‘Nghịch lý’ Covid-19 ở Ấn Độ

Ca nhiễm nCoV ở Ấn Độ đã vượt một triệu, khiến nước này nhập hội cùng Mỹ và Brazil trong một “câu lạc bộ” không quốc gia nào muốn vào.

Tuy nhiên đằng sau con số này là một nghịch lý. Ấn Độ báo cáo 25.000 ca tử vong, chỉ bằng một nửa số người chết hai quốc gia nói trên ghi nhận vào thời điểm ca nhiễm vượt một triệu.

Người nhà bệnh nhân chết vì nCoV cầu nguyện trước lễ hỏa táng ở New Delhi tuần trước. Ảnh: Reuters.

Tỷ lệ tử vong tương đối thấp của Ấn Độ, cả về tỷ lệ phần trăm trên tổng số ca nhiễm và bình quân số ca tử vong trên một triệu dân, được nhiều người coi là bí ẩn. Chính phủ Ấn Độ nhiều lần dùng số liệu này để trấn an người dân, nói rằng thống kê cho thấy tình hình dịch tại nước này không nghiêm trọng như nhiều quốc gia khác.

Sự lạc quan đó có thể đã được đặt nhầm chỗ. Các chuyên gia cho rằng dữ liệu của chính phủ chắc chắn không thể phản ánh đầy đủ tình hình ở nơi phần lớn người dân chết ở khu vực nông thôn và không được chăm sóc y tế, khiến họ ít khả năng được xét nghiệm hoặc chẩn đoán. Có nhiều dấu hiệu cho thấy những trường hợp chết vì nCoV bị bỏ sót hoặc báo cáo sai. Tỷ lệ xét nghiệm nCoV bình quân đầu người ở Ấn Độ vẫn thấp.

Ấn Độ không phải là quốc gia duy nhất báo cáo ca nhiễm cao trong khi ca tử vong tương đối thấp. Nga ghi nhận gần 760.000 ca nhiễm, trong đó khoảng 12.000 người chết, làm dấy lên nghi ngờ về phương pháp đếm.

Trong một cuộc phỏng vấn với CNN hồi đầu tháng này, phát ngôn viên Điện Kremlin Dmitry Peskov bênh vực cho tỷ lệ tử vong thấp của Nga. “Các bạn có bao giờ nghĩ đến việc hệ thống y tế của Nga ưu tú hơn chưa?”, ông nói.

Tỷ lệ tử vong của Nga, được đo bằng cách lấy ca tử vong chia cho ca nhiễm, là 1,6%. Ấn Độ ở mức 2,6% còn Mỹ là 3,9%. Tuy nhiên, các chuyên gia cảnh báo những số liệu này còn phụ thuộc vào tỷ lệ xét nghiệm và báo cáo ca tử vong, vì vậy, chúng có giá trị hạn chế.

Các chuyên gia đồng ý rằng yếu tố nhiều khả năng khiến tỷ lệ tử vong ở Ấn Độ thấp là dân số trẻ. Theo điều tra dân số gần đây nhất, chỉ 5% người Ấn Độ từ 65 tuổi trở lên trong khi hơn một nửa ở độ tuổi 25. Các nghiên cứu chỉ ra người già là nhóm người dễ có triệu chứng nghiêm trọng hay tử vong khi nhiễm nCoV.

Một loạt lập luận khác được đưa ra để giải thích tỷ lệ tử vong thấp ở Ấn Độ, như việc nhiều người dân tiêm vaccine lao có thể giúp kích thích hệ thống miễn dịch, chủng virus lây lan ở đây không nguy hiểm như những nơi khác hay người Ấn Độ có một số đặc điểm miễn dịch hoặc di truyền đặc biệt chưa được phát hiện. Nhưng không có bằng chứng cho những lập luận này.

Trong khi đó, tình hình dịch ở Ấn Độ không có dấu hiệu hạ nhiệt, khiến một số bang và thành phố phải tái áp đặt phong tỏa đã được dỡ bỏ vài tuần trước. Cả số ca nhiễm và ca tử vong hàng ngày đều tăng lên những mức cao kỷ lục mới. Ấn Độ “có thể đang đối mặt với một ‘quả bom hẹn giờ’ vì virus vẫn tiếp tục lây lan”, theo Prabhat Jha, nhà dịch tễ học tại Đại học Toronto, Canada.

Jha từng dẫn đầu một nghiên cứu lớn xác định nguyên nhân tử vong của hơn một triệu người ở Ấn Độ. Ông nói rằng cần triển khai nỗ lực có quy mô lớn tương tự nếu nước này muốn hiểu được phạm vi lây nhiễm thực sự. “Cách duy nhất để thoát khỏi đại dịch là có dữ liệu tốt hơn nhưng chúng đang không được thu thập”, Jha nói.

Ngay cả ở các nước phát triển, số ca tử vong vì Covid-19 cũng chưa được phản ánh đầy đủ trong thống kê chính thức. Vì vậy, các chuyên gia tập trung phân tích “số ca tử vong tăng bất thường”, tức chênh lệch giữa số người chết hiện giờ với cùng kỳ các năm trước, khi dịch chưa bùng phát.

Washington Post đã liên lạc với giới chức 4 thành phố lớn nhất Ấn Độ: Mumbai, Delhi, Chennai và Kolkata, để xin dữ liệu về tổng số người chết mỗi tháng từ tháng 3 đến tháng 6 năm 2019 và 2020. Chỉ Mumbai cung cấp số liệu đầy đủ và cập nhật trong khi Kolkata không cung cấp.

Tại Mumbai, thành phố đầu tiên ở Ấn Độ chịu ảnh hưởng nặng nề bởi Covid-19, tổng số ca tử vong trong tháng ba năm nay còn thấp hơn so với cùng kỳ năm 2019. Các quan chức cho biết mức giảm này có thể là do họ đã thực hiện biện pháp phong tỏa mạnh mẽ trên toàn quốc, giúp giảm số ca tử vong vì những nguyên nhân như tai nạn xe hơi. Vào tháng tư, số người chết hai năm tương đương nhau.

Tuy nhiên, vào tháng 5, số người chết trong thành phố là 12.963, cao hơn nhiều so với mức 6.832 cùng kỳ năm trước. Trong khi đó, thành phố này báo cáo số người chết vì Covid-19 vào tháng 5 là 2.269. Nguyên nhân cho bước nhảy vọt này có thể là những ca tử vong từ những tháng trước đến lúc này mới được báo cáo, I.S. Chahal, ủy viên thành phố của Mumbai, nói. Chahal cho biết Mumbai cũng điều trị cho nhiều bệnh nhân từ các khu vực lân cận.

Ông nói thêm rằng giới chức đã nỗ lực ghi nhận đầy đủ các trường hợp tử vong do Covid-19, mặc dù điều đó có thể khiến tỷ lệ tử vong chính thức tăng lên. Hồi tháng 6, Chahal yêu cầu các bệnh viện và phòng khám liệt kê trong vòng 48 giờ bất kỳ trường hợp tử vong vì Covid-19 nào chưa được báo cáo, nếu không ông sẽ đóng cửa các cơ sở. Kết quả là hơn 800 trường hợp tử vong được thêm vào tổng số.

Tại một số thành phố của Ấn Độ, nhân viên nghĩa địa và nhà hỏa táng nói rằng họ đang xử lý nhiều trường hợp tử vong được xác nhận hay nghi do Covid-19 hơn so với số liệu chính thức.

Tại thành phố Vadodara ở tây Ấn Độ, số liệu chính thức cho thấy số ca nhiễm đã tăng hơn 2.000 kể từ đầu tháng 6. Nhưng số người chết hầu như không tăng, chỉ nhích từ 57 lên 60. Trong khi đó, một trong những bệnh viện của thành phố đã ghi nhận ít nhất 100 trường hợp tử vong do Covid-19, vượt xa số liệu chính thức, theo một người giấu tên có quyền truy cập vào hồ sơ y tế.

Vinod Rai, quan chức phụ trách phản ứng Covid-19 của Vadodara, bác bỏ cáo buộc thống kê sai sự thật. “Số liệu của thành phố là chính xác và bao gồm tất cả người chết do Covid-19, được xác định theo hướng dẫn của chính phủ Ấn Độ”, ông nói.

Theo thống kê của chính phủ, từ trước khi đại dịch xảy ra, ước tính 20% người chết ở Ấn Độ không được báo cáo, thường là do những người này chết ở nhà, tại vùng xa thành phố. Chênh lệch trong dữ liệu của Ấn Độ có nghĩa là số người chết vì Covid-19 thực sự cao hơn thống kê chính thức, nhưng không ai biết chính xác cao hơn bao nhiêu nếu không có nghiên cứu sâu hơn, K. Srinath Reddy, chủ tịch Quỹ Y tế Công cộng Ấn Độ cho biết.

Theo Reddy, một số yếu tố khác có thể khiến ca tử vong ở Ấn Độ thấp là phần lớn dân số sống ở khu vực nông thôn, nơi có mật độ dân số thấp hơn thành thị, khiến virus lây lan chậm hơn.

Hơn một nửa số ca tử vong ở Ấn Độ được ghi nhận tại 7 đô thị lớn. Những thành phố này “vẫn đang chiến đấu với virus”, Reddy nói. “Điều không thể nói trước được là liệu chúng ta có thể ngăn virus lây lan sang những khu vực khác đang an toàn hơn hay không”.

Một số chuyên gia nói rằng dù họ tin dữ liệu của Ấn Độ phản ánh tình hình chưa đầy đủ, một điều cần chú ý là các quốc gia khác ở Nam Á và Đông Nam Á, bao gồm Pakistan và Bangladesh, cũng có bình quân người chết trên một triệu dân tương đối thấp.

“Có thể nói nước này nước kia báo cáo dữ liệu giả để che đậy tình hình, nhưng khó có chuyện tất cả các nước đều làm vậy”, nhà virus học Shahid Jameel nói. Ông hy vọng sẽ xuất hiện những nghiên cứu sâu hơn về việc liệu các quần thể dân cư khác nhau có phản ứng miễn dịch khác nhau đối với virus hay không.

Raul Rabadan, giáo sư tại Đại học Columbia, cho biết ông chưa thấy bằng chứng thuyết phục nào chứng minh việc từng phơi nhiễm loại virus khác cải thiện phản ứng của con người đối với nCoV. Các biến thể của nCoV cũng chưa được chứng minh là thay đổi nguy cơ gây chết người của nó.

Việc chỉ ra yếu tố nào dẫn đến tỷ lệ tử vong ở mỗi nơi một khác là thách thức ngay tại trong một quốc gia chứ chưa nói đến giữa các nước với nhau, Rabadan nhận xét. Chẳng hạn, giữa Ấn Độ và Mỹ có sự khác biệt về hệ thống y tế, phương pháp báo cáo ca tử vong, tiêu chí xét nghiệm nCoV và nhân khẩu học.

“Tỷ lệ tử vong có vẻ thấp của Ấn Độ là một nghịch lý, nhưng tôi sẽ nhìn nhận một cách thận trọng”, Rabadan nói.