Những lần thay đổi địa giới hành chính của 5 tỉnh dân số thấp nhất Việt Nam

Tỉnh Bắc Kạn, Lai Châu, Cao Bằng, Kon Tum và Ninh Thuận có dân số thấp nhất ở Việt Nam và từng được đưa vào danh sách nghiên cứu sáp nhập do thiếu tiêu chuẩn về đơn vị hành chính cấp tỉnh.

Tỉnh Bắc Kạn hiện có dân số khoảng 0,32 triệu người, Lai Châu khoảng 0,48 triệu người, Cao Bằng 0,54 triệu người, Kon Tum 0,59 triệu người và Ninh Thuận 0,60 triệu người.

Bắc Kạn, Ninh Thuận không đáp ứng được cả 3 tiêu chí về dân số, diện tích tự nhiên và số đơn vị hành chính cấp huyện thuộc tỉnh theo nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về đơn vị hành chính và phân loại đơn vị hành chính.

Tỉnh Bắc Kạn hiện có 8 đơn vị hành chính cấp huyện, gồm 7 huyện ( Chợ Mới, Chợ Đồn, Bạch Thông, Ngân Sơn, Ba Bể, Na Rì, Pác Nặm) và thành phố Bắc Kạn.

Với 0,32 triệu dân, diện tích tự nhiên 4.859,96km2 và chỉ có 8 đơn vị hành chính cấp huyện, tỉnh Bắc Kạn không đáp ứng được cả 3 tiêu chuẩn về đơn vị hành chính cấp tỉnh theo nghị quyết của Quốc hội (Nguồn: BacKan.gov.vn).

Nhìn lại lịch sử, ngày 11/4/1900, toàn quyền Đông Dương ra nghị định tách một phần đất thuộc tỉnh Thái Nguyên thành lập tỉnh Bắc Kạn gồm bốn châu Bạch Thông, Chợ Rã, Thông Hóa (sau đổi thành Na Rì) và Cảm Hóa (sau đổi thành Ngân Sơn). Đến nay, địa phương này đã trải qua 125 năm hình thành và phát triển.

Ngày 21/4/1965, Ủy ban Thường vụ Quốc hội phê chuẩn việc hợp nhất hai tỉnh Bắc Kạn và Thái Nguyên thành tỉnh Bắc Thái.

Cuối năm 1978, Quốc hội phê chuẩn việc phân chia lại địa giới hành chính một số tỉnh, thành phố, trong đó có tỉnh Bắc Thái. Hai huyện Ngân Sơn, Chợ Rã (Ba Bể) thuộc Bắc Thái được tách ra và nhập vào tỉnh Cao Bằng.

Tháng 11/1996, Quốc hội quyết định chia tách tỉnh Bắc Thái để tái lập tỉnh Bắc Kạn và tỉnh Thái Nguyên; đồng thời chuyển hai huyện Ngân Sơn, Ba Bể của tỉnh Cao Bằng trở về tỉnh Bắc Kạn.

Tỉnh Lai Châu hiện có thành phố Lai Châu và các huyện Tam Đường, Than Uyên, Nậm Nhùn, Mường Tè, Sìn Hồ, Tân Uyên, Phong Thổ.

Lai Châu là địa bàn có con người đến cư trú rất sớm. Tại các di chỉ khảo cổ học ở hang Thẩm Púa (Búng Lao), Thẩm Khương (Chiềng Sinh) thuộc huyện Tuần Giáo hay Nậm Phé, Nậm Tun thuộc huyện Phong Thổ đã tìm thấy các công cụ của thời kỳ đồ đá cũ, đồ đá giữa và đồ đá mới.

Thành phố Lai Châu, tỉnh Lai Châu (Ảnh: Cổng TTĐT Lai Châu).

Năm 1909, Toàn quyền Đông Dương ra nghị định thành lập tỉnh Lai Châu.

Năm 1962, Quốc hội ra nghị quyết đổi tên Khu tự trị Thái – Mèo thành Khu tự trị Tây Bắc và thành lập lại ba tỉnh trong khu là Lai Châu, Nghĩa Lộ và Sơn La. Tỉnh Lai Châu lúc đó gồm 7 huyện: Điện Biên, Tuần Giáo, Tủa Chùa, Mường Tè, Mường Lay, Phong Thổ, Sình Hồ và thị trấn Lai Châu.

Tháng 11/2003, tỉnh Lai Châu được chia tách thành hai tỉnh là Lai Châu mới và tỉnh Điện Biên.

Cao Bằng là tỉnh miền núi, biên giới nằm ở vùng Đông Bắc, phía Bắc và Đông Bắc giáp Quảng Tây (Trung Quốc), đường biên giới dài trên 333km. Địa danh Cao Bằng được chép trong sử sách từ rất sớm.

Sách “Dư địa chí” do Nguyễn Trãi biên soạn năm 1435 đã ghi “Cao Bằng xưa là ngoại địa của bộ Vũ Định; Đông Bắc tiếp giáp Lưỡng Quảng; Tây Nam tiếp giáp Thái Nguyên, Lạng Sơn. Có 1 lộ, 4 châu, 273 làng xã. Đấy là nơi phên dậu thứ tư về phương Bắc vậy”.

Theo thông tin từ UBND tỉnh Cao Bằng, năm 1499, Cao Bằng được tách khỏi Thái Nguyên thành lập một trấn riêng không lệ thuộc vào Thái Nguyên như trước. Đây là sự kiện có ý nghĩa lịch sử vô cùng to lớn. Lần đầu tiên trong lịch sử, trấn Cao Bằng xuất hiện.

Thác Bản Giốc, tỉnh Cao Bằng (Ảnh: Phan Quốc).

Ngày 1/7/1956, Cao Bằng cùng các tỉnh Bắc Kạn, Lạng Sơn, Thái Nguyên, Tuyên Quang, Hà Giang hợp thành Khu tự trị Việt Bắc.

Cuối năm 1975, Quốc hội quyết nghị bỏ cấp khu trong hệ thống các đơn vị hành chính; tỉnh Cao Bằng và Lạng Sơn hợp nhất thành tỉnh Cao Lạng, tỉnh lỵ đặt tại thị xã Cao Bằng.

Vào tháng 12/1978, tỉnh Cao Lạng được chia tách thành tỉnh Cao Bằng và Lạng Sơn.

Dù nhiều lần thay đổi tên gọi, điều chỉnh địa giới hành chính, song lãnh thổ Cao Bằng cơ bản vẫn ổn định. Thiên nhiên tạo cho Cao Bằng nhiều danh lam thắng cảnh nổi tiếng như: Thác Bản Giốc, động Ngao huyện Trùng Khánh; hồ Thang Hen huyện Trà Lĩnh… Tỉnh này cũng là nơi có nhiều khu di tích lịch sử tiêu biểu cho truyền thống đấu tranh giữ nước, bảo vệ nền độc lập tự do dân tộc.

Tỉnh Kon Tum hiện có 10 huyện, thành, gồm thành phố Kon Tum và các huyện Sa Thầy, Kon Rẫy, Kon Plông, Đăk Hà, Đăk Tô, Ngọc Hồi, Tu Mơ Rông, Đăk Glei, Ia H’Drai. Tỉnh lỵ đóng tại thành phố Kon Tum.

Tỉnh Kon Tum được thành lập năm 1913. Tháng 3/1950, tỉnh Kon Tum và tỉnh Gia Lai được sáp nhập thành tỉnh Gia – Kon. Năm 1954 tỉnh Gia – Kon được chia tách lại thành hai tỉnh Kon Tum và Gia Lai.

Hai tỉnh Kon Tum và Gia Lai được sáp nhập thành tỉnh Gia Lai – Kon Tum, tỉnh lỵ đặt tại Thị xã Pleiku, vào tháng 10/1975.

Thành phố Kon Tum (Ảnh: Cổng TTĐT Kon Tum).

Đến tháng 8/1991, Quốc hội quyết định chia tách tỉnh Gia Lai – Kon Tum thành hai tỉnh lấy tên là Kon Tum và Gia Lai. Việc điều chỉnh địa giới hành chính cấp huyện ở tỉnh Kon Tum diễn ra nhiều năm sau đó, và ổn định tới nay.

Tỉnh Ninh Thuận hiện có 7 đơn vị hành chính cấp huyện gồm thành phố Phan Rang-Tháp Chàm và 6 huyện (Ninh Phước, Ninh Hải, Thuận Bắc, Thuận Nam, Ninh Sơn, Bác Ái).

Tháng 2/1976, ba tỉnh Ninh Thuận, Bình Thuận và Bình Tuy hợp nhất thành tỉnh Thuận Hải.

Sau đó, Quốc hội Việt Nam ra nghị quyết về việc phân vạch lại địa giới hành chính một số tỉnh, trong đó chia tỉnh Thuận Hải thành tỉnh Ninh Thuận và tỉnh Bình Thuận vào tháng 4/1992. Tỉnh Ninh Thuận có 4 đơn vị hành chính gồm thị xã Phan Rang – Tháp Chàm (tỉnh lỵ) và 3 huyện là Ninh Sơn, Ninh Hải, Ninh Phước.

Từ năm 2000-2009, Chính phủ ban hành các nghị định về việc thành lập huyện Bác Ái, Thuận Bắc và Thuận Nam.

Tháp Po Klong Garai được xem như một trong những trung tâm tôn giáo, văn hóa của vùng Panduranga, biểu tượng và là niềm tự hào của cộng đồng người Chăm sinh sống tại Ninh Thuận (Ảnh: TTC Resort).

Ninh Thuận là một trong những địa bàn sinh sống của người Việt cổ. Các nhà khảo cổ đã phát hiện được ở Nhơn Hải các mộ cổ chôn cùng với đồ đá, đồ sắt thuộc nền văn minh Sa Huỳnh cách đây khoảng 2.500 năm.

Nơi đây còn là nơi gìn giữ được nhiều di sản quý báu của nền văn hóa Chămpa, bao gồm chữ viết, dân ca và nghệ thuật múa, trang phục và nghề dệt thổ cẩm, nghệ thuật kiến trúc và điêu khắc.

Ninh Thuận có gần như còn nguyên vẹn hệ thống tháp Chăm xây dựng trong nhiều thế kỷ trước, tiêu biểu là cụm tháp Hòa Lai (Ba Tháp) xây dựng thế kỷ thứ 9, cụm tháp Po Klong Garai xây dựng thế kỷ 13 và cụm tháp Po Rome xây dựng thế kỷ 17.

Về đề án sáp nhập tỉnh, mới đây Bộ Chính trị, Ban Bí thư cho rằng ngoài căn cứ về quy mô dân số, diện tích, cần nghiên cứu kỹ quy hoạch tổng thể quốc gia, quy hoạch vùng, quy hoạch địa phương, chiến lược phát triển kinh tế – xã hội, phát triển ngành.

Đồng thời cần tính đến việc mở rộng không gian phát triển, phát huy lợi thế so sánh, đáp ứng yêu cầu phát triển đối với từng địa phương và yêu cầu, định hướng phát triển của giai đoạn mới… làm cơ sở, căn cứ khoa học trong sắp xếp.

Bộ Chính trị, Ban Bí thư yêu cầu tiếp thu ý kiến góp ý của các tỉnh ủy, thành ủy, đảng ủy trực thuộc Trung ương, các cơ quan, tổ chức, ban đảng Trung ương, hoàn thiện đề án, báo cáo Bộ Chính trị, Ban Bí thư trước ngày 27/3.

Các đề án này sẽ trình Ban Chấp hành Trung ương Đảng (qua Ban Tổ chức Trung ương) trước ngày 7/4.