Người đan chữ trên quạt lá đề duy nhất xứ Đoài

Hơn nửa thế kỷ gắn bó nghề mây giang đan, ông Đặng Văn Pho hiện là nghệ nhân đan quạt lá đề duy nhất ở Hà Nội. Ông cũng là người sáng tạo cách đan chữ trên quạt.

Trong không khí lạnh đang ùa về, người nghệ nhân già với cái nhìn đôn hậu và lối nói chuyện chân tình, kể chuyện đời của mình. Ông sinh năm 1953 tại thôn Bình Xá, xã Bình Phú, huyện Thạch Thất, Hà Nội, trong một gia đình thuần nông, ông bắt đầu học và yêu mến nghề mây giang đan từ năm lên 9 tuổi.

Ông Pho ngày nay đôi mắt đã mờ và mái tóc pha sương, nhắc nhớ cái duyên với nghề gắn liền những năm tháng quân ngũ. “Khi vào phục vụ trong quân ngũ, tôi thường đan quạt lá đề tặng anh em, tôi lấy thuốc tím, thuốc đỏ, thậm chí cả ký ninh, để tạo màu cho quạt lá đề. Năm 1978, tôi xuất ngũ và trở về quê hương tiếp tục làm nghề mây giang đan”, ông nhớ lại.

Thành công với nghề, nghệ nhân Đặng Văn Pho đã đưa những chiếc quạt lá đề đi khắp các hội chợ, triển lãm nghề truyền thống trong cả nước. Ảnh: Quỳnh Trang.

51 năm gắn bó với nghề, bằng tài hoa và tâm huyết hiếm người có được, ông Pho đã làm ra không biết bao nhiêu chiếc quạt lá đề, rổ, rá, ấm ủ… Đặc biệt, sau nhiều năm dày công nghiên cứu, nghệ nhân đã sáng tạo ra cách đan chữ trên quạt lá đề, cách đan công phu nhất mà hiện nay khó có ai có thể đan một cách thành thục.”Đan chữ trên quạt lá đề rất lắm công phu, lúc đầu tôi tự mày mò ra cách đan chữ tiếng Việt, tiếng Anh, rồi tiếng Hàn Quốc. Nhiều người đến xin tôi dạy cách đan chữ trên quạt, tôi dạy nhưng họ chỉ đan được theo mẫu thôi, nếu chuyển sang mẫu khác thì họ không đan được”, ông chia sẻ.

Hồi tưởng về thời kỳ làng nghề mây giang đan phát triển mạnh, ông chia sẻ, vào những năm 80-90, sản phẩm của nghề mây giang đan xuất khẩu chủ yếu sang các nước Đông Âu. Khi đó cả làng ai cũng đan mây, đan giang, tre, sản phẩm rất đa dạng như quạt lá đề, mành, tre, ấm ủ, rổ rá… Thu nhập của các gia đình rất khá. Ông và vợ đã được chính quyền mời đi dạy nghề mây giang đan cho con em trong địa phương.

Sau năm 1991 là khoảng thời gian khó khăn, thách thức với làng nghề. Thị trường Đông Âu truyền thống không còn nữa, những người dân trong làng vẫn đan quạt, đan rổ rá để bán nhưng chỉ làm vào lúc rảnh rỗi chứ không quanh năm, vì đơn đặt hàng không có nhiều. Ngày nay, người dân làng thường đan theo đơn đặt hàng nhỏ lẻ để làm quà biếu lễ tết, quà mừng thọ, quà cho những người xa quê hương. Ông Pho nói rằng, có lẽ việc trao tặng nhau những chiếc quạt lá đề có dòng chữ thật ý nghĩa trong dịp lễ tết hay những ngày trọng đại đã trở thành một nét văn hóa trong cách ứng xử của người dân xứ Đoài.

Những chiếc quạt lá đề truyền thống xứ Đoài. Ảnh: Quỳnh Trang.

Người nghệ nhân già, mắt mờ nhưng đôi tay vẫn thoăn thoắt, dẻo dai lướt trên những nan giang. Chứng kiến nghề mây giang đan truyền thống ngày một mai một trong chính gia đình của mình, nghệ nhân Đặng Văn Pho không khỏi buồn bã, tiếc nuối. Ông có 4 người con đều đi học, đi làm ở Hà Nội, không ai nối tiếp nghiệp bố. Bây giờ, ông chỉ làm quạt theo đơn đặt hàng và với đặc tính thời tiết ở Việt Nam, mây và giang nếu không đan nhanh sẽ dễ bị hỏng.

Say với nghề mây giang đan truyền thống, đến bây giờ, ông Pho vẫn chỉ có một tâm nguyện làm sao cho nghề đan quạt lá đề mãi được trao truyền, không bị mai một.

Quỳnh Trang

Theo VNE