Ngoại giao phòng ngừa

An ninh của Trung Á lại trở thành chủ đề bàn luận khi Hội đồng bảo an (HĐBA) LHQ vừa lên tiếng khẳng định vai trò của nền ngoại giao phòng ngừa và các cơ chế cảnh báo sớm trong việc giải quyết các bất đồng một cách hòa bình ở khu vực này.

Cuộc chiến của Mỹ ở Afghanistan vẫn chưa có hồi kết

Tuyên bố của HĐBA LHQ được đưa ra trong báo cáo của ông M. Jenca, Đại diện đặc biệt của Tổng thư ký LHQ, về hoạt động của Trung tâm ngoại giao phòng ngừa xung đột ở khu vực Trung Á của LHQ (UNRCCA). Theo ông M. Jenca, Trung Á đang cần những tác động quan trọng về tinh thần, tính nhân đạo và chính trị cũng như các lợi ích kinh tế của việc ngăn chặn xung đột bùng nổ, leo thang hoặc tái diễn.

Vốn được coi là khu vực khá lẩn khuất trên bản đồ thế giới, Trung Á ngày càng thu hút sự quan tâm của dư luận thế giới bởi những biến động trong vài thập kỷ gần đây. Có thể nói hiện nay, Trung Á và khu vực biển Caspi là tâm điểm của hầu hết mọi vấn đề nóng của thời đại, bao gồm vấn đề tái thiết Afghanistan, chương trình hạt nhân của Iran, cuộc xung đột Nagorno-Karabakh cũng như nạn buôn lậu ma túy, tội phạm có tổ chức và chủ nghĩa khủng bố.

Afghanistan vẫn là yếu tố chính đóng góp vào sự bất ổn của cả khu vực. Không ai dự đoán trước được điều gì sẽ xảy ra sau khi Mỹ rút hết quân khỏi đây vào năm 2014. Không biết lúc đó Afghanistan có thiết lập được một chính phủ ổn định hay không và trong trường hợp thuận lợi thì chính phủ này sẽ theo mô hình nào. Dù không phe phái nào hiện nay ở Afghanistan mong muốn khả năng trở lại nắm quyền của lực lượng Taliban sau khi Mỹ rút quân nhưng ít ai tin chế độ hiện tại của Tổng thống Afghanistan H. Karzai có thể tồn tại được lâu.

Tiếp đó là những “điểm nóng” tồn tại dai dẳng ở Trung Á. Mới đây một vụ nổ súng đã xảy ra trên biên giới giữa Uzbekistan và Kyrgyztan. Vụ nổ bắt nguồn từ những tranh luận hết sức đơn giản giữa những công nhân đang sửa chữa đường nhưng nó cho thấy tranh chấp lãnh thổ bất cứ lúc nào cũng có thể bùng nổ thành xung đột vũ trang. Ở Tajikistan, hoạt động chống khủng bố ở khu vực Pamir do các nhà cầm quyền tiến hành sau vụ sát hại Tướng A. Nazarov, người đứng đầu lực lượng an ninh quốc gia, đã leo thang thành một cuộc giao chiến nghiêm trọng với hàng chục người tử vong.

Trung Á đã thực sự trở thành ngòi nổ cho những bất ổn, khiến thế giới phải lo ngại. Các vấn đề đó chồng chất lên nhau, đe dọa bùng nổ. Chính vì thế mà năm 2007, LHQ thành lập UNRCCA theo sáng kiến của chính phủ 5 nước Trung Á và đặt trụ sở tại Thủ đô Ashkhabad của Turkmenistan, nhằm thúc đẩy đối thoại giữa các chính phủ khu vực cũng như tìm kiếm các giải pháp cho những vấn đề đang nổi lên và xóa bỏ các mối đe dọa tiềm tàng trong khu vực.

Cho đến nay, có thể nói UNRCCA đã hoàn thành khá tốt vai trò và được đánh giá như một điển hình của các cơ chế ngoại giao phòng ngừa. LHQ hy vọng tổ chức này sẽ giúp các nước Trung Á đảm bảo sự ổn định và tạo một môi trường thuận lợi hơn cho hợp tác song phương và đa phương, cũng như tìm kiếm các giải pháp bền vững trước những thách thức, kể cả quản lý các nguồn nước, năng lượng và thực hiện Chiến lược chống khủng bố toàn cầu của LHQ… Tuy nhiên, với hàng loạt những mâu thuẫn tiềm ẩn, Trung Á khó có thể có bình yên trong thời gian trước mắt.

Theo ANTD