ mắc chứng rối loạn phổ tự kỷ ở nhiều lứa tuổi.
Năm 2018, Đơn vị âm ngữ trị liệu tại Phòng khám Đa khoa, Trường Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch bắt đầu hoạt động tiếp nhận can thiệp cho trẻ có khó khăn giao tiếp, ngôn ngữ, lời nói. Chia sẻ về quy trình điều trị cho trẻ tự kỷ tại Đơn vị âm ngữ trị liệu, chị Cao Phương Anh cho biết, mô hình can thiệp cho trẻ tự kỷ tại đây là sự phối hợp đa chuyên ngành gồm: y tế – âm ngữ trị liệu – tâm lý – giáo dục đặc biệt – giáo dục tiểu học, đặc biệt là vai trò vô cùng quan trọng của phụ huynh.
Hiện, Phòng khám Đa khoa Trường Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch có các lớp can thiệp sớm dưới 5 tuổi, lớp giáo dục tiền học đường từ 5 -8 tuổi và lớp huấn luyện kỹ năng tự phục vụ cho trẻ lớn hơn. Song song với các lớp bán trú, đơn vị này còn mở các chương trình đánh giá, tư vấn và can thiệp cá nhân cho tất cả trẻ có khó khăn giao tiếp, ngôn ngữ, lời nói như trẻ rối loạn phát âm, trẻ khiếm thính có sử dụng công nghệ, trẻ nói lắp, trẻ khe hở môi vòm miệng…
Mang cơ hội hòa nhập cho trẻ tự kỷ
Video đang HOT
Can thiệp cho trẻ tự kỷ tại Đơn vị Âm ngữ trị liệu – Phòng khám Đa khoa, Trường Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch.
Phó Giáo sư, Tiến sỹ Nguyễn Thị Ngọc Dung, cố vấn chuyên môn của Phòng khám Đa khoa Trường Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch – người đầu tiên đưa âm ngữ trị liệu về Việt Nam, cũng là người đầu tiên đưa ra ý tưởng sử dụng âm ngữ trị liệu trực tiếp giải quyết chứng rối loạn ngôn ngữ ở trẻ, giúp trẻ tự kỷ hòa nhập cuộc sống, nhìn nhận, trẻ tự kỷ thường gặp rắc rối trong cả việc sử dụng ngôn ngữ và giao tiếp phi ngôn ngữ. Vì vậy, âm ngữ trị liệu (speech therapy) là một phương pháp điều trị quan trọng giúp trẻ tự kỷ hòa nhập với cuộc sống xung quanh.
Các nhà ngôn ngữ trị liệu đánh giá, đây là cách tốt nhất để cải thiện giao tiếp và nâng cao chất lượng cuộc sống cho người bị tự kỷ. Hiện nay, âm ngữ trị liệu đóng vai trò then chốt trong việc điều trị rối loạn giao tiếp và rối loạn nuốt ở cả trẻ em lẫn người lớn. Lĩnh vực này được phát triển từ rất lâu tại các nước châu Âu và châu Mỹ, đơn cử tại Pháp đã thành lập Hiệp hội Âm ngữ trị liệu từ năm 1924.
Tại Việt Nam, âm ngữ trị liệu gần đây được quan tâm đầu tư và phát triển ở một số bệnh viện công và tư. Trường Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch đã và đang đào tạo đội ngũ trị liệu về lĩnh vực này và song song với việc đào tạo là thực hành trị liệu cho trẻ.
Quy trình can thiệp và hỗ trợ trẻ tự kỷ hoà nhập cuộc sống tại Phòng khám Đa khoa Trường Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch gồm nhiều giai đoạn thực hiện. Đầu tiên, trẻ được phát hiện các dấu hiệu sớm về mắc chứng tự kỷ bằng cách đưa vào tầm soát, tìm kiếm các dấu hiệu báo động trẻ tự kỷ.
Sau đó, nhóm chuyên viên tâm lý, âm ngữ trị liệu, giáo dục đặc biệt và cả giáo dục tiểu học sẽ lượng giá chức năng của từng trẻ, lên kế hoạch can thiệp, hỗ trợ. Tiếp theo là bước vào giai đoạn trực tiếp can thiệp trên trẻ và huấn luyện phụ huynh. Trong toàn bộ quá trình này, các chuyên gia đặc biệt khuyến khích phụ huynh tham gia, phụ huynh cũng trở thành người huấn luyện, hướng dẫn trẻ ở mọi lúc, mọi nơi.
Đánh giá về vai trò của phụ huynh, chị Cao Phương Anh cho rằng đây là nhân tố không thể thiếu trong quá trình can thiệp cho trẻ tự kỷ. “Can thiệp cho trẻ tự kỷ không phải là can thiệp trong phòng kín, can thiệp tại trường học mà phải can thiệp mọi lúc, mọi nơi trong các môi trường sống xung quanh.
Ví dụ, những lúc ở nhà, đi siêu thị, đi ăn cùng gia đình ở nhà hàng, trẻ cần được dạy những hành vi phù hợp với môi trường như xếp hàng mua đồ, tính tiền, gọi món… những điều như thế này sẽ giúp trẻ hòa nhập xã hội tốt hơn”, chị Phương Anh phân tích.
Có nhiều trường hợp trẻ được can thiệp thành công nhờ vai trò của phụ huynh, như trường hợp của chị Nguyễn Thị Ly (ngụ quận Tân Bình), kể từ khi phát hiện con mình mắc chứng tự kỷ ở thời điểm 3 tuổi, chị bắt đầu đồng hành cùng con.
“Tôi cũng phải đi học các kỹ năng để hướng dẫn con mình ở mọi lúc, mọi nơi, mọi hoàn cảnh. Cùng với sự hỗ trợ từ các chuyên gia, con tôi từ một đứa bé không có ngôn ngữ, không quan tâm, không nhìn hay nói chuyện với ai sau 3 năm đã có thể trò chuyện bằng những câu ngắn, đặt câu hỏi, biết đếm số, biết hát và đặc biệt rất thích đàn. Nhìn lại thành quả này, tôi vô cùng xúc động”, chị Ly chia sẻ.
Mặc dù vậy, theo các chuyên gia, can thiệp âm ngữ trị liệu nên được thực hiện ngay cho trẻ ngay khi trẻ có các dấu hiệu báo động đỏ, mà không chờ cho đến khi trẻ được chẩn đoán. Điều này quyết định sự cải thiện nhanh hay chậm ở mỗi trẻ, thực tế cho thấy, khi trẻ được can thiệp sớm, tỷ lệ thành công sẽ cao hơn.
“Nhiều trẻ đến với chúng tôi khi đã quá muộn, có trẻ hơn 10 tuổi, những trường hợp này vô cùng khó can thiệp bởi đã bỏ lỡ qua “thời gian vàng” trong trị liệu ngôn ngữ cho trẻ tự kỷ”, chị Cao Phương Anh chia sẻ.
Khi trẻ mắc tự kỷ: Đừng đổ lỗi cho mình, hãy đồng hành cùng con
Khi có kiến thức đầy đủ về chăm sóc, điều trị trẻ mắc chứng rối loạn tự kỷ, cha mẹ và cộng đồng có thể đồng hành, giúp trẻ cải thiện tình trạng bệnh, có thể phát hiện những tiềm năng của trẻ.
Trẻ tự kỷ cần được phát hiện sớm, can thiệp kịp thời. Ảnh: TTXVN
Cha mẹ đồng hành, hiểu biết
Chúng tôi gặp ông nội và cháu N.T.T (ở Cầu Giấy, Hà Nội) tại một trung tâm điều trị trẻ tự kỷ ở Hà Nội. Hơn 2 năm qua, ông nội đưa cháu N.T.T đi nhiều nơi để chữa trị, với mong muốn cháu có thể phát triển như trẻ bình thường.
Bé T gần hơn 4 tuổi, nhưng vẫn chưa nói được rõ ràng, đôi khi lại úp mặt, đập tay xuống sàn. Mỗi lúc như vậy, ông lại nhẹ nhàng kéo cháu dậy, thì thầm trò chuyện, vuốt ve hai bàn tay cháu bằng sự kiên nhẫn hết mức.
Ông nội cháu N.T.T cho biết: "Khi được hơn 2 tuổi, thấy cháu vẫn chưa biết nói, gọi không quay lại, chân tay liên tục hoạt động, nhiều cử chỉ lạ, gia đình cho đi khám thì biết cháu mắc chứng tự kỷ. Lúc đó gia đình tôi gần như suy sụp, thương cháu và rất lo cho sự phát triển của cháu. Cũng vì vậy mà ông bà, bố mẹ tập trung hết sức chăm sóc, điều trị cho cháu; đến nay tuy cháu chưa thể bình thường như những trẻ khác, nhưng đã có tiến bộ hơn, cháu đã nói được những từ ngắn".
Cũng phát hiện con mắc chứng rối loạn tự kỷ từ khi hơn 2 tuổi, hơn 1 năm nay, chị P.H.D (ở Nam Định) đã cùng con theo dõi, điều trị tại Bệnh viện Nhi Trung ương.
"Khi bác sỹ nói không có thuốc nào chữa khỏi hội chứng tự kỷ của con mình, tôi đã vô cùng hụt hẫng, gia đình chỉ biết dành cảm yêu thương hết mức cho cháu để cháu ổn định hơn. Đến nay, sau một thời gian được điều trị theo hướng dẫn, cháu đã có những tiến bộ rất tích cực.
Các bác sĩ đã hỗ trợ, hướng dẫn gia đình cách chăm sóc, khắc phục những rối loạn phát triển của cháu. Gia đình tôi cũng tham gia Câu lạc bộ gia đình có trẻ rối loạn phổ tự kỷ để thường xuyên được gặp gỡ, trao đổi kinh nghiệp điều trị, chăm sóc trẻ giữa các gia đình, "dựa vào nhau" để cùng cố gắng", chị D. chia sẻ.
Ths.BS Thành Ngọc Minh, Trưởng khoa Tâm thần (Bệnh viện Nhi Trung ương) cho biết: "Chứng tự kỷ là một dạng khuyết tật phát triển về tâm thần kéo dài suốt cuộc đời. Trẻ mắc chứng tự kỷ gặp rất nhiều khó khăn trong cuộc sống. Đa số các phụ huynh khi biết con mình mắc chứng tự kỷ đã rơi vào tâm trạng tuyệt vọng. Do thiếu kiến thức, các bậc cha mẹ thường có xu hướng đổ lỗi cho bản thân vì không biết cách chăm sóc, nuôi dưỡng, thiếu quan tâm đến con, dẫn đến việc con bị tự kỷ. Tuy nhiên rối loạn phổ tự kỷ hiện vẫn chưa rõ nguyên nhân chính xác. Tuy nhiên, các nghiên cứu hiện nay cũng chỉ ra rất nhiều yếu tố về gen có liên quan tới tự kỷ; hay có thể do các yếu gia đình, môi trường sống... Vì vậy, khi con mắc bệnh này, cha mẹ không nên tự trách bản thân mà nên tìm hiểu kiến thức, đồng hành cùng trẻ".
Theo đó, cha mẹ cần có một vai trò tích cực và chủ động trong tất cả các hoạt động can thiệp cho trẻ. Can thiệp tự kỷ là một quá trình lâu dài, không có hạn định về thời gian. Vì vậy, điều quan trọng là sự quyết tâm, kiên trì, tin tưởng, yêu thương và sự đồng hành của cha mẹ với trẻ.
Tại Việt Nam, những năm gần đây, số trẻ mắc chứng tự kỷ đang có xu hướng gia tăng. Tuy nhiên, nhiều trường hợp nhận thức sai lầm nên nhiều phụ huynh đã làm trẻ tự kỷ mất đi cơ hội vàng được điều trị kịp thời.
Theo Ths.BS Thành Ngọc Minh, không ít phụ huynh khi bác sĩ chẩn đoán con bị tự kỷ vẫn không tin đó là sự thật. Nhiều trường hợp, cha mẹ đã biết tình trạng của con, đưa con đến điều trị nhưng khi về nhà không có thời gian dành cho con cũng không mang lại nhiều kết quả. Cũng có những trường hợp cha mẹ bỏ cuộc, đến khi trẻ có hành vi bất thường mới trở lại điều trị thì rất khó khăn; cũng có những cha mẹ biết tình trạng của con những chưa tìm được nơi hướng dẫn điều trị phù hợp...
Trong khi đó, cơ hội vàng để điều trị trẻ tự kỷ là có hạn. Trẻ mắc chứng tự kỷ được phát hiện sớm và trị liệu vào giai đoạn trẻ 24 tháng tuổi là thời điểm chẩn đoán rõ nhất, dễ can thiệp nhất.
Cả xã hội cùng vào cuộc
Theo PGS.TS Trần Minh Điển, Giám đốc Bệnh viện Nhi Trung ương cho biết: "Trẻ tự kỷ phải được chăm sóc từ cộng đồng đến gia đình. Vì vậy, việc nâng cao nhận thức của gia đình có con mắc hội chứng tự kỷ và cộng đồng về những người mắc tự kỷ là rất quan trọng. Đặc biệt, trẻ tự kỷ có thể có nhiều tiềm năng chưa được phát hiện hết; cần phải sát cánh với trẻ, phát hiện những tiềm năng để trẻ được phát triển tốt nhất".
Hiện Bộ Y tế đã giao cho Bệnh viện Nhi Trung ương thiết kế những phương pháp để hỗ trợ cho toàn bộ trẻ tự kỷ trên cả nước; hướng tới tiếp cận điều trị cho các cháu bé phổ tự kỷ, giúp các trẻ này có thể phát triển ngoài cộng đồng. Tuỳ theo mức độ bệnh, trẻ có thể được phát hiện, điều trị tại Bệnh viện Nhi Trung ương hay các bệnh viện tỉnh; còn trẻ mức độ nhẹ, trung bình có thể được hỗ trợ tại nhà.
Theo đó, việc đào tạo điều trị, hỗ trợ trẻ tự kỷ không chỉ riêng cho bác sĩ, điều dưỡng, các cử nhân tâm lý; mà còn có chương trình đào tạo cho các ông bố, bà mẹ để họ có thể trở thành những hạt nhân tại khu vực, địa phương mình. Với vai trò của người đã trải qua thực tế, với kiến thức tốt nhất, những ông bố, bà mẹ này có có thể lan toả để các trẻ khác có thể học tập, được trao đổi với nhau, làm thế nào để trẻ tự kỷ có thể được cập nhật các phương pháp điều trị hiện đại.
Với các cha mẹ có con mắc tự kỷ, việc sinh hoạt cùng nhau trong các câu lạc bộ các gia đình trẻ tự kỷ cũng là một cơ hội tốt để cùng trao đổi học hỏi kinh nghiệm, có phương pháp phù hợp với con mình dưới sự trợ giúp của y bác sĩ có chuyên môn.
Để cả xã hội cùng tăng cường nhận thức và hỗ trợ người mắc chứng tự kỷ, vừa qua, Chính phủ đã phê duyệt Chương trình trợ giúp xã hội và phục hồi chức năng cho người tâm thần, trẻ em tự kỷ và người rối nhiễu tâm trí dựa vào cộng đồng giai đoạn 2021 - 2030. Trong đó, đưa ra các giải pháp để trẻ tự kỷ được trợ giúp y tế, trợ giúp giáo dục, hướng nghiệp, lao động trị liệu, hỗ trợ sinh kế và văn hóa, thể thao. Đồng thời phát triển mạng lưới các cơ sở trợ giúp xã hội làm nhiệm vụ chăm sóc, giáo dục phục hồi chức năng đối với trẻ em tự kỷ; truyền thông nâng cao nhận thức về chứng tự kỳ và các biện pháp trợ giúp.
Với trẻ mắc chứng tự kỷ, Chương trình cũng đặc ra mục tiêu trong giai đoạn 2021 -2025, hàng năm có ít nhất 80% trẻ em tự kỷ được tiếp cận các dịch vụ y tế dưới các hình thức khác nhau; 70% trẻ em từ sơ sinh đến 6 tuổi được sàng lọc phát hiện sớm dạng khuyết tật phổ tự kỷ và được can thiệp sớm; ít nhất 80% trẻ khuyết tật phổ tự kỷ ở độ tuổi mầm non và phổ thông được tiếp cận giáo dục...
Với sự quan tâm của Chính phủ cùng việc nâng cao nhận thức cộng đồng, kiến thức và sự đồng hành của cha mẹ sẽ là "liều thuốc" tốt nhất giúp trẻ tự kỷ có nhiều cơ hội được điều trị, phát triển hơn nữa.
Với mục đích khuyến cáo các quốc gia tăng cường quan tâm đến hội chứng tự kỷ, ngày 2/4/2007 đã được Liên Hợp quốc chọn là "Ngày Thế giới nhận thức về chứng tự kỷ". Tại Việt Nam, cũng lấy ngày 2/4 hàng năm là "Ngày Việt Nam nhận thức chứng tự kỷ" để hưởng ứng lời kêu gọi của Liên hợp quốc.
Gắp tai nghe điện thoại trong ổ bụng của bé trai 15 tuổi lúc nửa đêm: BS khuyến cáo nguy hiểm khi trẻ nuốt dị vật Mới đây, các bác sĩ Bệnh viện E vừa thực hiện gắp thành công dị vật là chiếc tai nghe điện thoại trong ổ bụng của một trẻ tự kỷ. Theo cảnh báo của các bác sĩ, nuốt dị vật là một vấn đề thường gặp ở trẻ nhưng đặc biệt nguy hiểm với trẻ tự kỷ. Các dị vật này có thể...