Những điểm nóng đang ‘tích tụ’ thành một cuộc chiến lớn ở Trung Đông

Nhiều điểm nóng giao tranh giữa các đối thủ khác nhau, trên các mặt trận khác nhau cùng với các mục tiêu khác nhau hiện đang “hội tụ” thành một cuộc xung đột lớn ở Trung Đông.

Các tay súng Houthi ở thủ đô Sanaa, Yemen. Ảnh: AFP/TTXVN

Trong tuần qua, các lực lượng Mỹ và Anh đã tiến hành nhiều cuộc tấn công mới nhằm vào các mục tiêu liên quan Houthi ở Yemen. Tuy nhiên, các cuộc tấn công do Mỹ dẫn đầu nhằm vào Houthi dường như không thể giảm bớt các cuộc đối đầu ở Biển Đỏ hay căng thẳng ở bất kỳ nơi nào khác ở Trung Đông. Kể từ tháng 11/2023 đến nay, Houthi đã tấn công hơn 30 tàu dân sự ở Biển Đỏ và Vịnh Aden.

Mới đây, Nhóm Khủng hoảng Quốc tế (ICG) đã cảnh báo rằng “phản ứng quân sự trước các cuộc tấn công của Houthi có thể có giá trị mang tính biểu tượng đối với các quốc gia phương Tây và hạn chế một số khả năng của Houthi nhưng chỉ có tác động tổng thể hạn chế và thậm chí chúng còn khiến tình hình trở nên tồi tệ hơn”.

ICG lập luận rằng Houthi “có động lực vì nhận được sự ủng hộ của công chúng” khi đứng về phía Hamas ở Gaza và sử dụng các biện pháp tấn công phi đối xứng liên quan đến thương mại quốc tế. Gần 15% thương mại đường biển của thế giới đi qua Biển Đỏ và Kênh đào Suez. Tổng thống Mỹ Joe Biden cho biết trong một tuyên bố về phản ứng của Mỹ, các cuộc tấn công của Houthi, gia tăng kể từ ngày 19/11, đã ảnh hưởng đến gần 50 quốc gia.

Lực lượng Mỹ và Anh đã phóng 150 tên lửa và bom tấn công 60 mục tiêu quân sự ở hơn 20 địa điểm ở Yemen. Tuy nhiên, Houthis được cho là vẫn còn phần lớn tài sản quân sự của họ. Giống như Hamas, Houthi “cảm thấy tự tin về hành động với tổn thất có thể chấp nhận được”, ICG cho biết. Cả hai lực lượng dân quân này đang kéo thế giới vào cuộc xung đột ở Trung Đông. Hôm 4/2, Houthis đã bắn vào một tàu chiến Mỹ ở Biển Đỏ. Ngày 5/2, họ tấn công một tàu container thuộc sở hữu của Mỹ. Ngày 6/2, Houthi tấn công một tàu container khác và Mỹ đã bắn tên lửa vào bốn địa điểm ở Yemen, nơi tên lửa của Houthi chuẩn bị được phóng.

Việc leo thang trả đũa và những mối nguy hiểm trong tương lai là sự kết hợp của các cuộc khủng hoảng ở Trung Đông. Nhiều điểm nóng giao tranh giữa các đối thủ khác nhau hoặc trên các mặt trận khác nhau cùng với các mục tiêu khác nhau hiện đang “hội tụ” thành một cuộc xung đột lớn ở Trung Đông. Trên cơ sở đó, các chuyên đã liên tục đưa ra cảnh báo về một cuộc chiến tranh ngày càng mở rộng. Julien Barnes-Dacey, Giám đốc chương trình Trung Đông và Bắc Phi tại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại châu Âu, nhận định: “Giờ đây, Mỹ đã bị cuốn vào các cuộc giao tranh ở Trung Đông. Khi tình hình leo thang, Mỹ khó có thể đơn phương áp đặt ý chí của mình lên khu vực”.

Các tay súng Houthi ở thủ đô Sanaa, Yemen. Ảnh: AFP/TTXVN

Nhiều điểm nóng đan xen ở Trung Đông

Sự đan xen của các xung đột cục bộ ngày càng phức tạp. Israel phải đối mặt với 4 chiến tuyến khác nhau. Nước này đã chiến đấu với Hamas ở Dải Gaza kể từ cuộc tấn công ngày 7/10 năm ngoái. Trong khi đó, Hezbollah đã tiến hành khoảng 700 cuộc tấn công từ Liban nhằm vào biên giới phía Bắc Israel để thể hiện tình đoàn kết với Hamas. Hai nhóm vũ trang (một nhóm dòng Sunni, một nhóm dòng Shiite) có chung các mục tiêu chiến lược, nhưng họ có các chương trình nghị sự nội bộ khác nhau. Theo tình báo Mỹ, Hamas không hợp tác với Hezbollah trong các cuộc tấn công. Họ phần lớn tiến hành các chiến dịch riêng biệt nhằm vào Israel cho đến nay.

Hiện Israel vẫn chưa có hòa bình với 16 nước Arab. Những tiến bộ gần đây về Hiệp định Abraham, được thiết kế nhằm chấm dứt hơn 70 năm xung đột Arab – Israel, đã bị đình trệ vô thời hạn, bất chấp nỗ lực ngoại giao của Chính quyền Tổng thống Joe Biden. Theo một cuộc thăm dò hồi tháng trước của Viện Chính sách Cận Đông ở Washington, 96% người Saudi Arabia được hỏi cho rằng tất cả các quốc gia Arab nên chấm dứt quan hệ với Israel, trong khi có 40% ủng hộ Hamas, tăng so với chỉ 10% vào tháng 8 năm ngoái.

Mặt trận tiếp theo của Israel là cuộc chiến “ngầm” với Iran đang diễn ra ở Syria. Tel Aviv đã tiến hành hàng trăm cuộc không kích vào kho vũ khí, cơ sở quân sự và lực lượng thân Iran ở Syria. Những cuộc tấn công đã leo thang kể từ ngày 7/10/2023. Theo các quan chức Mỹ, mối lo ngại lớn nhất của Israel là chương trình hạt nhân của Iran, vốn đã âm thầm tăng tốc kể từ ngày 7/10/2023 sau khi chậm lại trong mùa hè năm ngoái.

Trong khi đó, Houthi đã bắn tên lửa và máy bay không người lái vào Israel, đồng thời tiến hành hàng chục cuộc tấn công nhằm vào tàu thương mại quốc tế, bao gồm cả tàu chiến Mỹ, ngoài khơi bờ biển của họ.

Ở các chiến tuyến khác, lực lượng Mỹ vẫn được triển khai ở Iraq và Syria để ngăn chặn tàn quân của tổ chức Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng, vốn đã sụp đổ 5 năm trước. Họ cũng đã bị ảnh hưởng bởi cuộc xung đột Israel – Hamas. Kể từ giữa tháng 10 năm ngoái, lực lượng Mỹ đã bị máy bay không người lái, tên lửa, súng cối và đạn pháo công hơn 130 lần – mặc dù không phải từ IS. Các cuộc tấn công đã được thực hiện bởi nhiều nhóm dân quân khác nhau ở những nước khác nhau. Họ đã tiến hành gần 80 cuộc tấn công vào các lực lượng Mỹ ở Syria và hơn 50 cuộc tấn công vào mục tiêu Mỹ ở Iraq và gần nhất đã có 3 lính Mỹ thiệt mạng ở Jordan.

Trong bối cảnh đó, Mỹ ngày càng bị lôi kéo vào cuộc giao tranh với Houthi bằng các cuộc tấn công đáp trả. Vào ngày lễ Giáng sinh (24/12/2023), các cuộc không kích của Mỹ đã tiêu diệt một số thành viên của Kata’ib Hezbollah, một nhóm cực đoan ở Iraq và phá hủy 3 cơ sở của nhóm này. Vào ngày 4/1, một cuộc không kích của Mỹ đã giết chết một chỉ huy cấp cao của một lực lượng dân quân Iraq khác, Harakat al-Nujaba. Iraq đã lên án vụ ám sát là “vi phạm trắng trợn” chủ quyền và an ninh của mình. Ngày hôm sau, Thủ tướng Shia’ al-Sudani kêu gọi lực lượng Mỹ ở Iraq rời đi, mặc dù không có ngày cụ thể.

Cuối cùng nhưng không kém phần quan trọng là căng thẳng giữa Washington và Tehran, bắt nguồn từ Cách mạng Hồi giáo năm 1979 và ngày càng gia tăng trong những tuần gần đây. Mỹ quy trách nhiệm cho Iran về cái chết của hàng trăm binh sĩ Mỹ ở Liban, Iraq và Afghanistan, trong khi Iran cáo buộc Mỹ là nguồn cơn gây bất ổn ở Trung Đông. Giữa các cuộc giao tranh khác nhau trong khu vực, Mỹ và Iran vẫn đang nỗ lực để tránh rơi vào một cuộc đối đầu trực tiếp.

Dan Kurtzer, cựu Đại sứ Mỹ tại Israel và Ai Cập, kết luận việc “tích tụ” nhiều cuộc giao tranh rất có thể sẽ biến thành một cuộc chiến lớn ở Trung Đông.