Những cái chết đầy oan ức dưới họng súng cảnh sát ở Rio de Janeiro

Chiến dịch truy quét tội phạm của lực lượng chấp pháp Brazil đã gây ra cái chết cho hàng nghìn người, với nhiều cáo buộc cảnh sát nổ súng bừa bãi vào người vô tội.

Jean Rodrigo biết tới môn jiu-jitsu từ nhỏ, trong thời gian làm nhân viên dọn dẹp tại các lớp võ. Sau thời gian tích góp, Rodrigo đã tham gia lớp đào tạo bài bản để trở thành huấn luyện viên. Chuyển tới Alemao, ngoại ô thành phố Rio de Janeiro, anh lập lớp võ có tên Maneco từ năm 2012. Bắt đầu từ 9 thành viên, lớp của Rodrigo tới nay đã có tới 90 người. “Ai cũng biết Alemao là khu vực đầy bạo lực, nhưng đó chính là lý do Jean muốn bắt đầu công việc này. Đây là cơ hội duy nhất giúp lũ trẻ thoát khỏi sự ảnh hưởng của các băng đảng tội phạm”, Andrea, vợ anh, nói.

Chiều 14/5, Rodrigo cùng cậu con trai út Juan và học viên Thiago đi tới lớp học. Khi ba người rời khỏi ôtô, một xe cảnh sát xuất hiện phía bên đường đối diện. 4 cảnh sát vũ trang nổ súng về phía một thanh niên mang súng trường đứng gần nhóm của Rodrigo. Vụ đấu súng trong chớp mắt đã khiến Rodrigo thiệt mạng tại chỗ với vết đạn ở đầu. Thiago bị thương với vết đạn vào chân.

Đến nay, nhiều chi tiết trong vụ nổ súng sát hại Rodrigo vẫn chưa được làm rõ. Thiago cho biết cảnh sát đã nổ súng về phía xe ôtô nơi nhóm 3 thầy trò ẩn náu. Tại hiện trường, người ta tìm thấy nhiều vỏ đạn từ vị trí đứng của cảnh sát, cách nơi đỗ xe của Rodrigo và Thiago khoảng 3-5 m. Nhiều vết đạn được tìm thấy tại bờ tường nơi Rodrigo và Thiago ẩn náu. Vụ sát hại làm dấy lên cuộc biểu tình tại Alemao phản đối cái mà người dân miêu tả những vụ xả súng giết người bừa bãi của cảnh sát.

Tại Rio tồn tại hàng trăm, có thể tới hơn 1.000 khu ổ chuột favela. Sau nhiều năm chính quyền buông lỏng quản lý, các băng đảng tội phạm mọc lên như nấm. Tại nhiều khu vực, các băng nhóm tội phạm mới là những người quản lý thực sự. Người dân những vùng này quen với những cuộc đấu súng diễn ra hầu như mỗi ngày. Sự hiện diện của cảnh sát tại các khu ổ chuột, ngoại ô mờ nhạt tới mức họ dường như chỉ xuất hiện để tiến hành các chiến dịch càn quét.

Để đối phó với tình trạng bạo lực leo thang, chính quyền Brazil năm 2018 quyết định sử dụng quân đội để kiểm soát an ninh tại Rio. Mặc dù tỷ lệ tội phạm đã giảm xuống, nhiều người hoài nghi về hiệu quả của các chiến dịch quân sự có thể kéo dài. Tháng 10/2018, chính trị gia bảo thủ Wilson Witzel, cựu thẩm phán và lính thủy quân lục chiến 51 tuổi, được bầu làm thống đốc Rio. Ông Witzel tuyên bố theo đuổi chính sách bàn tay sắt, và nhà chức trách sẽ “đào tử huyệt” chôn bọn tội phạm nếu cần thiết.

Một trong những đồng minh quan trọng của Thống đốc Witzel là đương kim Tổng thống Jair Bolsonaro, chính trị gia cực hữu từng là đại tá quân đội và là đại biểu quốc hội đại diện cho Rio. Hai nhân vật này có quan điểm chung trong một loạt vấn đề, trong đó có việc cảnh sát sẽ không bị truy tố nếu giết người khi làm nhiệm vụ. “Cảnh sát mà không nổ súng giết người thì không phải là cảnh sát”, ông Bolsonaro tuyên bố. Đương kim tổng thống cũng gỡ bỏ một số thủ tục, giúp người dân dễ dàng sử dụng súng hơn, với lý do là để tự vệ.

Dưới sự chỉ huy của Thống đốc Witzel, các chiến dịch truy quét của cảnh sát tại Rio đã tăng 42% trong giai đoạn từ tháng 3 đến tháng 6. Các chiến dịch truy quét thường được tiến hành tại các khu vực đông dân cư, với sự tham gia của lượng lớn binh sĩ được vũ trang hạng nặng, với sự yểm trợ của xe thiết giáp, lính bắn tỉa và trực thăng. Trong 7 tháng đầu năm, 1.075 người đã thiệt mạng trong các chiến dịch truy quét của cảnh sát ở Rio, trung bình 5 người chết/ngày, cao nhất trong lịch sử từng được ghi nhận. Người chết trong các vụ nổ súng chủ yếu là nam giới da màu và ở độ tuổi còn trẻ. Trong khi nhiều phần tử tội phạm được xác nhận đã bị tiêu diệt, nhiều báo cáo cho biết cảnh sát cũng sát hại những người không mang vũ khí và người đi đường.

Thống đốc Witzel cũng không che giấu sự hào hứng đối với việc đưa lính bắn tỉa lên trên không. Trong đoạn video công bố hồi tháng 5, ông Witzel ngồi cạnh một lính bắn tỉa trên trực thăng cảnh sát, tuyên bố sẽ chấm dứt hoàn toàn tình trạng cướp bóc. Lính bắn tỉa trên trực thăng, được đặt biệt danh là “đầu lâu bay khổng lồ”, đã nổ súng trong 11 chiến dịch truy quét của cảnh sát. Sau các vụ nổ súng của lính bắn tỉa, một trường học ở Rio đã phải viết một tấm biểu ngữ khổng lồ trên mái nhà với nội dung “Đây là trường học, xin đừng bắn”.

Sau khi video của ông Witzel được đăng tải, chính trị gia đối lập Renata Souza, Chủ tịch Ủy ban Nhân quyền tại Cơ quan lập pháp Rio, đã kêu gọi sự can thiệp và điều tra từ Liên Hợp Quốc. Bà Souza cho rằng ngài thống đốc đang tiến hành”chính sách thảm sát”. “Chúng tôi không có hình phạt tử hình, nhưng Witzel đang thực thi chính sách tử hình tại các vùng ngoại ô và khu ổ chuột”. Một tháng sau đó, công tố viên liên bang tuyên bố các sĩ quan cảnh sát nổ súng từ trực thăng có thể sẽ bị điều tra nếu để xảy ra sai phạm.

Paulo Roberto Mello Cunha, công tố viên tại Rio, người dẫn đầu nhóm điều tra về các hành vi bạo lực sai trái của cảnh sát, cho biết các cuộc điều tra thường gặp nhiều khó khăn. “Chúng tôi phải dựa vào cảnh sát để điều tra chính cảnh sát, ví dụ như chúng tôi sẽ không thể thay họ tiến hành khám xét hiện trường hay giám định pháp y”. Bên cạnh việc thiếu nguồn nhân lực và vật lực, nhóm điều tra không có điều kiện thu thập được các bằng chứng đáng tin cậy tại hiện trường do chúng thường không được bảo quản nguyên trạng, đôi khi bị phá hoại cố ý. Nhiều báo cáo cáo buộc một số nạn nhân bị thương khi được vào bệnh viện đã bị sát hại, với dấu hiệu giết người bịt đầu mối nhằm che giấu các sai phạm của cảnh sát.

Các thống kê chính thức từ nhà chức trách cho biết khoảng 6.600 người đã thiệt mạng trong các chiến dịch truy quét tội phạm của cảnh sát Brazil từ năm 2016. Tuy nhiên, các nhà hoạt động cho rằng con số thực tế phải lên tới 27.000.

Một ngày sau khi Rodrigo bị sát hại, Thống đốc Witzel gọi cái chết của võ sư này là “điều đáng buồn”. Ông Witzel tuyên bố những kẻ chịu trách nhiệm cho cái chết của anh sẽ được xét xử tại tòa án. Thế nhưng, với người vợ Andrea, những lời chia sẻ của ngài thống đốc dù “tốt đẹp” thế nào cũng “không thể mang Jean quay trở lại”. Tới nay, cảnh sát vẫn chưa tiết lộ gì thêm về vụ việc cho Andrea và những người thân khác.

Ảnh: BBC

Theo Zing.vn