Nhộn nhịp ở cột mốc số 0
Cột mốc số 0 ở xã Sín Thầu (Mường Nhé – Điện Biên) còn được gọi là ngã ba biên giới. Trong những ngày đầu tháng 12 này, không khí nơi đây nhộn nhịp hơn bao giờ hết. Những điệu xòe đón Tết của người Hà Nhì cùng những lời chúc như hoa ban bung nở khắp núi rừng Tây Bắc.
Cả bản làng ăn uống nhảy múa để cầu mong một năm mới nhiều niềm vui, may mắn
Phơi phới ở ngã ba biên giới
Ở Mường Nhé chỉ có 4 xã là có người Hà Nhì. Chúng tôi dọc theo các xã để vui tết, đến đâu cũng thấy rượu và những điệu xòe đẹp đến mê hồn của những thiếu nữ sơn cước vừa trắng vừa có phần kiêu kỳ trong bộ đồ sặc sỡ sắc màu của dân tộc mình.
Đêm thứ nhất tại xã Leng Su Sìn, một xã giáp ngã ba biên giới chỉ khoảng 20 cây số. Đêm vui tết, tất cả bản làng quần tụ nhau lại, họ ăn uống hát hò bằng ngôn ngữ riêng của người Hà Nhì.
Ở Sín Thầu vui hơn vì gần như 100% dân cư nơi đây là người Hà Nhì. Họ sống trên những thung lũng rộng lớn ở biên giới. Phía bên kia là Trung Quốc và Lào, bên này là Sín Thầu “đỏ lửa”. Người ta gọi là Sín Thầu “đỏ lửa” vì người bản địa còn giữ được truyền thống đốt lửa suốt đêm ngày để vui Tết Hồ Sự Chà.
Những em nhỏ tung tăng trong bộ đồ mới theo chân bố mẹ đi chúc tết. Những sơn nữ đẹp như tranh vẽ thướt tha trên cung đường núi đá như điểm xuyết thêm sắc màu rực rỡ cho vùng mốc số 0. Những cụ già còng lưng chống gậy nhưng tay mang theo chai rượu ngô thơm nức, gặp ai cũng uống, gặp ai cũng chúc “kha pi pô” một cách nồng nhiệt. “Kha pi pô” nghĩa là chúc sức khỏe. Người Hà Nhì thường chúc sức khỏe nhau trong năm mới, nếu nói đủ nghĩa thì phải là “Hồ Sự Chà kha pi pô”, nghĩa là chúc mừng năm mới.
Đến cột mốc số 0, người lạ sẽ không có cảm giác mình là khách. Bởi giản đơn, với người Hà Nhì, tất cả là một, là anh em bản làng. Tết là dịp để đoàn tụ, để uống rượu hỏi thăm và chúc nhau sức khỏe. Giữa ngã ba biên giới hoang lạnh, đêm vui Tết Hà Nhì bừng sáng, cả một vệt dài biên giới chói ánh lửa hồng. Tiếng hát vang khắp bản này sang bản khác. Tiếng nhạc, tiếng trống chiêng vang vui phơi phới.
Gặp sơn nữ đẹp nhất bản
Video đang HOT
Buổi tối sau khi uống rượu, người Hà Nhì tập trung nhau lại để giao lưu văn nghệ. Những bài hát trữ tình của người Hà Nhì vang lên hợp cùng điệu xòe sơn nữ khiến bất kỳ ai cũng phải rung động.
Tôi gặp cô gái Sừng Thị Pi, sơn nữ đẹp nhất bản A Pa Chải của Sín Thầu. Bộ đồ sặc sỡ càng thêm dáng kiêu kỳ sơn nữ với má hồng ánh lửa. Họ duyên dáng và ngọt ngào trong giọng hát Hà Nhì, không chỉ qua giọng hát, họ còn thể hiện sự hiếu khách đến kỳ lạ.
Ông Cha Cừ Xè, một cao niên bản A Pa Chải cho biết: “Cái Tết Hồ Sự Chà là phải thật vui, bản làng ăn uống nhảy múa suốt đêm ngày. Càng hát nhiều, vui nhiều thì năm mới có nhiều niềm vui, may mắn”.
Các món ăn Tết truyền thống của người Hà Nhì mỗi nơi mỗi khác, ở ngã ba biên giới, món không thể thiếu là thịt lợn xiên và bánh giày. Thịt lợn thể hiện cho lộc trời, bánh giày thể hiện cho phúc đức tổ tiên. Mâm cỗ Tết dù nhiều món thế nào cũng không quan trọng, nhưng thịt lợn xiên và bánh giày phải là món chủ đạo để cúng thần.
Ở ngã ba biên giới, không chỉ có đêm Tết Hồ Sự Chà mới nhảy hát thâu đêm. 3 ngày tiếp theo cũng được tổ chức linh đình để dân bản sang nhà nhau chúc Tết. Đó cũng là dịp để con cháu và bạn bè gặp gỡ chúc tụng nhau sau một năm xa cách. Cột mốc số 0 trong những ngày này thật đông đúc, ngã ba biên giới vang lên tiếng chiêng tiếng trống suốt đêm ngày chào mừng ngày Tết Hồ Sự Chà.
“Một trong những món ăn Tết không thể thiếu của người Hà Nhì là “nộm tịt” với vỏ của một loại cây rừng mà người ta gọi là “Á Pé Khu Po”. Đây là một món ăn mang tính tâm linh, họ kết hợp với vỏ cây để ăn theo quan niệm chiến thắng “ma rừng” và thực hiện sứ mạng con người ở trần gian”, ông Sừng Sừng Khai – Chủ tịch UBND xã Leng Su Sìn cho biết.
Kiều Trang
Theo ANTD
Đồng bào Hà Nhì ăn tết sớm
Đầu tháng 12 dương lịch hàng năm là lúc đồng bào Hà Nhì ở huyện Mường Tè (Lai Châu) bắt đầu bước vào ăn tết. Họ g.iết lợn, mổ bò, chuẩn bị đặc sản núi rừng để mời nhau cùng những bát rượu thơm nồng.
Làm bánh giày cúng tổ tiên
Chọn đúng ngày rồng, tháng chuột
Mường Tè sớm tinh mơ khi sương còn phủ kín những mái nhà bên sườn núi và những bông hoa rừng còn nặng trĩu sương đêm thì phía đầu bản, có nhà đã bắc bếp thổi xôi, tiếng giã gạo bắt đầu nhịp đều gần xa, bản làng đang rướn mình chuyển giấc.
Tại bản Thu Lũm, xã Thu Lúm, người Hà Nhì dường như đã chuẩn bị đầy đủ cho ngày tết dân tộc mình. Những em bé được bố mẹ dệt cho những bộ quần áo mới và sặc sỡ sắc màu. Phía xa, một vài cô gái dịu hiền đang thong thả hái lá dong rừng. Thấy khách lạ, các cô thẹn thùng e ấp nấp bên những nhánh lan rừng.
Tết của người Hà Nhì không thống nhất thời gian nhưng giống nhau ở cách chọn ngày. Ngày bắt đầu tết phải là ngày rồng, tháng con chuột, đó là một lịch tính đến nay vẫn còn nhiều bí ẩn. Tuy nhiên, theo người Hà Nhì thì đó thực sự là "ngày của thánh thần". Bởi trong tâm thức họ, tết là lúc Thượng đế xuống kiểm tra công việc và cuộc sống mà con người đã làm được trong năm qua.
Để chuẩn bị Tết, các gia đình chuẩn bị đồ xôi, giã bánh giày, làm bánh trôi. Riêng bánh giày, có quy tắc riêng với 2 cái thành một cặp dâng cúng tổ tiên, sau đó chia cho gia đình hưởng lộc. Phần còn lại dành để mời khách phương xa và những người đến chúc tết. Bánh trôi cũng được dâng lên ban thờ nhưng là để tượng trưng cho con người - lương thực - thực phẩm. Ba chiếc bánh này sẽ được để đó cho đến hết tết rồi đưa vào lò nướng, cái nào phồng to hơn thì báo hiệu năm tới sẽ phát triển về điều đó.
Ăn cỗ đầu năm
Cùng thưởng thức lộc trời
Cũng như Tết Nguyên đán của người Kinh, sự thiêng liêng của tết Hồ Sự Chà cũng được người Hà Nhì xem là "lễ trọng". Mâm cúng sáng ngày thứ nhất trên ban thờ tổ tiên ngoài bát nước chè, bánh giày, bánh trôi, rượu, gừng, muối ớt còn phải có thêm thịt lợn, các loại hoa quả, sản vật trồng trong vườn nhà.
Người Hà Nhì vẫn giữ được phong tục truyền thống, vào sáng mùng một tết, con cháu nội ngoại tập trung đầy đủ để chúc tết ông bà và cúi lạy bàn thờ tổ tiên. Khi các "thủ tục" đã xong, cả gia đình ngồi bên mâm cỗ để ông bà chia lộc, con trai mau lớn thành trụ cột, con gái nhanh trưởng thành để thêu thùa may vá... Và không kể già trẻ lớn bé, tất cả cùng uống chung bát rượu nồng mừng ngày "lễ trọng".
Người Hà Nhì rất vui khi có một bé không kể trai hay gái dưới 12 t.uổi đến xông nhà. Họ coi đó là điềm may trong năm mới và hạnh phúc sẽ đến tràn đầy, lúa gạo sẽ đầy chum và nước từ trời đổ xuống thỏa thuê báo hiệu sự no đủ của mùa màng.
Trong những ngày tết, từ khắp các nóc nhà, khói bếp sẽ bay không ngừng, rượu tràn qua chiếu. Khi vào các bản làng chúc tết nhau, mỗi người đem theo một chum rượu nhà tự nấu để cùng nhau thưởng thức lộc trời.
Vào ngày thứ ba kết thúc Tết Hồ Sự Chà, tức là ngày con dê (Zo - no), các gia đình làm một mâm cỗ cúng trời đất đã ban tặng cho bản làng sức khỏe, lúa gạo và gia súc với những nghi lễ vô cùng độc đáo và linh thiêng của người dân tộc vùng xa Mường Tè này.
Lá gan cho biết vận hạn
Không chỉ dừng lại ở Tết Hồ Sự Chà, người Hà Nhì còn có một cái tết nữa vào dịp giáp Tết Nguyên đán. Đây cũng là một trong những lễ hội "độc nhất vô nhị" ở huyện Mường Tè quanh năm sương khói.
Trưởng bản Thu Lũm, ông Chu Nhù Tư cho biết: "Cái tết thứ hai của người Hà Nhì thì vui lắm, kéo dài đến 5 ngày trước khi vào mùa gieo giống cho bản làng. Đó là khi dân bản có đủ sức khỏe để đ.ánh đuổi con ma rừng ra khỏi cửa nhà. Ngày tết này cũng là lúc cả bản ăn mừng vì những chiến thắng vô hình".
Tết thứ hai bắt đầu vào ngày rồng, và ở lần tết này, các thủ tục được rút ngắn, họ chỉ phải mổ lợn, gà và làm bánh trôi để cúng trời. Nhưng các hoạt động vui chơi múa hát thì kéo dài hơn tất cả các lễ hội trong năm.
Sau khi g.iết lợn, chủ gia đình sẽ kiểm tra lá gan. Người Hà Nhì cho rằng, lá gan sẽ cho biết vận hạn trong tương lai, nếu lá gan có màu đỏ sẫm tức là năm mới sẽ nhiều may mắn, nếu có màu trắng hoặc đen tức là nhiều rủi ro, bất hạnh.
"Tết người Hà Nhì thực sự độc đáo, mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc vùng biên giới. Người Hà Nhì có hai cái tết, đó cũng là một trong những nét văn hóa "độc nhất" của Việt Nam. Chúng tôi luôn cố gắng tạo điều kiện để bà con Hà Nhì giữ được bản sắc văn hóa độc đáo dân tộc mình", ông Lò Quốc Toản - Trưởng phòng Văn hóa, Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch tỉnh Lai Châu.
(Còn tiếp)
Theo ANTD
Kỳ lạ bản đàn ông 55 t.uổi được coi là thượng thọ Nằm chênh vênh trên đỉnh núi "Chó vua", bao năm nay, bản Sín Chải, xã Nậm Pung, huyện Bát Xát, tỉnh Lào Cai được nhiều người biết đến với nhiều "kỷ lục": bản có nhiều trẻ mồ côi nhất, đàn bà khổ nhất, đàn ông c.hết trẻ nhiều nhất... Những cái "nhất" đó cứ ám ảnh người dân ở bản Sín Chải từ...