Những động lực của châu Phi với sứ mệnh khởi xướng hòa bình cho Ukraine
Hòa bình, lương thực và phân bón, đó được cho là những động lực của giới lãnh đạo châu Phi trước các cuộc đàm phán với Moskva và Kiev nhằm khởi xướng hòa bình cho Ukraine.
Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky (ảnh) và Tổng thống Nga Vladimir Putin đều đã đồng ý tiếp đón phái đoàn của 6 nguyên thủ quốc gia từ châu Phi với sứ mạng hòa bình.
Một phái đoàn gồm sáu vị nguyên thủ quốc châu Phi chuẩn bị hội đàm với Kiev và Moskva nhằm mục đích “khởi xướng một tiến trình hòa bình”, nhưng cũng sẽ đề cập đến vấn đề gai góc là làm thế nào một nước Nga đang bị trừng phạt nặng nề có thể nhận được thanh toán cho lượng phân bón xuất khẩu mà châu Phi đang rất cần.
Jean-Yves Ollivier, một nhà đàm phán quốc tế nổi tiếng, người đã nỗ lực trong 6 tháng qua để kết nối các cuộc đàm phán này, cho biết các nhà lãnh đạo châu Phi cũng sẽ thảo luận về vấn đề liên quan đến việc nới lỏng hoạt động vận chuyển ngũ cốc ra khỏi Ukraine và khả năng có thêm trao đổi tù nhân khi họ đến cả hai quốc gia đang xung đột với sứ mệnh hòa bình.
Ông Ollivier cho biết các cuộc đàm phán có thể sẽ diễn ra vào tháng tới.
Nhà đàm phán này đã đến Moskva hôm 21/5 và cũng sẽ tới Kiev để gặp gỡ các quan chức cấp cao nhằm vạch ra “công tác hậu cần” cho các cuộc đàm phán sắp tới. Sáu vị tổng thống châu Phi, gồm các tổng thống của Nam Phi, Senegal, Ai Cập, Cộng hòa Congo, Uganda và Zambia, có thể sẽ phải tới Kiev bằng chuyến tàu đêm từ Ba Lan trong bối cảnh giao tranh.
Tổng thống Nga Vladimir Putin và Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đều đồng ý đón tiếp riêng phái đoàn này. Các cuộc đàm phán cũng nhận được sự chấp thuận của Mỹ, Liên minh châu Âu, Liên hợp quốc, Liên minh châu Phi và Trung Quốc.
Các cuộc đàm phán đã được Tổng thống Cyril Ramaphosa của Nam Phi công bố vào tuần trước. Và ngay sau đó, hôm 21/5, Nga tuyên bố đã chiếm được thành phố Bakhmut ở miền đông Ukraine, nơi giao tranh diễn ra ác liệt trong hơn 8 tháng qua.
Jean-Yves Ollivier, nhà đàm phán quốc tế kỳ cựu người Pháp. Ảnh: JDD
Video đang HOT
“Chúng tôi không phải là những kẻ mơ mộng”, ông Ollivier nói về khả năng các nhà lãnh đạo châu Phi sẽ đạt được bước đột phá ngay lập tức liên quan đến việc ngăn chặn cuộc xung đột kéo dài 15 tháng. “Trừ khi có chuyện gì đó xảy ra, tôi không nghĩ chúng ta sẽ kết thúc sứ mạng đầu tiên này bằng một lệnh ngừng b.ắn”.
Theo ông Ollivier, mục đích của sứ mạng này là “khởi xướng” tiến trình hòa bình. Ông Ollivier, một người Pháp 78 t.uổi, là người đã tập hợp các phe đối lập lại với nhau trong các cuộc đàm phán rủi ro cao vào cuối những năm 1980 giúp chấm dứt chế độ phân biệt chủng tộc ở Nam Phi.
Ông nói: “Không có gì đảm bảo rằng chúng tôi sẽ thành công nhưng hiện tại, Nga và Ukraine đã chấp nhận một phái đoàn đặc biệt đến nước họ để nói chuyện về hòa bình”.
Tổng thống Ukraine, Volodymyr Zelensky (trái), Tổng thống Pháp Emmanuel Macron và người đồng cấp Nga, Vladimir Putin trong một sự kiện ở Paris vào năm 2019. Ảnh: TASS
Điểm khởi đầu quan trọng của châu Phi là ngũ cốc và phân bón.
Cuộc xung đột đã hạn chế nghiêm trọng việc xuất khẩu ngũ cốc từ Ukraine và phân bón từ Nga, làm trầm trọng thêm tình trạng mất an ninh lương thực và nạn đói trên toàn cầu. Châu Phi là một trong những lục địa bị ảnh hưởng nặng nề nhất. Tuần trước, Nga đã đồng ý gia hạn thêm hai tháng thỏa thuận do Thổ Nhĩ Kỳ và Liên hợp quốc làm trung gian cho phép Ukraine vận chuyển ngũ cốc qua Biển Đen để ra thế giới, và sáu vị tổng thống châu Phi muốn thời hạn đó được kéo dài hơn nữa.
Nhưng họ cũng cần thảo luận về các cách giúp các quốc gia châu Phi dễ dàng nhận hàng và trả t.iền phân bón cho Nga. Phân bón của Nga không nằm trong lệnh trừng phạt quốc tế nhưng Mỹ và một số quốc gia phương Tây đã nhắm vào các tàu chở hàng của Nga để trừng phạt. Quyền truy cập của Nga vào hệ thống giao dịch tài chính toàn cầu SWIFT cũng bị hạn chế, khiến các quốc gia châu Phi rất khó khăn để đặt hàng và thanh toán các loại phân bón quan trọng.
Ông Ollivier cho biết: “Chúng tôi sẽ cần có một khoảng thời gian để SWIFT được ủy quyền cho vấn đề cụ thể này. Điều đó sẽ được đưa ra bàn thảo và chúng tôi hy vọng rằng trong trường hợp đó, chúng tôi sẽ nhận được sự ủng hộ của người Nga đối với ngũ cốc từ Ukraine, và chúng tôi cũng sẽ nhận được sự ủng hộ của người Ukraine về các khoản thanh toán và vận chuyển có thể cho phân bón của Nga.”
Phái bộ châu Phi không phải là nỗ lực hòa giải duy nhất cho cuộc xung đột ở Ukraine. Trung Quốc đã đưa ra đề xuất hòa bình của riêng mình vào tháng 2 và một phái viên Trung Quốc đã thảo luận với các quan chức Ukraine. Nhưng kế hoạch của Trung Quốc phần lớn đã bị các đồng minh phương Tây của Ukraine bác bỏ.
Ông Ollivier đ.ánh giá, Ukraine và Nga đang khác xa nhau về bất kỳ thỏa thuận nào có thể tạo thành cơ sở cho một thỏa thuận hòa bình.
Nhà đàm phán kỳ cựu này cho biết, phái đoàn châu Phi vẫn nhận được sự ủng hộ rộng rãi sau khi Trung Quốc cũng “đến gặp chúng tôi và đề nghị hỗ trợ” trên cơ sở sẽ là một “nỗ lực song song” với kế hoạch của Bắc Kinh.
Ông Ollivier, chủ tịch sáng lập của Quỹ Brazzaville có trụ sở tại London, một tổ chức chuyên giải quyết xung đột, cho biết: “Các cuộc đàm phán (với Moskva và Kiev) sẽ được hỗ trợ nhiều hơn, nhiều trọng lượng hơn”.
Châu Phi, Trung Quốc nỗ lực hòa giải xung đột Nga-Ukraine
Trong khi Trung Quốc thực hiện nỗ lực ngoại giao con thoi nhằm tìm cách đưa Moscow-Kiev trở lại bàn đàm phán hòa bình, 6 nước châu Phi mới đây cũng nhận được những "cái gật đầu" cần thiết nhằm thúc đẩy các cuộc thảo luận về một kế hoạch khả thi nhằm sớm chấm dứt xung đột ở Ukraine.
Đầu tháng 6/2023 tới, Tổng thống Nam Phi Cyril Ramaphosa sẽ cùng ít nhất 5 người đồng cấp ở Zambia, Senegal, CH Congo, Uganda, Ai Cập thực hiện chuyến công du tập thể tới hai thủ đô Moscow và Kiev với kì vọng có thể tìm thấy những điều kiện cần thiết nhằm đưa phái đoàn cấp cao hai nước Nga-Ukraine trở lại bàn đàm phán, kết thúc chiến sự, hãng tin Bloomberg ngày 18/5 dẫn lời ông Zane Dangor, quan chức cấp cao Bộ Ngoại giao Nam Phi, xác nhận.Nội dung chi tiết về sáng kiến của các quốc gia châu Phi đang tiếp tục được hoàn thiện.
"Các nguyên thủ sẽ đi lại giữa hai thủ đô (của Nga và Ukraine) để tham gia hỗ trợ các cuộc đối thoại hòa bình, ít nhất là để có thể đạt được một lệnh ngừng bắn", ông Dangor nói thêm.
Binh sĩ Ukraine khai hỏa pháo trong cuộc xung đột với Nga. Ảnh: New York Times
Đáng chú ý, ông Dangor khẳng định, cách tiếp cận của 6 nước châu Phi, do Nam Phi dẫn đầu, đã nhận được sự ủng hộ của Tổng thư ký Liên hợp quốc (LHQ) Antonio Guterres. "Chúng tôi cũng phối hợp với các bên khác, bao gồm Mỹ. Sáng kiến do Tổng thống Ramaphosa công bố nhìn chung nhận được sự ủng hộ rộng rãi", ông Dangor nêu rõ, cho biết thêm, Ngoại trưởng Nam Phi Naledi Pandor dự kiến sẽ sớm gặp người đồng cấp Ukraine Dmytro Kuleba ở Bồ Đào Nha.
Tuyên bố trên được đưa ra sau khi Tổng thống Nam Phi Ramaphosa hôm 16/5 thông tin, các lãnh đạo Zambia, Senegal, CH Congo, Uganda, Ai Cập đều ngỏ ý sẵn sàng tham gia thúc đẩy sáng kiến hòa bình cùng Nam Phi. Ông Ramaphosa cho hay, Tổng thống Nga Vladimir Putin và Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky ngỏ ý sẵn sàng đón tiếp các lãnh đạo châu Phi để "thảo luận về cách chấm dứt xung đột".
Theo RT, Nam Phi là một thành viên tích cực của nhóm BRICS cùng với Brazil, Nga, Ấn Độ và Trung Quốc. Nước này từ chối tham gia các lệnh trừng phạt chống Nga của phương Tây. Nam Phi cũng kiên định lập trường trung lập và cam kết không bị kéo vào cuộc cạnh tranh gay gắt giữa các cường quốc. Đối với Nga, việc một quốc gia duy trì thái độ trung lập là yếu tố tiên quyết để trở thành một nhà hòa giải.
Ngoài Nam Phi, Trung Quốc, một thành viên khác của BRICS, cũng đang nỗ lực thể hiện vai trò trung gian hòa giải xung đột Nga-Ukraine. Ông Lý Huy, đặc phái viên của Chính phủ Trung Quốc về các vấn đề Á-Âu và cựu Đại sứ Trung Quốc tại Nga đã vừa kết thúc chuyến thăm quan trọng tới Ukraine, nơi ông có cuộc gặp với Tổng thống Zelensky và nhiều quan chức cấp cao.
Reuters dẫn thông cáo ngày 17/5 của Bộ Ngoại giao Ukraine cho biết, Kiev đã thể hiện quan điểm với đặc phái viên Trung Quốc rằng họ không chấp nhận bất cứ đề xuất hòa bình nào liên quan tới nhượng bộ lãnh thổ cho Nga.
Ở chiều ngược lại, thông cáo ngày 18/5 của Bộ Ngoại giao Trung Quốc trích lời ông Lý Huy mô tả "không có thuốc chữa bách bệnh cho cuộc khủng hoảng ở Ukraine mà tất cả các bên phải tích lũy lòng tin lẫn nhau và tạo điều kiện cho các cuộc đàm phán hòa bình".
Ông Lý Huy khẳng định, Trung Quốc sẵn sàng cùng cộng đồng quốc tế tìm kiếm "mẫu số chung" nhằm nối lại các cuộc đàm phán hòa bình, đồng thời "giữ vai trò xây dựng trong nỗ lực hạ nhiệt tình hình nhân đạo ở Ukraine và tiếp tục hỗ trợ Kiev trong khả năng".
Rời Kiev, ông Lý sẽ đến Nga, Ba Lan, Pháp và Đức để bàn về giải pháp cho cuộc xung đột. Ba Lan là nước láng giềng ủng hộ Ukraine mạnh mẽ trong cuộc xung đột với Nga, còn Pháp và Đức là hai cường quốc có tiếng nói quan trọng nhất trong Liên minh châu Âu (EU).
Sau 15 tháng giao tranh ác liệt, chiến sự Nga-Ukraine có dấu hiệu leo thang dọc chiến tuyến kéo dài hơn 1.000km. Từ đầu tháng 5/2023, Nga đã tiến hành 9 đợt tập kích tên lửa quy mô lớn nhắm vào các mục tiêu quân sự ở Ukraine, trong bối cảnh phương Tây liên tiếp chuyển giao các hệ thống vũ khí tiên tiến mới cho Kiev.
Trong diễn biến được đ.ánh giá là tích cực nhất xung quanh tình hình Ukraine, Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Tayyip Erdogan ngày 17/5 thông báo, các thỏa thuận xung quanh Sáng kiến ngũ cốc Biển Đen được các bên nhất trí gia hạn thêm 2 tháng nữa "với sự hỗ trợ của những người bạn Nga và đóng góp của những người bạn Ukraine". Từ khi sáng kiến được kí kết tháng 7/2022, Ukraine đã xuất khẩu được hàng chục triệu triệu tấn ngũ cốc các loại, giúp giải tỏa cơn khát lương thực trên toàn cầu và mang lại cho nông dân Ukraine nguồn thu quan trọng.
Nga lâu nay mô tả việc tham gia Sáng kiến ngũ cốc Biển Đen là cử chỉ thiện chí vì mục đích nhân đạo. Tuy nhiên, Moscow cũng thúc giục các bên khẩn trương tìm cách dỡ bỏ những biện pháp hạn chế của phương Tây nhằm ngăn chặn hoạt động xuất khẩu nông sản và phân bón của Nga, coi đây là điều kiện để họ tiếp tục cân nhắc việc gia hạn các thỏa thuận.
Bất ngờ có mặt tại Vatican, Tổng thống Ukraine từ chối đề nghị làm trung gian của Giáo hoàng Nhà lãnh đạo Ukraine khẳng định cuộc xung đột sẽ chỉ kết thúc theo cách mà ông đặt ra. Tổng thống Ukraine Zelensky gặp Giáo hoàng Francis tại Vatican ngày 13/5. Ảnh: AFP Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đã từ chối đề nghị của Giáo hoàng Francis về việc giúp đàm phán chấm dứt cuộc xung đột với Nga trong chuyến thăm bất...
