Những điểm nóng đang ‘tích tụ’ thành một cuộc chiến lớn ở Trung Đông
Nhiều điểm nóng giao tranh giữa các đối thủ khác nhau, trên các mặt trận khác nhau cùng với các mục tiêu khác nhau hiện đang “hội tụ” thành một cuộc xung đột lớn ở Trung Đông.
Các tay s.úng Houthi ở thủ đô Sanaa, Yemen. Ảnh: AFP/TTXVN
Trong tuần qua, các lực lượng Mỹ và Anh đã tiến hành nhiều cuộc tấn công mới nhằm vào các mục tiêu liên quan Houthi ở Yemen. Tuy nhiên, các cuộc tấn công do Mỹ dẫn đầu nhằm vào Houthi dường như không thể giảm bớt các cuộc đối đầu ở Biển Đỏ hay căng thẳng ở bất kỳ nơi nào khác ở Trung Đông. Kể từ tháng 11/2023 đến nay, Houthi đã tấn công hơn 30 tàu dân sự ở Biển Đỏ và Vịnh Aden.
Mới đây, Nhóm Khủng hoảng Quốc tế (ICG) đã cảnh báo rằng “phản ứng quân sự trước các cuộc tấn công của Houthi có thể có giá trị mang tính biểu tượng đối với các quốc gia phương Tây và hạn chế một số khả năng của Houthi nhưng chỉ có tác động tổng thể hạn chế và thậm chí chúng còn khiến tình hình trở nên tồi tệ hơn”.
ICG lập luận rằng Houthi “có động lực vì nhận được sự ủng hộ của công chúng” khi đứng về phía Hamas ở Gaza và sử dụng các biện pháp tấn công phi đối xứng liên quan đến thương mại quốc tế. Gần 15% thương mại đường biển của thế giới đi qua Biển Đỏ và Kênh đào Suez. Tổng thống Mỹ Joe Biden cho biết trong một tuyên bố về phản ứng của Mỹ, các cuộc tấn công của Houthi, gia tăng kể từ ngày 19/11, đã ảnh hưởng đến gần 50 quốc gia.
Lực lượng Mỹ và Anh đã phóng 150 tên lửa và bom tấn công 60 mục tiêu quân sự ở hơn 20 địa điểm ở Yemen. Tuy nhiên, Houthis được cho là vẫn còn phần lớn tài sản quân sự của họ. Giống như Hamas, Houthi “cảm thấy tự tin về hành động với tổn thất có thể chấp nhận được”, ICG cho biết. Cả hai lực lượng dân quân này đang kéo thế giới vào cuộc xung đột ở Trung Đông. Hôm 4/2, Houthis đã b.ắn vào một tàu chiến Mỹ ở Biển Đỏ. Ngày 5/2, họ tấn công một tàu container thuộc sở hữu của Mỹ. Ngày 6/2, Houthi tấn công một tàu container khác và Mỹ đã b.ắn tên lửa vào bốn địa điểm ở Yemen, nơi tên lửa của Houthi chuẩn bị được phóng.
Việc leo thang trả đũa và những mối nguy hiểm trong tương lai là sự kết hợp của các cuộc khủng hoảng ở Trung Đông. Nhiều điểm nóng giao tranh giữa các đối thủ khác nhau hoặc trên các mặt trận khác nhau cùng với các mục tiêu khác nhau hiện đang “hội tụ” thành một cuộc xung đột lớn ở Trung Đông. Trên cơ sở đó, các chuyên đã liên tục đưa ra cảnh báo về một cuộc chiến tranh ngày càng mở rộng. Julien Barnes-Dacey, Giám đốc chương trình Trung Đông và Bắc Phi tại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại châu Âu, nhận định: “Giờ đây, Mỹ đã bị cuốn vào các cuộc giao tranh ở Trung Đông. Khi tình hình leo thang, Mỹ khó có thể đơn phương áp đặt ý chí của mình lên khu vực”.
Video đang HOT
Các tay s.úng Houthi ở thủ đô Sanaa, Yemen. Ảnh: AFP/TTXVN
Nhiều điểm nóng đan xen ở Trung Đông
Sự đan xen của các xung đột cục bộ ngày càng phức tạp. Israel phải đối mặt với 4 chiến tuyến khác nhau. Nước này đã chiến đấu với Hamas ở Dải Gaza kể từ cuộc tấn công ngày 7/10 năm ngoái. Trong khi đó, Hezbollah đã tiến hành khoảng 700 cuộc tấn công từ Liban nhằm vào biên giới phía Bắc Israel để thể hiện tình đoàn kết với Hamas. Hai nhóm vũ trang (một nhóm dòng Sunni, một nhóm dòng Shiite) có chung các mục tiêu chiến lược, nhưng họ có các chương trình nghị sự nội bộ khác nhau. Theo tình báo Mỹ, Hamas không hợp tác với Hezbollah trong các cuộc tấn công. Họ phần lớn tiến hành các chiến dịch riêng biệt nhằm vào Israel cho đến nay.
Hiện Israel vẫn chưa có hòa bình với 16 nước Arab. Những tiến bộ gần đây về Hiệp định Abraham, được thiết kế nhằm chấm dứt hơn 70 năm xung đột Arab – Israel, đã bị đình trệ vô thời hạn, bất chấp nỗ lực ngoại giao của Chính quyền Tổng thống Joe Biden. Theo một cuộc thăm dò hồi tháng trước của Viện Chính sách Cận Đông ở Washington, 96% người Saudi Arabia được hỏi cho rằng tất cả các quốc gia Arab nên chấm dứt quan hệ với Israel, trong khi có 40% ủng hộ Hamas, tăng so với chỉ 10% vào tháng 8 năm ngoái.
Mặt trận tiếp theo của Israel là cuộc chiến “ngầm” với Iran đang diễn ra ở Syria. Tel Aviv đã tiến hành hàng trăm cuộc không kích vào kho vũ khí, cơ sở quân sự và lực lượng thân Iran ở Syria. Những cuộc tấn công đã leo thang kể từ ngày 7/10/2023. Theo các quan chức Mỹ, mối lo ngại lớn nhất của Israel là chương trình hạt nhân của Iran, vốn đã âm thầm tăng tốc kể từ ngày 7/10/2023 sau khi chậm lại trong mùa hè năm ngoái.
Trong khi đó, Houthi đã b.ắn tên lửa và máy bay không người lái vào Israel, đồng thời tiến hành hàng chục cuộc tấn công nhằm vào tàu thương mại quốc tế, bao gồm cả tàu chiến Mỹ, ngoài khơi bờ biển của họ.
Ở các chiến tuyến khác, lực lượng Mỹ vẫn được triển khai ở Iraq và Syria để ngăn chặn tàn quân của tổ chức Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng, vốn đã sụp đổ 5 năm trước. Họ cũng đã bị ảnh hưởng bởi cuộc xung đột Israel – Hamas. Kể từ giữa tháng 10 năm ngoái, lực lượng Mỹ đã bị máy bay không người lái, tên lửa, s.úng cối và đạn pháo công hơn 130 lần – mặc dù không phải từ IS. Các cuộc tấn công đã được thực hiện bởi nhiều nhóm dân quân khác nhau ở những nước khác nhau. Họ đã tiến hành gần 80 cuộc tấn công vào các lực lượng Mỹ ở Syria và hơn 50 cuộc tấn công vào mục tiêu Mỹ ở Iraq và gần nhất đã có 3 lính Mỹ t.hiệt m.ạng ở Jordan.
Trong bối cảnh đó, Mỹ ngày càng bị lôi kéo vào cuộc giao tranh với Houthi bằng các cuộc tấn công đáp trả. Vào ngày lễ Giáng sinh (24/12/2023), các cuộc không kích của Mỹ đã t.iêu d.iệt một số thành viên của Kata’ib Hezbollah, một nhóm cực đoan ở Iraq và phá hủy 3 cơ sở của nhóm này. Vào ngày 4/1, một cuộc không kích của Mỹ đã g.iết c.hết một chỉ huy cấp cao của một lực lượng dân quân Iraq khác, Harakat al-Nujaba. Iraq đã lên án vụ á.m s.át là “vi phạm trắng trợn” chủ quyền và an ninh của mình. Ngày hôm sau, Thủ tướng Shia’ al-Sudani kêu gọi lực lượng Mỹ ở Iraq rời đi, mặc dù không có ngày cụ thể.
Cuối cùng nhưng không kém phần quan trọng là căng thẳng giữa Washington và Tehran, bắt nguồn từ Cách mạng Hồi giáo năm 1979 và ngày càng gia tăng trong những tuần gần đây. Mỹ quy trách nhiệm cho Iran về cái c.hết của hàng trăm binh sĩ Mỹ ở Liban, Iraq và Afghanistan, trong khi Iran cáo buộc Mỹ là nguồn cơn gây bất ổn ở Trung Đông. Giữa các cuộc giao tranh khác nhau trong khu vực, Mỹ và Iran vẫn đang nỗ lực để tránh rơi vào một cuộc đối đầu trực tiếp.
Dan Kurtzer, cựu Đại sứ Mỹ tại Israel và Ai Cập, kết luận việc “tích tụ” nhiều cuộc giao tranh rất có thể sẽ biến thành một cuộc chiến lớn ở Trung Đông.
Lý do đặc biệt khiến Mỹ không phát động chiến tranh với Iran
Cho đến thời điểm này, vẫn chưa có hành động đáp trả nào từ Washington liên quan đến vụ binh sĩ Mỹ t.hiệt m.ạng ở Jordan và có lời giải thích cho điều này.
Tổng thống Biden cho biết ông đã quyết định được cách đáp trả vụ tấn công lực lượng Mỹ ở Jordan. Ảnh: AFP/TTXVN
Cuối tuần trước, một máy bay không người lái đã tấn công một căn cứ quân sự của Mỹ ở Jordan khiến 3 binh sĩ Mỹ t.hiệt m.ạng và hơn 30 người khác bị thương. Sau đó, chính quyền Mỹ ngay lập tức đổ lỗi cho Iran về vụ việc, tuyên bố sẽ "phản ứng cứng rắn".
Tổng thống Joe Biden tuyên bố sẽ trả đũa "vào thời điểm và theo cách mà Mỹ lựa chọn". Ngay 30/1, Tổng thống Biden cho biết ông đã quyết định được cách đáp trả, nhưng không cung cấp thông tin chi tiết.
Đến ngày 31/1, phát ngôn viên Hội đồng An ninh Quốc gia Nhà Trắng John Kirby cho biết cuộc tấn công đã được nhóm Kháng chiến Hồi giáo ở Iraq được Iran hậu thuẫn "lên kế hoạch, cung cấp nguồn lực, và tạo điều kiện". Theo ông Kirby, Mỹ sẽ trả đũa nhiều lần, nhắc lại tuyên bố của Nhà Trắng về việc Tổng thống Biden muốn tránh một cuộc xung đột rộng hơn với Iran.
Nhiều nhân vật trong giới "diều hâu" ở Mỹ kỳ vọng Nhà Trắng sẽ phát động chiến tranh với Iran vì những gì đã xảy ra. Nhưng có một lý do chính đáng khiến chính quyền Tổng thống Biden vẫn chưa tiến hành tấn công vào lãnh thổ Iran. Lý do chính là vì dầu.
Khi nổ ra một cuộc xung đột quân sự trực tiếp sẽ dẫn đến tình trạng thiếu dầu trên thị trường quốc tế với số lượng 7,6 triệu thùng mỗi ngày, liên quan đến 2 quốc gia: Iran - 3,3 triệu thùng/ngày và Iraq - 4,3 triệu thùng/ngày. Khối lượng của Iran và Iraq chiếm gần 7,4% tổng sản lượng dầu thế giới vào năm 2023.
Theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), việc mất sản lượng dầu chỉ từ hai quốc gia này có thể dẫn đến thâm hụt lớn trên thị trường dầu mỏ và không có gì có thể bù đắp được. Giá dầu Brent sẽ ngay lập tức tăng lên hơn 100 USD/thùng trên sàn giao dịch chứng khoán và giá xăng ở Mỹ sẽ vượt quá 4 USD/gallon (mức trung bình cho đến nay là 3,1 USD).
Ngoài ra, việc xuất khẩu dầu lấy từ Syria của Mỹ cũng có thể bị gián đoạn (dù chưa rõ khối lượng chính xác). Đồng thời, Iran có thể phong tỏa việc tiếp cận Vịnh Ba Tư đối với tàu chở dầu từ các quốc gia ủng hộ Mỹ hoặc đi đến các quốc gia này, thậm chí rải thủy lôi ở những vùng biển xung quanh, thậm chí là thực hiện các biện pháp cực đoan hơn.
Do đó, hành động đáp trả của Mỹ rất có thể sẽ chỉ là các nhóm thân Iran ở Iraq, Syria, Liban và Yemen mà không tấn công vào lãnh thổ có chủ quyền của Iran.
Ngoại trưởng Mỹ thăm Trung Đông giữa lúc căng thẳng leo thang Ngoại trưởng Mỹ đang có chuyến thăm đến chảo lửa Trung Đông, trong bối cảnh cuộc xung đột Israel- Hamas chưa có dấu hiệu hạ nhiệt cũng như những cuộc không kích trả đũa của Washington nhằm vào các nhóm vũ trang ở Iraq và Syria có nguy cơ làm leo thang căng thẳng tại khu vực này. Ông Antony Blinken, Ngoại trưởng...