Người nghèo tuyệt vọng tìm thuốc Covid-19 ở chợ trời

Một buổi chiều tháng 4, giữa những sạp rau củ, quần áo cũ và đồ điện tử ở chợ trời lớn nhất Fresno, một tiểu thương rao bán “ thuốc điều trị Covid-19″.

Thuốc tiêm steroid dexamethasone có giá 25 USD. Chloroquine và hydroxychloroquine – thuốc sốt rét từng dùng điều trị cho cựu tổng thống Donald Trump – cũng thường xuyên được bày bán, chen giữa thảo dược giả.

Cơ quan y tế và hiệp hội bảo vệ người tiêu dùng nhiều lần cảnh báo các loại thuốc men, dịch truyền vitamin và liệu pháp đắt tiền tại chợ trời không đáng tin cậy. Một số có giá 1.000 USD.

Tuy nhiên, vì được quảng cáo rầm rộ trên mạng xã hội, chúng vẫn thu hút sự chú ý của cộng đồng nhập cư, thu nhập thấp trên toàn quốc, nơi tỷ lệ mắc Covid-19 cao nhưng khả năng tiếp cận dịch vụ y tế hạn chế. Một số chuyển hẳn sang dùng dược phẩm chợ trời vì thuốc chính thống quá đắt. Số khác làm vậy vì gặp rào cản ngôn ngữ, văn hoá.

“Thật đáng thất vọng nhưng cũng không ngạc nhiên. Mọi người đang tuyệt vọng, bị bủa vây bởi tin giả. Họ không đủ kỹ năng, thời gian hoặc điều kiện để tìm hiểu bằng chứng y tế”, Rais Vohra, giám đốc lâm thời của Sở Y tế Fresno, nhận định.

Theo ông, cộng đồng thiểu số đã bỏ rất nhiều tiền cho các phương pháp điều trị Covid-19 không chính thống.

Đây không phải hiện tượng mới. Năm 2014, Vohra công bố báo cáo về một nữ bệnh nhân gốc Hmong dùng quá liều chloroquine mua ở chợ trời và ngộ độc. Thuốc được bán với nhãn “Tylenol đỏ”. Sở Y tế Fresno đã thanh tra ba cửa hiệu trong khu chợ, phát hiện 35 loại thuốc từng bị Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm (FDA) liệt vào nhóm không an toàn vẫn được bày bán.

Trong thời kỳ đại dịch, người nhập cư khó tiếp cận dịch vụ y tế chính thống. Khoảng 20% người gốc Tây Ban Nha ở Mỹ thiếu bảo hiểm, tỷ lệ này cao hơn nhiều ở người nhập cư trái phép. Họ buộc phải điều trị Covid-19 bằng thuốc chợ trời.

Sạp hàng thuốc tại khu chợ trời Cherry Avenue Auction ở Fresno, California, Mỹ. Ảnh: NY Times

Một số không tin tưởng bác sĩ bản địa, số khác từng bị đối xử thô lỗ tại bệnh viện. Những nỗi lo đó bị khuếch đại bởi luận điệu chính trị gay gắt nhắm vào người Mexico và Trung Mỹ.

“Cộng đồng này lo sợ chính phủ cố gắng loại bỏ những người như chúng tôi”, Oralia Maceda Méndez, nhà hoạt động xã hội Fresno, cho biết.

Theo Méndez, dân nhập cư điều trị Covid-19 bằng thuốc kháng sinh, hỗn hợp vitamin và thảo dược mua từ nguồn trôi nổi hoặc các tiểu thương Mexico.

“Tôi không ngạc nhiên khi mọi người bị lợi dụng. Chúng tôi không có ai chăm sóc”, cô nói.

Nhiều nông dân lựa chọn chữa Covid-19 bằng phương pháp chưa kiểm chứng tại phòng khám tư. Một người đàn ông sau khi nhiễm virus đã từ chối đến bệnh viện vì không có giấy tờ. Anh nghe lời đồn thổi rằng dân nhập cư trái phép tới kiểm tra sức khoẻ đều bị bắt giữ. Người này quyết định khám chui và được điều trị bằng peptide dạng tiêm, vốn sử dụng trong thẩm mỹ.

Tổng chi phí là 1.400 USD, đơn thuốc bao gồm các ống tiêm và lọ dán nhãn thymosin-alpha 1, BPC-157 và LL-37. Lấy số thuốc khỏi tủ bếp, vợ anh không khỏi hoang mang về giá cả.

“Tôi rất sốc, nhưng cố gắng nghĩ mọi thứ đều ổn. Tôi phải mạnh mẽ vì chồng con”, cô nói.

Dù đã được tiêm thuốc, chồng cô ngày càng yếu. Song cả gia đình đã hết tiền để đi khám lại. Người chồng mất một tháng mới khỏi bệnh và làm đồng như bình thường.

Sandra Celedon, người đứng đầu tổ chức Xây dựng Cộng đồng Y tế Fresno, cho biết nhiều nông dân và người nhập cư thu nhập thấp phải chắt bóp tiền đề truyền vitamin và tiêm peptide chữa Covid-19.

“Họ nghèo nhất trong số những người nghèo. Nhưng bác sĩ vẫn điều trị cho họ bằng những phương pháp không được kiểm chứng rồi thu tiền”, cô nói.

Các loại thuốc ngoài luồng có thể gây nguy hiểm hoặc khiến bệnh nhân trì hoãn quyết định đi khám, dẫn đến chết người. Chậm điều trị là lý do khiến tỷ lệ tử vong ở người da đen và gốc Tây Ban Nha cao hơn người da trắng.

Tiến sĩ Kathleen Page, chuyên gia bệnh truyền nhiễm tại Đại học Y khoa Johns Hopkins ở Baltimore, cho biết các loại thuốc không chính thức có thể phản ứng xấu với phương pháp tiêu chuẩn, khiến lựa chọn điều trị của bác sĩ hạn chế hơn.

Bệnh nhân của bác sĩ Page thường tự chữa Covid-19 ở nhà từ trước bằng vitamin hoặc thuốc kháng sinh.

“Tôi không phiền lòng khi họ khai báo đã dùng những gì. Tôi chỉ khó chịu với một hệ thống nơi người ta có thể dễ dàng tìm đến phương pháp chữa bệnh không chính thống hơn là dịch vụ y tế thông thường”, cô nói.

“Hiệu thuốc” tại một khu chợ nông sản ở Fresno. Ảnh: NY Times

Một số bệnh nhân chuyển hướng sang mạng xã hội khi ngại nói chuyện với bác sĩ. Nhóm kín Covid-19 Recipes and Home Remedies (Cách điều trị Covid-19 tại nhà) trên Facebook có tới 10.000 thành viên, từ Mỹ, Mexico và Nam Mỹ. Họ trao đổi các mẹo pha chế thảo dược, kẽm, vitamin B12,… để trị bệnh. Phương pháp này từng được báo cáo gây suy gan và suy hô hấp.

Ignacio Guzman, tự xưng là chuyên gia “y học chống lão hóa, tái tạo và tích hợp” tại một phòng khám ở Fresno, sử dụng Instagram để quảng bá liệu pháp peptide. Anh chia sẻ hình ảnh tiêm phòng Covid-19 cùng dòng mô tả: “Kết hợp vaccine với peptide có thể tăng gấp đôi hiệu quả!”. Đến nay, chưa nghiên cứu lâm sàng nào chứng minh điều này.

Theo FDA, liệu pháp tiêm peptide không được cấp phép để điều trị Covid-19 hay bất kỳ căn bệnh nào. Năm ngoái, cơ quan cùng Uỷ ban Thương mại Liên bang (FTC) điểm tên hàng trăm công ty quảng cáo sai lệch về các phương pháp chữa Covid-19, bao gồm peptide, thuốc BPC-157 (Bepecin) và truyền vitamin C. FTC cho biết các cá nhân, tổ chức có hành vi lừa đảo về thuốc trong đại dịch có thể bị phạt tới 43.000 USD.