Những món ăn trong Tết Đoan ngọ “giết sâu bọ” tốt cho sức khỏe
Theo truyền thống của từng miền, Tết Đoan Ngọ mùng 5.5, ngoài hoa quả còn có những món ăn cũng khác nhau.
Những món ăn thường dùng trong Tết Đoan Ngọ. Ảnh: Dân Linh
Tết Đoan Ngọ là lễ tết quan trọng của người Việt từ nhiều đời nay. Theo tục lệ từ xưa, người dân thường cúng vào sáng sớm nhưng thực chất Tết Đoan Ngọ được tiến hành vào giờ chính Ngọ (giữa trưa) ngày 5.5 Âm lịch. Đoan nghĩa là mở đầu, Ngọ là khoảng thời gian từ 11-13h.
Dịp Đoan Ngọ (5.5 Âm lịch) là lúc tiết trời nóng bức nhất. Đây là lúc chuyển mùa, sâu bọ, côn trùng cũng được dịp phát triển gây bệnh cho người, vật nuôi và cây cối. Vì vậy, người dân thực hiện các nghi lễ diệt sâu bọ và dâng hương cầu tai qua nạn khỏi, được mùa.
Với người dân ở một số vùng miền như miền Trung, miền Nam, thịt vịt là món ăn không thể thiếu trong Tết Đoan Ngọ. Kể cả khi người dân có quan niệm kiêng ăn thịt vịt vào đầu tháng vì sợ đen đủi thì vào ngày 5.5 âm lịch, vẫn có nhiều người ăn thịt vịt.
Ảnh: Dân Linh
Theo quan niệm, vào ngày Tết Đoan Ngọ, dương khí mạnh nên ăn thịt vịt có tính hàn, giải nóng, làm mát cơ thể. Thực tế, từ tháng 5 trở đi, vịt bắt đầu vào mùa. Những con vịt béo hơn, thịt ngon và không có mùi hôi nữa. Vì thế, trong Tết Đoan Ngọ, ở hầu hết các gia đình, họ đều mua vịt và chế biến thành nhiều món ăn khác nhau.
Một số vùng của miền Bắc ngày này, rượu nếp, đặc biệt là rượu nếp cẩm, là món không thể thiếu.
Người ta cho rằng, bộ phận tiêu hoá của con người thường có các loại ký sinh gây hại và chúng nằm sâu trong bụng nên không phải lúc nào cũng diệt được. Duy có ngày mùng 5.5 (âm lịch), các loại ký sinh này thường ngoi lên, con người có thể ăn thức ăn, hoa quả vị chua, chát và nhất là rượu nếp, có thể loại bỏ chúng.
Video đang HOT
Ảnh: Phúc Sinh
Theo dân gian, rượu nếp được ăn ngay khi vừa ngủ dậy thì rất hiệu nghiệm. Rượu này chủ yếu là xôi còn nguyên hạt lên men, còn gọi là “cái”. Người dân thường dùng các loại gạo nếp trắng và cẩm đồ thành xôi, để nguội rồi rắc men, ủ trong ba ngày. Thúng xôi ủ được đặt trên một chiếc chậu, hứng lấy nước rượu để khi ăn, trộn với cái, tạo vị ngọt, cay rất dễ chịu. Người già, con trẻ đều có thể ăn loại rượu này.
Miền Nam và miền Trung món không thể thiếu trên mâm cơm cúng là bánh ú tro. Nhà nào cũng mua từ ba bốn chục bánh trở lên.
Ảnh: Ẩm Thực
Bánh được làm bằng gạo đã ngâm từ nước tro được đốt bằng củi các loại cây khô hay rơm, gói trong lá chuối. Nhân bánh thường bằng đậu xanh hoặc không nhân.
Mâm quả
Cũng như bao các nghi lễ, ngày tết khác. Mâm quả dâng lên bàn thờ tổ tiên để lẫy lễ là điều không thể thiếu trong mỗi gia đình. Việc ăn trái cây đầu mùa, đặc biệt là cái loại trái cây như: mận, vải, xoài, chôm chôm, dưa hấu… không chỉ với mong muốn tiêu trừ mầm bệnh mà phần nào còn thể hiện được mong muốn hoa trái đầy nhà, sinh sôi nảy nở.
Ảnh: Pinterest
Người xưa quan niệm, trong ngày này, các loài sâu bọ đều hoảng hốt, trốn chạy vì nhà ai cũng có bữa cỗ “giết sâu bọ” vào sáng sớm với hoa quả đầu mùa. Bởi thế, lễ cúng ngày này không thể thiếu những hoa quả như các loại: vải, mận, quất hồng bì, đào, chuối, dưa hấu, dứa…
Đây là loại chè không chỉ có trong ngày 3.3 âm lịch, mà nó còn là món ăn được yêu thích vào ngày 5.5.
Ảnh: Lan
8 món ăn quen thuộc ngày Tết Đoan Ngọ
Mỗi vùng miền có những món đặc sản riêng để cúng ngày Tết Đoan Ngọ, mong có thể 'diệt trừ sâu bọ, đẩy lùi bệnh tật'.
Tết Đoan Ngọ (mùng 5/5 âm lịch) là một trong những ngày lễ quan trọng của người phương Đông, phổ biến ở các quốc gia và vùng lãnh thổ: Trung Quốc, Hong Kong, Đài Loan, Nhật Bản, Hàn Quốc, Triều Tiên và Việt Nam. Mỗi quốc gia lại có những phong tục và cách cúng bái khác nhau. Ngay tại ở Việt Nam, mâm cúng ngày Tết Đoan Ngọ cũng có ít nhiều sự thay đổi.
Theo truyền thuyết Trung Quốc, thời chiến quốc, một đại thần nước Sở là Khuất Nguyên, vì can gián nhà vua mà đắc tội, bị đày về vùng Giang Nam. Về sau, vì chán nản, ông gieo mình xuống sông Mịch La tự vẫn. Người dân xót thương một vị quan vì dân vì nước nên tổ chức cúng bái bánh ú để tôm cá, sâu bọ không rỉa xác của ông. Tục lệ này truyền lại đến ngày nay.
Ở Việt Nam, Tết Đoan Ngọ cũng mang ý nghĩa diệt trừ sâu bọ nhưng có một số cách lý giải khác. Theo đó, đầu tháng 5 là lúc kết thúc vụ chiêm, chuẩn bị bước sang vụ mùa, cũng là thời điểm sâu bọ phát triển sinh sôi, làm hại mùa màng. Tương truyền rằng có một ông lão tên là Đôi Truân từ xa đi tới, khuyên người dân lập đàn cúng bánh gio, trái cây, cơm rượu nếp... để giải được nạn. Từ đó, phong tục này trở nên phổ biến.
Tùy theo vùng miền và mỗi gia đình, mâm cúng Tết Đoan Ngọ cũng có nhiều khác biệt nhưng nhìn chung, vẫn là sự xuất hiện của các món ăn quen thuộc này.
Cơm rượu nếp
Cơm rượu nếp là món ăn phổ biến nhất, có trên mâm cúng của cả ba miền Bắc - Trung - Nam. Có 2 loại cơm rượu nếp là cơm rượu nếp trắng và cơm rượu nếp cẩm. Món ăn có vị cay the ngọt ngọt của rượu, vị dẻo của lúa nếp mới, mang ý nghĩa diệt trừ sâu bọ và đẩy lùi dịch bệnh. Nhiều gia đình tự làm cơm rượu nếp tại nhà nhưng nếu không có thời gian, bạn cũng có thể mua sẵn ngoài chợ rất dễ dàng vào ngày này. Lưu ý, chỉ cần mua lượng vừa ăn, bảo quản cẩn thận trong tiết trời nóng nực và không ăn nhiều khi bụng đói, tránh bị cồn ruột và say rượu.
Bánh ú
Bánh ú ngày Tết Đoan Ngọ ở miền Tây. Ảnh: Thiên Chương
Bánh ú là món ăn truyền thống ngày 5/5 âm lịch ở Trung Quốc và miền Nam nước ta. Bánh ú có 2 loại là bánh ú nhân ngọt và bánh ú nhân mặn. Trong đó, bánh ú mặn được ưa chuộng ở miền Tây. Bánh có nhân là trứng cút, trứng vịt muối, thịt xá xíu, nấm đông cô, tôm khô, hạt sen... quyện với lớp vỏ dẻo dẻo, thơm thơm mùi lá. Chiếc bánh được gói theo hình chóp nón, lớp vỏ không quá dày, ôm lấy nhân bánh nên mùi vị thấm đẫm từ trong ra ngoài.
Bánh gio (tro)
Bánh gio mật mía ở miền Bắc. Ảnh: gaoruongtuoi
Người miền Bắc lại có thói quen ăn bánh gio chấm mật mía vào ngày Tết Đoan Ngọ. Món ăn giản dị nhưng cách làm khá cầu kỳ. Để làm bánh, người ta cần chuẩn bị gạo nếp và gio. Gio phải là của lá găng, lá tầm gửi, cây vừng phơi khô hoặc gio của hạt xoan chín, rơm nếp; hòa tan gio với nước, để lắng cạn xong đem ngâm gạo nếp cái hoa vàng. Việc này giúp bánh có màu nâu vàng, trong trong, óng ánh màu hổ phách và mùi ngai ngái, khét khét đặc trưng. Bánh gio không có nhân mà chấm với chút mật mía ngọt ngào. Mùa hè, ăn nhiều loại quả nóng đễ khiến người "bốc hỏa", miếng bánh gio có tính mát, cân bằng điều hòa cơ thể.
Hoa quả
Không thể thiếu trên mâm cúng ngày 5/5 âm lịch là các loại hoa quả. Đây cũng chính là mùa có nhiều loại trái cây thơm ngon. Mỗi miền lại có cách sắp mâm khác nhau nhưng thường là các loại quả tính nóng như mít, mận, vải, chôm chôm... đúng với ý nghĩa "giết sâu bọ, trừ bệnh tật".
Thịt vịt
Người miền Trung có phong tục cúng thịt vịt vào ngày này. Thịt có tính mát, có thể giúp cơ thể điều hòa vào những ngày nóng nực nhất trong năm. Thịt vịt có thể luộc, hấp, quay hay chiên đều được, trong đó, thịt vịt hấp (luộc) là phù hợp nhất để bày lên mâm cúng, lại không bị nhanh ngấy, ngán.
Chè trôi nước, chè hạt sen, chè kê
Ở ngoài Bắc, chè trôi nước hay bánh trôi nước được ăn vào dịp Tết Hàn thực 3/3 âm lịch nhưng ở phía Nam, chè trôi nước lại là món ăn của ngày 5/5 âm lịch. Từng viên bột nếp trắng được nặn tròn, bên trong là nhân đậu xanh, rắc chút vừng, ăn với nước cốt dừa, đường thốt nốt. Vị bánh thanh mát, phù hợp trong những ngày nắng nóng.
Trong khi đó, chè kê thường được người dân miền Trung nấu vào ngày này. Hạt kê được xay tróc vỏ, đun sôi, ngâm khi nở mềm, sền sệt, bỏ thêm đường và nước gừng. Chè hạt sen ở Huế là món thanh đạm, mát, dễ ăn, có tác dụng điều hòa khí huyết, làm mát cơ thể trong ngày Tết Đoan Ngọ nắng nóng.
Sát Tết Đoan Ngọ: Cơm rượu nếp tiếp tục là "hàng hot", tiểu thương hối hả trả đơn khách đặt hàng từ sáng sớm đến tối khuya Chỉ còn vài ngày nữa là tới ngày Tết Đoan Ngọ (5/5 âm lịch), như thường lệ các bà nội trợ đã hối hả mua sắm cơm rượu nếp, món không thể thiếu trong ngày này. Theo quan niệm dân gian, Tết Đoan Ngọ hay còn gọi là Tết diệt sâu bọ, người Việt thường chuẩn bị lễ cúng, thắp hương tạ ơn...