‘Người vợ ba’: An phận và phản kháng, con đường nào cho thân phận đàn bà trong xã hội phong kiến

Tạ Thị Nhị23:02 18/05/2019

Không chỉ đơn thuần là một tác phẩm điện ảnh, Người Vợ Ba còn là một bức tranh tả thực về kiếp đời của những người sinh ra mang thân phận đàn bà.

Người Vợ Ba – bộ phim điện ảnh đầu tay của đạo diễn Nguyễn Phương Anh lấy bối cảnh miền bắc Việt Nam cuối thế kỷ 19 khi chế độ tảo hôn và đa thê vẫn còn, xoay quanh câu chuyện về xã hội phong kiến với nhiều đớn đau trong cuộc sống của một gia đình phú điền kiểu mẫu. Câu chuyện bắt đầu khi bé Mây ( Nguyễn Phương Trà My) về làm vợ ba của một ông chủ đồn điền giàu có – Hùng ( Lê Vũ Long). Bên cạnh vợ cả Hà (Trần Nữ Yên Khê) đã sinh được con trai, còn vợ hai Xuân ( Maya) vẫn loay hoay tìm “chỗ đứng” trong gia đình khi 3 lần sinh đều là 3 đứa con gái.

Thân phận những người sinh ra đã là đàn bà trong xã hội xưa

Người Vợ Ba trở thành một bức tranh hiện thực đầy đớn đau. Nỗi đau của những người sinh ra là phụ nữ, buộc phải chấp nhận hôn nhân đa thê, chịu kiếp chồng chung dưới xã hội phong kiến. Mười mấy tuổi đã bước chân đến nơi xa lạ làm dâu, cả đời cống hiến, chăm sóc cho gia đình chồng mà chẳng có lấy một lần được báo đáp công ơn sinh thành của cha mẹ.

Sinh ra là đàn bà, đồng nghĩa với việc cuộc sống đã được người khác an bài: không được tự do yêu đương, không được quyền làm chủ cuộc sống của mình, không có quyền lựa chọn hay thay đổi. Trong cái xã hội ấy, họ quan trọng và đánh giá phẩm giá người đàn bà qua vết máu đầu tiên đêm tân hôn trên tấm vải trắng, họ coi trọng việc sinh con trai như là một “cuộc chiến” giành vị trí chính thê trong căn nhà.

Sinh ra là đàn bà, đồng nghĩa sẽ ít nhất một lần trong đời đi qua cửa tử – việc sinh con. Phân cảnh Mây sinh con đúng nghĩa như từ cõi chết trở về. Hay mợ Hà đau đớn khi đứa con thứ 2 của mợ chưa kịp thành hình đã rời khỏi cõi đời.

An phận – Chấp nhận cuộc sống trong cái “tổ kén”ngột ngạt

Trong cái xã hội phong kiến đầy khuôn phép ngột ngạt ấy, phụ nữ dần dần bị khuất phục và chấp nhận số phận của họ. Sự an phận ấy lâu dần biến thành “trách nhiệm” và “bổn phận” ăn sâu trong tiềm thức. Rồi người ta chọn cách đứng yên và cung phụng, và dạy những đứa trẻ sau này sinh ra cũng thế. Hình ảnh con tằm trong cái kén được lặp đi lặp lại nhiều lần trong phim là hình ảnh ẩn dụ về sự an phận của người phụ nữ, giống như những con tằm nằm bên trong tổ kén chờ đợi hoàn thành một vòng đời của số mệnh.

Có lẽ phần vì phép tắc nhà chồng, phần vì mợ Hà là vợ cả đã quá quen và nhiều kinh nghiệm sống trong gia đình chồng, Mợ Hà chấp nhận ép thằng Sơn – con trai cả phải lấy người nó không quen biết trong cuộc hôn nhân sắp đặt. Giống như cuộc hôn nhân sắp đặt nhiều năm về trước giữa mợ và ông Hùng.

Mợ Xuân là người con gái đẹp, có nét đằm thắm, dễ gần nhưng ánh mắt phảng phất nỗi buồn nhiều hơn niềm vui. Từ ngày về nhà ông Hùng, Xuân đã có 3 người con nhưng đều là con gái. Lúc mang thai Liên, Xuân ngày đêm cầu nguyện để sinh được con trai. Nhưng sau khi sinh Liên tới Nhàn đều là con gái, lúc mang thai Bồ Câu, mợ đã thôi không cầu nguyện nữa. Bởi mợ biết số phận đã định rồi, có muốn cũng không được, như mẹ của mợ -hồng nhan mà bạc mệnh. Sự an phận của mợ Xuân còn thể hiện qua việc chấp nhận cả đời làm vợ ông Hùng dù không có tình yêu. Dù ham muốn được yêu đương thực sự, có tư tình với con mợ cả nhưng phần vì sợ, sợ sẽ có kết cục giống như cặp đôi gia nhân lỡ làng, sợ cho bản thân và sợ cho những đứa con.

Bà Lao (Như Quỳnh)- một gia nhân trong nhà, xưa kia cũng từng yêu và được yêu, từng thề non hẹn biển với một người đàn ông ngư dân, nhưng vì hoàn cảnh, vì cho rằng số phận đã sắp đặt nên cũng chấp nhận an phận.

Rồi một này gần nhất nào đó, Liên (Lâm Thanh Mỹ)- con gái mợ Xuân, cũng sẽ đi lấy chồng. Còn lấy ai, là vợ thứ mấy, bản thân cô bé cũng chưa biết. Qua nhiều thế hệ trong xã hội cũ đó, cứ hễ là đàn bà thì sẽ còn tiếp tục vòng lặp luẩn quẩn với kiếp chồng chung.

Phản kháng – Hành trình tìm sự tự do

Câu hỏi “ Nếu không an phận thì phải chọn con đường nào?” có lẽ là câu hỏi nhiều người đã từng ít nhất một lần thắc mắc. Trong hành trình đi tìm sự tự do, có người phản kháng một cách dứt khoát mãnh liệt mặc kết cục ra sao nhưng cũng có người chọn điểm dừng ngắn nhất đó là tự giải thoát bằng cái chết.

Hình ảnh lá ngón được lặp lại hơn 3 lần trong phim như mơ hồ về một sự giải thoát cho người phụ nữ. Đó là cái chết của Tuyết, người vợ mới được cưới về cho Sơn. Giống như Mây, Tuyết cũng chỉ là một cô bé mười mấy tuổi, cái tuổi mà vẫn còn cần vòng tay bao bọc của cha mẹ. Bị gả đến một nơi lạ lẫm, bị sự ruồng bỏ từ chính gia đình chồng và bố mẹ ruột, đau đớn và tủi nhục, cô bé đã lựa chọn rời bỏ thế giới. Nhìn vào quan tài của Tuyết, Mây thấy có cánh bướm đậu trên khuôn mặt Tuyết mắt đã nhắm nghiền. Có thể linh hồn Tuyết đã tìm được tự do cùng cánh bướm đó.

Sau những gì đã trải qua ở nhà ông Hùng, từ một cô bé ngây thơ, đến giờ Mây cũng đã dần hiểu được cái quy luật sống khắc nghiệt ở xã hội này và dần có ý thức về sự giải thoát. Tay bế con tay kia hái cành hoa lá ngón, có lẽ cô bé muốn giải thoát cho cả mình và cả đứa con gái bé bỏng còn chưa kịp hiểu về đời, để nó được hạnh phúc ở một thế giới khác, không phải chịu lại vòng lặp giống mẹ nó.

Bé Nhàn (Cát Vi) – con mợ Xuân là một cô bé bướng bỉnh. Tuy sinh ra và lớn lên trong gia đình nề nếp phòng kiến, Nhàn khác mẹ và chị gái, từ nhỏ Nhàn đã thể hiện khao khát được tự do, được làm chủ bản thân. Manh nha suy nghĩ về một cuộc sống bình đẳng giới, cô bé ngây thơ từng ước sau này lớn lên sẽ trở thành đàn ông. Hay sự bức xúc, bất bình trước việc mợ Hà giết con bò mẹ đang bị bệnh thay vì chữa trị cho nó, chỉ là để tránh mang xui xẻo trong ngày cưới cậu cả Sơn.

Và hành động cô bé dùng kéo cắt phăng mái tóc dài của mình là một hình ảnh ẩn chứa nhiều thông điệp. Xuyên suốt bộ phim, người phụ nữ trong gia đình từ già tới trẻ, ai cũng phải giữ mái tóc dài truyền thống, bảo vệ và chăm sóc nó một cách cẩn thận như việc bảo vệ và giữ gìn cái luật lệ của chế độ xưa. Việc cắt bỏ mái tóc dài như lời tuyên bố cự tuyệt, quay lưng với cái luật lệ hà khắc của chế độ cũ và đi tìm sự tự do, bình đẳng.

Tuy là một đề tài không mới, nhưng cách khai thác và xây dựng bộ phim của đạo diễn Nguyễn Phương Anh đã tạo cho khán giả nhiều suy ngẫm. Người Vợ Ba hiện đang được chiếu tại các rạp trên toàn quốc từ ngày 17.05.2019

'Vợ ba' - chế độ phong kiến hay cám dỗ nhục dục bóp nghẹt đàn bà

Bộ phim nghệ thuật của Nguyễn Phương Anh kể câu chuyện về người phụ nữ Việt trong chế độ phong kiến, nhưng mang ý nghĩa và thông điệp vẫn còn nguyên giá trị trong xã hội hiện đại.

Trailer bộ phim 'Người vợ ba' Tác phẩm nghệ thuật lấy bối cảnh thời xưa khi một cô gái trẻ được cưới làm vợ ba và đứng trước những cám dỗ nhụcdục.

Thể loại: Tâm lý
Đạo diễn: Nguyễn Phương Anh (Ash Mayfair)
Diễn viên chính: Nguyễn Phương Trà My, Trần Nữ Yên Khê, Mai Thu Hường (Maya), Lê Vũ Long
Zing.vn đánh giá: 8/10

Vợ ba là tác phẩm điện ảnh đầu tay của nữ đạo diễn Nguyễn Phương Anh, với câu chuyện về một cô bé được cưới về làm vợ ba.

Một trong nhiều nét tiêu biểu của chế độ phong kiến tại Việt Nam chính là chế độ gia trưởng hà khắc. Theo đó, đàn ông có quyền "năm thê bảy thiếp", nhưng phụ nữ trong gia đình lại luôn phải răm rắp tuân theo "tam tòng, tứ đức".

"Tam tòng" tức là tại gia tòng phụ, xuất giá tòng phu, phu tử tòng tử (ở nhà phải theo cha, lấy chồng phải theo chồng, chồng mất phải theo con trai); còn "tứ đức" là công, dung, ngôn, hạnh.

Và chẳng nơi đâu mà cái lệ "năm thê bảy thiếp" của đàn ông, cái gánh nặng "tam tòng, tứ đức" của phụ nữ lại thể hiện rõ ràng như vùng quê Việt Nam, trong những gia đình phú ông giàu có như cụ Bá (Nguyễn Hồng Chương) và ông Hùng (Lê Vũ Long).

Dù đã có tới hai người vợ là bà Hà (Trần Nữ Yên Khê) và mợ Xuân (Mai Thu Hường), ông Hùng vẫn quyết định lấy thêm cô bé còn đang ở tuổi trăng rằm tên Mây (Nguyễn Phương Trà My) để thoả mãn khao khát có thêm một đứa con trai nữa.

Đột ngột phải bước vào đời với tâm hồn trinh nguyên như tờ giấy trắng, nhưng Mây chẳng mất nhiều thời gian để làm quen với dinh thự rộng lớn của người chồng mới cưới, cùng vô số người hầu, kẻ hạ như bà Lao (NSND Như Quỳnh).

Đó là bởi bà Hà và mợ Xuân chưa bao giờ đặt Mây vào phận vợ lẽ chiếu dưới. Đó cũng là bởi cô bé phải lớn vội ấy được hưởng sự yêu thương từ cả ba cô con gái của mợ Xuân là Liên (Lâm Thanh Mỹ), Nhàn (Mai Cát Vi), và Bồ Câu (Tăng Khánh An).

Có lẽ chính bầu không gian êm đềm tràn đầy sự chăm sóc, ân cần, cộng thêm sức trẻ của một cô gái tuổi cập kê, đã giúp Mây nhanh chóng đạt được một nửa ý nguyện của ông Hùng khi lấy cô làm vợ ba. Đó là mang thai đứa con thứ năm cho vị phú ông giàu có.

Câu chuyện trong Vợ ba chọn bối cảnh đất nước Việt Nam khi còn trong thời kỳ phong kiến.

Nhưng những ngày tháng mang nặng đẻ đau lại giúp Mây nhận ra rằng phía dưới lớp màn nhung đẹp đẽ, yên bình kia, nhà ông Hùng thực ra ẩn chứa rất nhiều bí mật, rất nhiều dối lừa, và rất nhiều khát vọng của những người đàn bà cả đời phải chịu cảnh đè nén bởi chế độ gia trưởng

Thông điệp ý nghĩa về người phụ nữ Việt

Vợ ba (tựa Anh: The Third Wife) là bộ phim dài đầu tay của nữ đạo diễn sinh năm 1985 có tên Nguyễn Phương Anh. Nằm trong số những tên tuổi nổi bật của giới làm phim trẻ người Việt, Phương Anh - hay Ash Mayfair - tốt nghiệp ngành điện ảnh tại trường nghệ thuật danh tiếng Tisch School of the Arts của Đại học New York.

Đây là nơi cô ấp ủ và thực hiện Vợ ba với sự tài trợ từ đạo diễn nổi tiếng Spike Lee thông qua giải thưởng Spike Lee Fellowship. Một kịch bản lọt vào mắt xanh của nhà làm phim khó tính bậc nhất Hollywood, cũng như giành nhiều giải thưởng lớn nhỏ khác như Giải thưởng lớn (Grand Prix) tại Gặp gỡ Mùa thu 2015 và Hong Kong Asia Film Forum 2016 khó có thể là kịch bản tồi.

Và quả thực sau khi theo dõi Vợ ba, hẳn bất cứ khán giả nào cũng cảm nhận thấy chất thơ đậm nét trong câu chuyện nhiều phần bi thương của những người phụ nữ Việt Nam thời phong kiến, được một cô gái mới ngoài 30 kể lại bằng chất giọng điện ảnh nhẹ nhàng nhưng vẫn rất hiện đại.

Đạo diễn Nguyễn Phương Anh trên trường quay bộ phim Vợ ba.

Tuy có nửa đầu khá chậm chạp và một số chi tiết xử lý chưa thực sự trọn vẹn, tựa như sự biến đổi về mặt tâm sinh lý của Mây, nhưng xét một cách tổng thể, Vợ ba có phần nội dung đáng nhớ với những nhân vật để lại dấu ấn đậm nét dù không có quá nhiều thời lượng lên hình như mợ Xuân, bé Liên, bố con ông Văn (NSƯT Trung Anh) và Tuyết (Phạm Thị Kim Ngân).

Chỉ một tuyến truyện phụ được kể thoáng qua như câu chuyện của bố con ông Văn và Tuyết cũng đủ khiến người xem phải cảm động, phải rùng mình trước sự khắc nghiệt mà xã hội Việt Nam thời phong kiến dành cho người phụ nữ.

Và Vợ ba chứa đựng rất nhiều những câu chuyện nhỏ như thế, những câu chuyện được Phương Anh kể lại một cách tỉ mỉ, chân thành để khán giả có thể cảm nhận và phần nào đó chia sẻ thông điệp của bộ phim.

Đó là bước đường trưởng thành chưa bao giờ là điều dễ dàng đối với những người phụ nữ, đặc biệt là những người phụ nữ buộc phải sống, buộc phải lớn lên trong không gian gò bó bởi lễ giáo gia trưởng ở làng quê Việt Nam thời phong kiến.

Những khung hình biết nói

Vợ ba sở hữu một kịch bản hay, nhưng có lẽ điểm sáng lớn nhất của bộ phim phải nằm ở phần hình ảnh. Để làm bật lên chất nữ tính, và cũng là để thể hiện thông điệp hướng tới nữ quyền, Phương Anh chọn cho mình một đoàn làm phim gồm rất nhiều thành viên thuộc phái đẹp.

Một trong số đó là bạn học của cô tại Đại học New York: nhà quay phim nữ Chananun Chotrungroj. Tay máy không phải người Việt, nhưng chắc chắn những góc quay của Chotrungroj trong Vợ ba sẽ khiến nhiều khán giả Việt phải rung động.

Những danh thắng vốn đã rất quen thuộc như non nước Tràng An - Ninh Bình, như núi non Cao Bằng, được Phương Anh và Chananun Chotrungroj khắc hoạ một cách mới mẻ, với bố cục nghiêm cẩn tựa như những bức hoạ phương Tây.

Vợ ba có nhiều khung hình thiên nhiên rất đẹp. Nhưng đẹp hơn thế là những khung hình đầy ẩn ý dành cho các nhân vật nữ trong phim.

Kèm với đó là tông màu nhẹ nhàng, đơn giản, nhưng rất hiệu quả trong việc làm tôn lên các góc quanh tưởng chừng chẳng có gì đáng nói trong cuộc đời những người phụ nữ chôn chặt cả đời sau lũy tre làng.

Nhịp phim chậm rãi ở nửa đầu tác phẩm có thể khiến một số khán giả cảm thấy không hài lòng. Nhưng chính nhịp độ chậm rãi đó lại tạo điều kiện tối đa cho Phương Anh và Chananun Chotrungroj đem tới cho người xem vô số khung hình đáng nhớ, những khung hình mà nhiều người Việt sau khi theo dõi hẳn phải giật mình rằng hoá ra Việt Nam vẫn còn rất, rất nhiều miền đất đẹp như thế.

Nhưng quan trọng hơn, những góc máy đẹp nhất của Vợ ba được dành cho những người phụ nữ trong phim. Từ những góc quay cận cảnh vẻ đẹp chân chất và ngây thơ của Mây, cho tới những góc máy rộng để khắc hoạ sự nhỏ bé của Mây, của Xuân, của Tuyết giữa thiên nhiên hùng vĩ, giữa xã hội còn nhiều định kiến với phụ nữ, tất cả đều thể hiện sự trân trọng, nâng niu dành cho số phận người phụ nữ Việt Nam đã, và đang còn phải chịu những bất công không đáng có đến từ truyền thống gia trưởng ăn sâu bám rễ vào xã hội Việt.

Diễn xuất chưa thực sự đồng đều

Nếu so với phần kịch bản đậm chất nhân văn và những hình ảnh đậm chất thơ trải dài suốt bộ phim, thì diễn xuất của dàn diễn viên trong Vợ ba quả thực chưa có nhiều đột phá.

Ngoại trừ Mai Thu Hường (Maya) vượt ra khỏi giới hạn của "ca sĩ đi đóng phim" để đưa tới cho khán giả hình ảnh mợ Xuân luôn tràn đầy khao khát được sống bất kể gông cùm của lễ nghi, đạo lý, thì các diễn viên còn lại trong phim gần như chỉ dừng lại ở mức tròn vai.

Hầu hết diễn viên trong phim đều có diễn xuất chỉ ở mức tròn vai.

Ngay cả nữ diễn viên gạo cội người Pháp gốc Việt Trần Nữ Yên Khê cũng không để lại quá nhiều ấn tượng, bởi vai bà Hà của chị có lẽ lép vế nếu so với "hai người vợ" còn lại, và một phần cũng bởi đài từ của chị không thực sự phù hợp với vai diễn đòi hỏi phải có chất giọng tiếng Việt chuẩn mực của một người vợ cả.

Bù lại, hầu như toàn bộ diễn viên nhí của Vợ ba đều mang đến phần diễn xuất giàu cảm xúc. Trong đó, đáng khen nhất có lẽ là hai cô bé thủ vai Liên và Nhàn: Lâm Thanh Mỹ - bé Mận của Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh, và Mai Cát Vi - bé Mai của Hai Phượng.

Cuối cùng, không thể không nhắc tới Nguyễn Phương Trà My - trung tâm của toàn bộ Vợ ba. Mây thực sự là một vai diễn khó, đặc biệt đối với một cô bé mới chỉ 13 tuổi, chưa hề trải đời khi bộ phim ghi hình.

Nỗ lực của Trà My là cực kỳ đáng ghi nhận, bởi hầu hết trường đoạn nhạy cảm nhất của tác phẩm, từ làm tình, phục vụ chồng, sinh con... đều có sự góp mặt của cô bé đang ở độ tuổi thiếu niên. Tài năng trẻ làm tốt, nhưng chính điều đó sẽ đẩy Vợ ba vào vòng tranh cãi sau khi ra mắt.

Vai diễn gai góc với một cô bé 13 tuổi

Nguyễn Phương Anh rất ưng Nguyễn Phương Trà My cho vai Mây, và đã thuyết phục gia đình nữ diễn viên nhiều lần để họ chấp nhận cho con gái mình đảm nhận một vai diễn đầy thử thách, thậm chí là gai góc.

Liệu có thực sự cần thiết phải lựa chọn một cô bé mới 13 tuổi cho vai Mây, hay nữ đạo diễn có thể tìm ra phương án nào đó an toàn hơn, nhưng vẫn đủ đảm bảo yếu tố nghệ thuật cho bộ phim? Đây hẳn là câu hỏi không dễ để đưa ra đáp án chính xác.

Theo Phương Anh, cô làm Vợ ba để kể lại cho khán giả những câu chuyện mà bản thân đã ấp ủ từ lâu về thân phận người phụ nữ Việt, bởi các chủ đề về bản năng giới tính của phụ nữ, quá trình trưởng thành từ thời thơ ấu đến giai đoạn người lớn, và cuộc đấu tranh vất vả của những cá nhân trong một xã hội bảo thủ, nhiều thành kiến luôn khiến cô say mê.

Có thể coi Vợ ba là lá thư tri ân rất đỗi riêng tư nhưng giàu ý nghĩa dành cho người phụ nữ Việt.

Phương Anh đồng thời cho rằng mình đã lớn lên trong một xã hội có truyền thống, lịch sử luôn đề cao giá trị cộng đồng hơn những con người cá nhân. Rõ ràng là sau khi ra mắt, Vợ ba đã làm được đúng những điều mà Phương Anh mong muốn nói lên thông qua những câu chuyện hay và những hình ảnh đẹp.

Một trong những hình ảnh như thế là chặng đường đời tuy ngắn ngủi nhưng đầy vất vả của con nhộng tằm, từ khi chỉ là ấu trùng yếu ớt cho đến khi đủ sức nhả tơ tạo kén, và cuối cùng biến thành chú bướm tằm tự do, tự tại.

Mong rằng trong tương lai gần, bất cứ người phụ nữ Việt Nam nào cũng không còn chịu gò bó bởi chút tàn dư còn lại của tư tưởng gia trưởng phong kiến, để có thể tự sống, tự quyết như những con bướm tự do.

Và dĩ nhiên người hâm mộ điện ảnh Việt cũng đều mong rằng Phương Anh sẽ tiếp tục "nhả tơ" nghệ thuật, để mang đến thêm những bộ phim đẹp và giàu ý nghĩa về đất nước Việt, về tâm hồn Việt.

Vợ ba chính thức khởi chiếu từ 17/5.

Theo zing.vn

"Vợ ba" chinh phục thị trường Mỹ Sau khi đa ban đươc ban quyên thương mai ơ 28 quôc gia va vung lanh thô, 'Vơ Ba' tiêp tuc con đương chinh phuc thi trương phim anh lơn nhât nhi thê giơi - My. Bô phim cua nư đao diên Ash Mayfair (Nguyên Phương Anh) khơi chiêu ơ My tư ngay 15/5. Phim đang nhân nhưng phan hôi tich cưc tư...