Nguy cơ đến từ trầm cảm

Theo các chuyên gia y tế, trầm cảm là một rối loạn tâm thần có thể chữa được nếu phát hiện sớm và điều trị kịp thời cùng với sự tuân thủ phác đồ điều trị từ phía người bệnh, gia đình.

Tuy nhiên, trên thế giới , hơn 2/3 số người bị trầm cảm không nhận ra mình có bệnh và không được điều trị. Điều này khiến quá trình điều trị gặp rất nhiều khó khăn.

Trong số này có dấu hiệu đặc trưng, chủ yếu (thần sắc, giảm ham thích so với trước đây, giảm năng lượng, dễ mệt mỏi).

Trầm cảm không phân biệt tuổi tác

Theo PGS. TS Trần Văn Cường , Chủ tịch Hội Tâm thần học Việt Nam, trầm cảm là một bệnh lý phức tạp với 13 thể. Nó dễ nhầm lẫn với sự buồn phiền thông thường. Các bằng chứng sinh học về bệnh này có thể được nhìn thấy qua quét não – phương pháp thể hiện các mức độ hoạt động bất thường.

Các hóa chất quan trọng trong não cũng thể hiện sự mất cân bằng ở những người trầm cảm. Trong đó có nhiều thể có biểu hiện giống chấn thương, nhiều thể giống bệnh nội khoa … nên nhiều khi rất khó phân biệt và cần phải hội chẩn nhiều lần mới biết rối loạn trầm cảm.

Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), số người mắc bệnh trầm cảm trên thế giới đang gia tăng tới con số hàng trăm triệu. Theo đó, có gần 298 triệu người mắc trầm cảm trong năm 2010 (chiếm 4,3% dân số toàn cầu). Một nghiên cứu mới đây ở Mỹ năm 2014 cũng cho thấy khoảng 17.600 người bị trầm cảm mỗi năm, nhưng có tới hơn 2/3 số người bị trầm cảm không nhận ra mình có bệnh và không được điều trị.

Theo WHO, từ năm 2020, trầm cảm là căn bệnh xếp thứ hai sau bệnh tim mạch về mức độ ảnh hưởng tới cuộc sống của loài người. Điều đáng báo động là có tới 48% những người trầm cảm có ý định tự sát và 24% những người có ý định tự sát được báo cáo là không nhận được sự hỗ trợ điều trị trước đó. Vì vậy, WHO đã lấy chủ đề của Ngày Sức khỏe thế giới năm 2017 (ngày 7/4) là “Phòng, chống trầm cảm”.

Ở Việt Nam, Viện trưởng Viện Sức khỏe tâm thần quốc gia Nguyễn Doãn Phương cho biết, hiện có khoảng 30% dân số có rối loạn tâm thần , trong đó tỷ lệ trầm cảm chiếm 25%. Riêng trong năm 2016, Viện Sức khỏe tâm thần quốc gia đã khám và điều trị cho gần 19.000 lượt bệnh nhân trầm cảm. Mỗi năm, số người tự tử do trầm cảm ở nước ta từ 36.000-40.000 người.

Các chuyên gia y tế cảnh báo: Trầm cảm – một căn bệnh không quá mới, cũng không quá cũ và không phân biệt tuổi tác, giới tính, chủng tộc, hay tình trạng kinh tế xã hội , tất cả mọi người đều có thể bị trầm cảm. Trầm cảm là một trong những rối loạn tâm thần phổ biến nhất, dù biểu hiện của các triệu chứng có thể khác nhau.

Bệnh trầm cảm có thể xảy ra ở nhiều lứa tuổi, nhưng phổ biến nhất là độ tuổi từ 18-45. Đặc biệt, phụ nữ có nguy cơ mắc trầm cảm nhiều hơn nam giới 2 lần vì sự thay đổi hormon ở lứa tuổi dậy thì, trong chu kỳ kinh nguyệt , giai đoạn mang thai, bị sảy thai, giai đoạn mãn kinh… có thể làm tăng nguy cơ trầm cảm.

Căn bệnh này cũng ghi nhận tỷ lệ cao những người ly thân, ly dị, thất nghiệp, nét nhân cách dễ bị tổn thương như hay lo lắng, ít chia sẻ. Nguy cơ mắc trầm cảm cũng gia tăng với những người mắc các bệnh lý về thần kinh, tim mạch kèm theo như đột quỵ, Parkinson…

Điều trị lâu dài, phức tạp

Theo TS Nguyễn Doãn Phương, thực tế nhiều người chưa hiểu về hội chứng này. Nhiều trường hợp điều trị theo bệnh lý khác không khỏi mới đi khám tâm thần. Vì vậy phần lớn bệnh nhân trầm cảm thường chậm trễ trong việc phát hiện và điều trị đúng chuyên khoa. Quá trình điều trị gặp rất nhiều khó khăn do lâu, bệnh nhân và gia đinh người bệnh không tuân thủ phác đồ…

Đa số các trường hợp trầm cảm có khuynh hướng trở thành mạn tính và tái diễn cũng như phục hồi không hoàn toàn giữa các giai đoạn, vì điều trị trầm cảm cần phải kéo dài, nhưng nhiều bệnh nhân và gia đình người bệnh không tuân thủ phác đồ, bỏ điều trị giữa chừng khi tự thấy bệnh được cải thiện. Thực tế điều trị, hơn 50% bệnh nhân có nguy cơ cơn tái diễn sau cơn thứ nhất, tỷ lệ này tăng dần lên đến 70% sau cơn tái diễn thứ 2 và sau cơn tái diễn thứ 3 là 90%.

TS.BS Dương Minh Tâm -Trưởng phòng Điều trị bệnh nhân liên quan stress (Viện Sức khỏe tâm thần, Bệnh viện Bạch Mai) cũng chia sẻ, những năm gần đây, các ca bệnh trầm cảm do stress rất nhiều. Tuy nhiên, có tới 30-50% số người bệnh không được phát hiện ở y tế cơ sở hoặc đa khoa vì ít được quan tâm đến triệu chứng cảm xúc, mà chủ yếu là sự than phiền về cơ thể, vì trầm cảm là yếu tố nguy cơ của một số bệnh lý tim mạch như suy tim, nhồi máu cơ tim, tăng huyết áp…

Ngoài ra, do thiếu thông tin cũng như những định kiến và thiếu nhân lực dẫn đến tỷ lệ bệnh trầm cảm được điều trị đúng cách còn rất hạn chế, ở một số nước tỷ lệ này dừng lại ở con số khiêm tốn là 10%.

Theo các chuyên gia y tế, trầm cảm là một rối loạn tâm thần có thể chữa được, giúp người bệnh ổn định và hòa nhập với xã hội nếu được phát hiện sớm và điều trị kịp thời cùng với sự tuân thủ phác đồ điều trị từ phía người bệnh, gia đình và cộng đồng.

Đặc biệt, điều trị bệnh trầm cảm thường liên quan đến sử dụng liệu pháp nói chuyện, vì vậy hãy nói chuyện với những người mà mình tin tưởng, điều đó có thể là bước đầu tiên hướng tới phục hồi sự suy thoái về tinh thần. Việc cân bằng giữa công việc và nghỉ ngơi là vô cùng quan trọng để giảm các nguy cơ phát sinh các rối loạn tâm lý liên quan tới stress, trong đó có trầm cảm.

Ngoài ra, cũng có thể áp dụng các biện pháp giảm stress tái tạo sức lao động có thể đơn giản là tập thể dục thể thao , tập yoga, gặp gỡ bạn bè, tập tĩnh tâm hoặc học một môn nghệ thuật mới (vẽ, âm nhạc )…

Dấu hiệu nhận biết bị trầm cảm

Cảm giác buồn chán, trống rỗng; Khó tập trung suy nghĩ, hay quên; Luôn cảm giác mệt mỏi, không muốn làm việc gì; Cảm giác mình có tội lỗi, vô dụng, không xứng đáng; Mất ngủ, hoặc ngủ quá nhiều; Hay cáu gắt, giận dữ; Giảm thích thú trong các hoạt động hoặc sở thích hàng ngày; Giảm cảm giác ngon miệng, sụt cân hoặc ăn quá nhiều; Nghĩ về cái chết, có ý tưởng hoặc hành vi tự sát; Ngoài ra, nhiều bệnh nhân trầm cảm còn có triệu chứng đau đầu, đau tức ngực, các rối loạn tiêu hóa…

Dùng thuốc nào khi bị đau đầu do căng thẳng?

Có thể nói căng thẳng (stress) là một nguyên nhân thường gặp gây đau đầu. Đây là hiện tượng đau do co thắt những cơ ở vùng mặt, cổ và da đầu, dẫn đến đau đầu vùng trán, đau đầu hai bên thái dương hoặc đau nửa đầu.

Ảnh minh họa

Mỗi khi có stress (căng thẳng) tôi lại bị đau đầu, mất ngủ... nhất là khi dịch COVID-19 lại xuất hiện trong cộng đồng nên tôi luôn cảm thấy lo lắng. Tôi có thể dùng thuốc gì để ứng phó với tình trạng này?

Nguyễn Thu Hạnh (Hà Nội)

Có thể nói căng thẳng (stress) là một nguyên nhân thường gặp gây đau đầu. Đây là hiện tượng đau do co thắt những cơ ở vùng mặt, cổ và da đầu, dẫn đến đau đầu vùng trán, đau đầu hai bên thái dương hoặc đau nửa đầu. Nguyên nhân là do khi cơ thể căng thẳng stress kéo dài, lo lắng, trầm cảm sẽ làm những cơ ở vùng này trở nên căng cứng và gây ra cảm giác đau.

Một số thuốc có thể dùng để giảm đau đầu do căng thẳng như paracetamol. Thuốc có hiệu quả khi được dùng lúc mới có các dấu hiệu đầu tiên của cơn nhức đầu. Tuy nhiên không được dùng quá liều khuyến cáo trong hướng dẫn sử dụng thuốc và tuân thủ thời gian dùng thuốc như cách 4-6 tiếng mới dùng lại nếu vẫn còn đau.

Bên cạnh đó cũng có thể dùng các thuốc kháng viêm không steroid như diclofenac, ibuprofen, naproxen... Các thuốc này có tác dụng giảm đau bằng cách ức chế sự sản xuất men gây đau prostaglandin. Tuy nhiên, các thuốc này có thể gây kích ứng dạ dày, vì vậy nên dùng thuốc trong bữa ăn và không nên dùng thuốc này cho người bị loét tiêu hóa, hoặc các rối loạn tiêu hóa khác. Các thuốc phối hợp paracetamol và ibuprofen trong chế phẩm có tác dụng hiệp đồng về giảm đau, giúp giảm nhanh cơn nhức đầu.

Ngoài ra, để phòng các cơn đau đầu do căng thẳng, cần tránh các yếu tố khởi phát cơn nhức đầu; tránh ngủ quá nhiều vào ngày lễ và cuối tuần. Khi có cơn nhức đầu, nên nằm nghỉ trong phòng ngay; chườm khăn mát và ướt lên trán; thư giãn toàn thân, tập trung từ mắt, trán, cơ hàm và cổ đến chân...

Tránh ăn các thực phẩm như rượu, bia, chuối, trà, cà phê, socola... vì các thực phẩm này có chứa tyramin (là acid amin hoạt hóa mạch gây nhức đầu)...

Nếu dùng các biện pháp trên mà không thuyên giảm hoặc nhức đầu kéo dài và tái phát mà không xác định được nguyên nhân, bạn cần đi khám để được điều trị thích hợp.