Những việc đại sự phải lấy ý kiến nhân dân

Dân chủ trực tiếp được đặc biệt nói đến như một phương thức thực hiện “quyền lực nhân dân” khi QH thảo luận về Hiến pháp sửa đổi. Lao Động trao đổi với Viện trưởng Viện Nghiên cứu lập pháp Đinh Xuân Thảo (ảnh).

Thưa ông, dân chủ trực tiếp không phải là mới, chỉ là chưa được thực hiện đầy đủ. Vì sao lại như vậy?

- Vấn đề dân chủ trực tiếp, quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân không mới. Bản chất của Hiến pháp là khế ước xã hội, sự đồng thuận của nhân dân, giao Nhà nước quyền lực của mình, nhưng giao quyền gì, đến đâu thì phải có cơ chế để cơ quan nhà nước (được) trao quyền đó thực hiện đúng, không được lạm quyền, còn lại thì người dân được sử dụng trực tiếp quyền lực chính trị của mình. Tinh thần là thế, nhưng trước đây chúng ta chưa coi trọng nguyên tắc đó. Bây giờ xây dựng nhà nước pháp quyền với bản chất là tính tối thượng của Hiến pháp và pháp luật. Hiến pháp là văn bản thể hiện sự trao quyền lực của nhân dân. Nhân dân chỉ trao đến mức độ Nhà nước thay mặt nhân dân điều hành XH. Trước đây ta hiểu trao hết cho QH, nhưng hiểu thế không đúng lắm.

Nhưng thưa ông, việc quy định về các quyền tự do dân chủ của người dân lại không phải do người dân quyết định?

- Quyền lực nhân dân trao cho Nhà nước, và cũng có quyền nhân dân giữ lại cho mình được trực tiếp sử dụng. Đó là lý do vì sao phải đề cao quy định việc trưng cầu ý dân. Theo tôi, những chương về quyền con người, trong đó có quyền tự do hội họp, biểu tình, lập hội… và quyền công dân trong Hiến pháp sửa đổi lần này phải thể hiện bằng luật và phải có luật trưng cầu ý dân. Trong đó, phải xác định rõ nội dung nào, công việc nào phải trưng cầu, ví dụ những vấn đề quan trọng của quốc gia, những vấn đề đặc biệt quan trọng của địa phương. Nhưng cũng cần xác định rõ việc nào cần làm, chứ không phải tất cả mọi việc. Theo tôi, đối với những vấn đề quan trọng của quốc gia thì trưng cầu ý dân cả nước. Vấn đề của địa phương, trưng cầu ý dân địa phương đó. Thậm chí, liên quan 2 địa phương thì phải trưng cầu cả hai. Đây không chỉ phát huy quyền làm chủ của dân, mà cũng là giúp Nhà nước thực hiện quản lý xã hội hiệu quả.

Thưa ông, hình thức dân chủ trực tiếp nhất là bầu cử. Hội đồng Bầu cử quốc gia có phải là một thiết chế mới có thể đảm bảo quyền dân chủ trực tiếp này?

- Bầu cử là dân chủ trực tiếp, người được bầu ra là gián tiếp, và quyền bầu cử là quan trọng nhất, trên cả trưng cầu dân ý. Điểm mới nhất của Hiến pháp lần này là việc đưa ra thiết chế Hội đồng Bầu cử quốc gia độc lập để tổ chức bầu cử khách quan. Trước đây, hội đồng do UBTVQH đứng ra lo việc này, từ hội đồng ở TƯ xuống địa phương. Nhưng vấn đề có những bất cập bởi trong đó, có những người là ứng cử viên. Sang đến giai đoạn thừa nhận tư cách đại biểu thì bản thân thành viên hội đồng cũng là đại biểu, bản thân chưa được thẩm tra lại đi thẩm tra tư cách người khác. Điều đó là không hợp lý, nên lần này lập hội đồng độc lập, thành viên hội đồng không phải là ứng cử viên xem xét cho đến khi báo cáo QH phê chuẩn. Và sau bầu cử, hội đồng vẫn tồn tại để theo dõi hoặc giải quyết khiếu nại t.ố cá.o.

- Xin trân trọng cảm ơn ông!

Theo laodong