Nhân vật huyền thoại của châu Á trong hai thế kỷ

…Trong hồi ký của mình, ông Lý Quang Diệu kể lại việc Phó chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng VN Võ Văn Kiệt đề nghị gặp ông – khi ấy còn là Thủ tướng Singapore, tại Diễn đàn Kinh tế Thế giới ở Davos, Thụy Sĩ, vào tháng 2/1990…

Sự kiện Thủ tướng đầu tiên của Singapore độc lập Lý Quang Diệu qua đời rạng sáng nay 23/3 khiến người dân đảo quốc Sư tử và những người mến mộ ông hết sức đau buồn. Chúng ta cùng nhìn lại đánh giá của một số chính khách và chuyên gia thế giới về ông lúc sinh thời, trong cuốn sách “Lý Quang Diệu, bàn về Trung Quốc, Hoa Kỳ và thế giới” của G.Allison, R.D.Blackwill, A.Wyne.

Sự ngưỡng mộ của các nhà lãnh đạo

Tổng Bí thư, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình cho rằng ông Lý Quang Diệu là “bậc trưởng bối mà chúng tôi kính trọng”.Ông Tập ngưỡng mộ vị Thủ tướng đầu tiên của Singapore vì vẫn làm việc không mệt mỏi để thúc đẩy quan hệ song phương giữa hai nước.

Tổng thống Mỹ Obama đánh giá ông Lý Quang Diệu “là một trong những nhân vật huyền thoại của châu Á trong các thế kỷ 20, 21. Ông là người giúp khởi động phép màu kinh tế châu Á.” Trong khi đó, một người tiền nhiệm của Obama trong Đảng Dân chủ, Tổng thống Bill Clinton nhận định: “Cuộc đời phục vụ nhân dân của Lý Quang Diệu thật vĩ đại và có một không hai. Tôi hy vọng các nhà lãnh đạo ASEAN sẽ tiếp tục xây dựng dựa trên di sản xuất chúng của Ngài Lý Quang Diệu.”

Trong lời bình cuốn “Từ thế giới thứ ba đến thế giới thứ nhất: Câu chuyện Singapore”, cố Thủ tướng Anh Margaret Thatcher chia sẻ rằng việc đọc và phân tích mọi phát biểu của Lý Quang Diệu như một thói quen của bà khi còn tại vị. Vị Thủ tướng xuất sắc của Anh quốc đánh giá ông Lý có cách thức thâm nhập vào lĩnh vực tuyên truyền và diễn đạt các vấn đề của thời đại chúng ta một cách đặc biệt sáng sủa cũng như có cách giải quyết chúng. “Ông ấy chưa bao giờ sai lầm”, bà đầm thép khẳng định.

Tư duy chiến lược

Cựu Ngoại trưởng Mỹ Henry A. Kissinger nhận định Lý Quang Diệu là một người có tầm nhìn xa và óc phán đoán khó ai bì kịp. Singapore là quốc gia bé nhất Đông Nam Á nhưng ông Lý hướng đến một nhà nước không chỉ tồn tại được mà còn phải có ưu thế nhờ sự vượt trội. Ông đã truyền cảm hứng cho cộng đồng dân cư đa ngôn ngữ của mình trở thành một trung tâm tri thức và kỷ thuật của châu Á – Thái Bình Dương. Một quốc gia bé nhỏ về diện tích, một thành phố quy mô trung bình đã trở thành một chủ thể kinh tế quốc tế quan trọng, đặc biệt trong việc thúc đẩy mối quan hệ đa phương ở khu vực châu Á – Thái Bình Dương. Theo Kissinger, Lý Quang Diệu có thể nói rõ cho chúng ta về bản chất của thế giới mà chúng ta đang đối diện, đặc biệt là những hiểu biết sâu sắc về tư duy khu vực của ông. Một cựu Ngoại trưởng khác của Mỹ, Madeleine Albright nhận định “ông ấy có nhìn nhận chiến lược và hiện đại nhất trong số bất kỳ ai tôi từng gặp giữ mộ thời gian dài”.

Cựu Tổng thống Pháp Jacques Chirac đánh giá: “Lý Quang Diệu đã tập hợp quanh mình những bộ óc xuất chúng nhất, biến cải những chuẩn mực đòi hỏi nhiều cố gắng nhất thành một hệ thống chính phủ”

Thủ tướng Đức giai đoạn 1974-1982 Helmut Schmidt rất ấn tượng với tầm nhìn thẳng thắn và trí tuệ tuyệt vời của Lý Quang Diệu: “Những thành tựu trong đời ông với tư cách một nhà lãnh đạo chính trị và một chính khách thật vĩ đại”. Theo Schumidt, bước tiến kinh tế và xã hội của Singapore hiện đại có nguồn gốc sâu xa từ khả năng của ông Lý trong việc thiết lập một khuôn khổ chính trị phù hợp cho một nước Singapore đa dạng và đạo đức.

Nhà kinh tế lớn

Đối với các lãnh đạo tập đoàn và thiết chế kinh tế toàn cầu, Lý Quang Diệu với sự hỗ trợ của những nhân tài xung quanh, không chỉ là một lãnh đạo chính trị mà còn là một kiến trúc sư xuất sắc về kinh tế.

Chủ tịch Tập đoàn News Corporation Rupert Murdoch đánh giá Lý Quang Diệu có công đầu trong việc biến cải một thuộc địa nghèo nàn, tồi tàn, bị bao vây bởi các thế lực thù địch… thành một đô thị hiện đại, giàu có và rực rỡ. Giới trẻ châu Á hiện đại nên học tập về ông.

Chủ tịch Cisco Systems John Chambers cho rằng ông Lý là một người hiểu rõ internet và và giáo dục có sức mạnh to lớn. Ông đã sử dụng sức mạnh của internet để định vị cho sự tồn tại và thành công của Singapore trong một nền kinh tế internet và tiên phong trong nền kinh tế tri thức.

Là cựu học viên Trường Chính sách công Lý Quang Diệu, Chủ tịch IBM Sam Palmisano vô cùng ngưỡng mộ Thủ tướng sáng lập Singapore hiện đại, ông đã dạy cho những học trò như Sam Palmisano nhiều điều về châu Á, Trung Quốc, Ấn Độ và nhiều kiến thức uyên bác khác.

Chủ tịch Exxon Mobil Rex Tillerson cho biết đúng như lời Abraham Lincoln từng nói: “Thiên tài xuất chúng coi thường mọi chông gai”, Lý Quang Diệu là một người có tầm nhìn mạnh bạo cho quốc gia mình. Ông không dẫn dắt họ đi vào con đường chông gai bằng tư tưởng bảo hộ hẹp hòi mà hướng tới những đại lộ thênh thang của quá trình hội nhập toàn cầu và cạnh tranh kinh tế.

Chủ tịch Ngân hàng Thế giới giai đoạn 1995 – 2005 James Wolfenshon và là Cố vấn của Lý Quang Diệu chia sẻ đó là một công việc khó khăn. Bởi mỗi khi ông định nói gì với ông Lý thì đều bị ngăn lại và được nghe ông Lý nói những điều mà chính James Wolfenshon định nói trước đó. “Xin cảm ơn những gì Ngài đã dạy cho tôi. Tôi cố gắng cho ngài lời khuyên. Nhưng trên thực tế, chính Ngài lại dạy cho tôi”, Wolfenshon nói với Lý Quang Diệu.

Cựu Chủ tịch Hội đồng Tình báo Quốc gia Mỹ Joseph Nye mong muốn “nếu phần còn lại của thế giới có thể làm được những gì Singapore đã làm thì thế giới sẽ là một nơi tốt đẹp và thịnh vượng hơn… Ông ấy không bao giờ ngừng suy nghĩ, không bao giờ ngừng nhìn về phía trước, với tầm nhìn rộng hơn”.

Biên tập viên cao cấp Tạp chí Time Farred Zakaria nhìn nhận Lý Quang Diệu đã có những chính sách kinh tế khôn ngoan và cả một chính sách đối ngoại sắc sảo để biến một “rẻo đất nhỏ bé” ở Đông Nam Á trở thành môt trong những trung tâm của kinh tế thế giới từ chỗ không có tài nguyên, sác tộc đa dạng.

Cố vấn của mọi quốc gia

“Cha đẻ của Singapore hiện đại” có tầm hiểu biết sâu sắc về thế giới và luôn được “săn lùng” như một chuyên gia, “nhà hiền triết”. Từ Richard Nixon và Henry Kissinger, khi lên kế hoạch “mở cửa với Trung Quốc năm 1971-1972 đến các đời ông chủ Nhà Trắng đến tận hôm nay, kể cả đương kiêm Tổng thống Barack Obama luôn dừng chân ở Singapore hoặc đón vị Thủ tướng kiệt xuất đến Phòng Bầu Dục để chào và tham vấn Lý Quang Diệu.

Khi Đặng Tiểu Bình vạch ra đường lối cải cách, hướng đến kinh tế thị trường cho đến Hồ Cẩm Đào và Tập Cận Bình, đều xem Lý Quang Diệu là nhà cố vấn có ảnh hưởng lớn nhất đối với họ bên ngoài Trung Quốc.

Israel, quốc gia luôn phải chú ý tới những xu hướng ở bên ngoài biên giới của mình để đảm bảo sự tồn tại, cũng như tìm thấy ở Lý Quang Diệu cả một nguồn viễn kiến và cảm hứng.

Từ Nursultan Nazabayev của Kazakshstan, khi trở thành người đứng đầu một đất nước mới độc lập chưa từng tồn tại, dến Seikh Khalifa bin Zayed của Các Tiểu vương quốc Ả Rập thống nhất đến Paul Kagame của Rwanda, và nhiều nhà lãnh đạo khác khi gặp thách thức lớn cũng tìm thấy ở Lý Quang Diệu sự hợp tác chiến lược giúp họ tìm cách vượt qua những thách thức quốc tế đó.

Trong hồi ký của mình, Lý Quang Diệu kể lại việc Phó chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Võ Văn Kiệt đề nghị gặp ông Lý, khi ấy còn là Thủ tướng Singapore, tại Diễn đàn Kinh tế Thế giới ở Davos, Thụy Sĩ, vào tháng 2/1990. “Ông ấy muốn hai bên gác sang bỏ những khác biệt trong quá khứ và hợp tác”, ông Lý viết. Nhưng mãi đến tháng 11.1991, khi ông Võ Văn Kiệt trong tư cách Thủ tướng đến thăm Singapore, mối giao hảo mới có dấu hiệu ấm lên. “Mặc dù khi đó tôi không còn là thủ tướng, nhưng chúng tôi đã gặp nhau tại buổi quốc yến do người kế nhiệm tôi là Goh Chok Tong chủ trì. Khi bữa tiệc vừa bắt đầu, ông Kiệt đứng lên và đi lại chỗ tôi và hỏi tôi liệu tôi có thể giúp Việt Nam không. Tôi hỏi, bằng cách nào? Bằng cách trở thành cố vấn kinh tế của họ. Tôi lặng người đi”, ông Lý viết. Và thế là ông Lý đến Việt Nam, lần đầu tiên vào tháng 4/1992 và rất nhiều lần tiếp theo cho đến năm 2009 đã đưa ra những sáng kiến quan trọng cho quan hệ tốt đẹp mà hai nước đang có hiện nay.

Theo Nguyên Bảo (tổng hợp)

Thế giới và Việt Nam