‘Nhà tư sản’ chuyển vũ khí từ Campuchia về miền Nam

Cùng với việc khai thác nguồn hàng, trong những năm đánh Mỹ, ta đã tổ chức tuyến vận chuyển quá cảnh qua Campuchia.

Ngày mở lối

Từ cuối năm 1950, phía Việt Nam đã cử Giáo sư Ca Văn Thỉnh sang làm đại sứ tại Phnom Penh. Ca Văn Thỉnh vốn là đốc học tỉnh Bến Tre từ thời Pháp, sau đó trở thành thầy giáo dạy trường trung học tại Sài Gòn mà thái tử Sihanouk là học trò. Quan hệ thầy trò đã góp phần rất quan trọng vào việc thắt chặt mối quan hệ Việt Nam – Campuchia.

Với quan hệ tốt đẹp giữa hai nước và trước những đe dọa của Mỹ và chính quyền Ngô Đình Diệm, thái tử Sihanouk sẵn sàng tạo mọi điều kiện thuận lợi cho Việt Nam. Từ đó, đã mở ra con đường thủy để chuyên chở vũ khí thẳng từ Liên Xô tới cảng Sihanoukville. Rồi sau đó đưa về những kho đặt rải rác dọc biên giới. Từ các kho này hàng được vận chuyển về các địa điểm khác nhau trong vùng căn cứ.

Từ năm 1966, chi viện bằng đường bộ không đủ. Con đường vận tải trên biển Đông bị kiểm soát gắt gao từ sau “vụ Vũng Rô” (tháng 2-1965). Đồng thời, do nhiều yếu tố, việc đưa vũ khí và vật tư hàng hóa qua đường sắt liên vận phía Bắc gặp trắc trở, con đường qua cảng Sihanoukville càng trở thành trọng yếu, đưa hàng từ Liên Xô vào cảng Sihanoukville, sử dụng cảng và địa bàn Campuchia để đưa vào miền Nam. Đoàn 17 của Cục Hậu cần B2 đảm nhận chính trong việc vận chuyển rồi từ đó qua nhiều tuyến vận tải khác nhau vào tới tận B2, tức Nam bộ. Hàng hóa do nước bạn viện trợ khi chở đến cảng này được chuyển vào một kho riêng, mà các bạn Campuchia hay gọi là “kho Việt cộng”. Từ đây, có các “đường dây” của B2 đến nhận và chuyển về vùng giải phóng Nam Bộ.

Bản đồ đường mòn từ cảng Sihanoukville vào chiến trường miền Nam

Người phụ trách chính công tác này tại PhnomPenh là ông Nguyễn Gia Đằng, tức Tư Cam, ủy viên Ban cán sự Việt kiều Campuchia (bí danh là Ban cán sự K). Có những thời kỳ phải chấp nhận mức giá “lót đường” cho một số tướng tá Campuchia rất cao, 2 đôla/kg vũ khí và 1 đôla/kg các loại hàng khác. Mức giá này luôn thay đổi, tùy theo tuyến đường nào và viên tướng nào quản lý tuyến đường đó. Có những viên tướng không chịu lấy tiền mà đòi đổi vũ khí.

Giải pháp Đức Phương

Khó khăn như vậy, nhưng “ông chủ lớn” Đức Phương có giải pháp. Khi này ông đã trong vai ông chủ công ty Hắc Lý. Được chính quyền Campuchia cấp giấy phép kinh doanh trên toàn cõi Chùa Tháp. Dưới sự chỉ huy của Đức Phương, công ty vừa làm nhiệm vụ thu mua khai thác các nguồn hàng hóa tại Campuchia, vừa tổ chức tiếp nhận hàng chi viện của Trung ương qua cảng Sihanoukville, tiếp chuyển hàng về khu vực thuộc chiến trường B2.

Biên chế của công ty chỉ có 84 người nhưng sử dung lực lượng ngoài lên đến 564 người, chủ yếu là Việt kiều và hàng trăm dân thường, binh lính, sĩ quan quân đội hoàng gia Campuchia hoạt động cho ta. Đây là chuyến vận tải hoàn toàn bằng cơ giới, có tới 150 xe ô tô vận tải, có lúc thuê mướn thêm 300 xe ô tô, 500 ca nô để vận chuyển hàng hóa đi các hướng, nên đã vận chuyển và khai thác được một khối lượng hàng lớn và quan trọng. Ngoài ra, còn có các cơ sở kinh doanh mua bán sản xuất, sửa chữa ở các thành phố của Campuchia như xưởng sửa chữa xe đạp, thực phẩm, may mặc quần áo.

Cổng cảng Sihanukvile

Nhắc đến công ty Hắc Lý, trong cuốn “Trường Sơn – Đường Hồ Chí Minh huyền thoại”, một tác phẩm dày hơn 700 trang, Nhà xuất bản Trẻ ấn hành 2005, Đại tá Nguyễn Việt Phương vốn là sĩ quan của Tuyến chi viện chiến lược 559 viết: “Một cán bộ đầy tài năng của Tổng cục Hậu cần là Đức Phương được cử vào đóng vai nhà tư sản kinh doanh, làm chủ Công ty Thương mại Hắc Lý. Đức Phương có dáng người to cao, đường bệ, nước da ngăm nâu, trán hói…, đủ điều kiện để đóng vai một ông chủ hãng buôn lớn xứ Chùa Tháp. Miền Bắc đã cung ứng cho Đức Phương đủ vàng và ngoại tệ mạnh để hoạt động kinh doanh, ông đã mở rộng quan hệ với các quan chức cao cấp ở Campuchia, trong đó có Tư lệnh thành phố Phnom Penh là Unxiut. Unxiut đã nhanh chóng kết thân với Đức Phương. Viên sĩ quan phụ tá của Unxiut cũng được Đức Phương ưu ái, cho nên tận tình giúp đỡ. Với mối quan hệ đó, Công ty Hắc Lý có thể thuê cả một đoàn xe nhà binh của quân đội Campuchia chở vũ khí và hàng hóa từ cảng Sihanoukville về đến tận biên giới Việt Nam.

Đức Phương còn chơi thân với Bộ trưởng An ninh của Chính phủ Campuchia. Có lần nhân ngày sinh nhật vị Bộ trưởng này, Đức Phương đã gửi một món quà tặng đặc biệt: một chiếc Mercedes mới toanh. Để đáp lễ, Bộ trưởng an ninh đã tặng lại Đức Phương chiếc xe cũ mình đang đi để làm lưu niệm. Với chiếc xe này, Đức Phương và các cán bộ của Hắc Lý đi đến đâu cảnh sát cũng không đụng tới, chỉ nhìn thấy chiếc xe và số hiệu là đã giơ tay cúi chào. Chính Đức Phương đã tổ chức những chuyến xe đặc biệt chở hàng Z, tức tiền Sài Gòn, vào cho Trung ương Cục.” Cũng trên con đường này, ta đã vận chuyển tên lửa A22 do Liên Xô chế tạo vào tận chiến trường Nam Bộ.

Xe tải Công ty Hắc Lý chuyển hàng

Trong báo cáo của B2 đã nhận từ Campuchia 20.478 tấn vũ khí, 1.284 tấn quân trang, 731 tấn quân y, 65.810 tấn gạo, 5.000 tấn muối. Không chỉ vận chuyển, công ty Hắc Lý còn mua đủ các loại hàng phục vụ cho chiến trường. Bác sĩ Lê Khắc Thế, Nguyên chủ nhiệm quân y Binh trạm 53 đóng ở bìa rừng Tungsten (Campuchia), nói rằng: nhờ nguồn hàng từ Hắc Lý mà Trạm xá của Binh trạm và cả hệ thống quân y 559 ở Hạ Lào, đông bắc Campuchia có đủ các loại kháng sinh của Pháp, Anh, Mỹ để điều trị cho thương binh; Bệnh nhân còn được bồi dưỡng cả sữa chim xanh (nestle), nhãn hiệu thực phẩm nổi tiếng của Thụy Sĩ.

Tình báo Mỹ cũng biết khá rõ về con đường tiếp vận này, biết rõ đến độ mỗi chuyến hàng cần bao nhiêu xe để chuyên chở và tên các tướng lĩnh Campuchia phụ trách việc chuyên chở những lô hàng này như thế nào. Trang 94, hồ sơ Abrams Tapes, có nói về cơ cấu, nhân sự của đường vận chuyểnvề Công ty Hắc Lý và tên người sĩ quan Campuchia liên hệ đến những vụ chuyên chở hàng ra đường C-4. Nhưng do diễn ra trên đất Chùa Tháp nên họ không thể trực tiếp can thiệp. Phải đến năm 18/3/1970, Mỹ giúp nhóm Lonnol và Sirik Matak tiến hành đảo chính lật đổ chế độ Sihanouk, xóa bỏ nền trung lập của Campuchia. Từ đó, đường tiếp vận quan trọng này mới bị cắt đứt.

Theo Vietnamnet