Ngày lễ Độc lập 2/9/1945 trong mắt một nhân chứng người Mỹ đặc biệt
Archimedes L.A.Patti là một trong số ít người Mỹ được Chủ tịch Hồ Chí Minh mời dự lễ tuyên bố độc lập tại Ba Đình 76 năm trước.
Ngày lễ Độc lập với những ấn tượng sâu đậm được nhân chứng này ghi lại…
Thiếu tá Archimedes L.A Patti – Trưởng ban Đông Dương của OSS (Cơ quan Phục vụ Chiến lược Mỹ, tiền thân của CIA), Trưởng phái bộ tiền trạm của quân đội Mỹ, vinh dự là người nước ngoài đầu tiên được Chủ tịch Hồ Chí Minh mời đến nghe bản dự thảo bản Tuyên ngôn Độc lập trước ngày lễ Độc lập và trao đổi về một số chủ trương, kế hoạch tương lai của Việt Nam. Trong đó có việc tổ chức ngày Lễ tuyên bố Độc lập của Chính phủ lâm thời Việt Nam dân chủ Cộng hòa ngày 2/9/1945.
Không những vậy, L.A.Patti là một trong số ít người nước ngoài được Chủ tịch Hồ Chí Minh mời dự lễ công bố Tuyên ngôn độc lập, khai sinh nước Việt Nam dân chủ Cộng hòa. Trong buổi lễ trang trọng, thiêng liêng nhất của quốc gia, trên khán đài nổi bật khẩu hiệu “Hoan nghênh phái đoàn Mỹ”.
Trong cuốn sách “Tại sao Việt Nam – Khúc dạo đầu của chim hải âu Mỹ” (Why Viet Nam? – Prelude to Americas Albatross) (University of California Press xuất bản năm 1980, NXB Đà Nẵng in năm 2008 theo bản dịch của Lê Trọng Nghĩa) , Archimedes L.A.Patti đã tái hiện tỉ mỉ và sinh động về lễ tuyên bố độc lập, khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa; về không khí Hà Nội trong ngày 2/9/1945 lịch sử.
Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản Tuyên ngôn độc lập tại Quảng trường Ba Đình, Hà Nội ngày 2/9/1945.
“Ông Hồ Chí Minh bí ẩn là ai?”
Chương 26 – “ Ngày lễ độc lập”, L.A.Patti viết: ngày lễ Độc lập được tổ chức đúng ngày chủ nhật đầu tiên trong tháng Chín, ngày lễ các Thánh của hơn một triệu dân theo Thiên chúa giáo ở Bắc Việt Nam. Tại các nhà thờ Thiên chúa giáo, cũng như các chùa Phật giáo, buổi lễ được tiến hành long trọng. Các bài thuyết pháp có thêm những ý ủng hộ Chính phủ mới thành lập và nền độc lập của Việt Nam.
Từ sớm tinh mơ, dân chúng Hà Nội, từng đoàn lớn nhỏ lũ lượt dần dần kéo đến quảng trường Ba Đình. Trong biển người, có cả những nhóm đồng bào miền núi với y phục địa phương đặc trưng và những nhóm nông dân với khăn áo truyền thống. Lực lượng công nhân thì sơ mi trắng, quần dài hoặc quần soóc trắng hoặc xanh. Phụ nữ mặc áo dài trắng hay màu sáng, tay khoác nón.
Video đang HOT
Khắp phố phường Hà Nội khi đó, theo miêu tả của tác giả, tràn đầy khẩu hiệu, biểu ngữ, áp phích, bằng cả tiếng Việt, tiếng Pháp, tiếng Anh: “Việt Nam của người Việt Nam”, “Hoanh nghênh Đồng Minh”, “Thà chết, không nô lệ”…
Là người được mời dự lễ tuyên bố độc lập tại khu vực lễ đài dành cho quan khách nhưng ông Archimedes L.A.Patti xin được tự đi xem buổi lễ như một “người quan sát trong quần chúng”.
“Mặt trời đã lên cao. Không khí oi bức. Nhưng đôi lúc cũng có cơn gió nhẹ thổi làm phất phới cả biển cờ trên quảng trường. Cao trên cột trước lễ đài, lá cờ đỏ với ngôi sao vàng lớn phấp phới bay” – người Mỹ đầu tiên được Chủ tịch Hồ Chí Minh mời dự lễ tuyên bố độc lập hồi tưởng.
Theo quan sát của ông, trên lễ đài, mọi người đều bận đồ trắng, thắt cà vạt và để đầu trần, trừ một người nhỏ nhắn mặc áo kaki màu sẫm. Đó là Hồ Chí Minh.
Tác giả cuốn sách “Tại sao Việt Nam? – Khúc dạo đầu của chim hải âu Mỹ” cho rằng, quần chúng dành nhiều quan tâm đến vị lãnh đạo mới của Chính phủ. Mọi người đều muốn biết “ông Hồ Chí Minh bí ẩn” là ai, ông ở đâu về?
Ông L.A.Patti tiết lộ, cái tên “Hồ Chí Minh”, ngay cả đến cơ quan Bộ Ngoại giao Mỹ ở Côn Minh và Trùng Khánh (Trung Quốc) cũng không biết gì, cho tới một tháng trước lễ tuyên bố độc lập của Hà Nội. Và khi đó, “ai cũng nghĩ rằng đã biết tên thật của cụ Hồ”.
Trên lễ đài tại quảng trường Ba Đình ngày 2/9/1945, tác giả người Mỹ cho biết, tiếng loa phóng thanh giới thiệu cụ Hồ là “người giải phóng, vị cứu tinh của dân tộc”. Quần chúng bắt đầu cùng hát và trong mấy phút liền, cùng hô vang “Độc lập”.
“Ông Hồ ngồi yên mỉm cười, nhỏ nhắn trong tầm cỡ, nhưng vĩ đại trong sự hoan hô của nhân dân” – L.A.Patti viết và tả lại, cụ Hồ giơ tay ra hiệu im lặng và bắt đầu đọc bản Tuyên ngôn Độc lập.
“Giọng nói bình tĩnh, ấm cúng, thân mật… thấu tới quần chúng”
“Mọi người sinh ra đều có quyền bình đẳng. Tạo hóa cho họ những quyền không ai có thể xâm phạm được, trong những quyền ấy có quyền được sống, quyền tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc”.
“Ông Hồ dừng lại đột ngột và hỏi người nghe: “Tôi nói đồng bào nghe rõ không?”. Quần chúng hô vang đáp lại: “Rõ!”. Thực là một nghệ thuật diễn thuyết bậc thầy. Từ lúc đó, quần chúng lắng nghe lấy từng lời” – người Mỹ chứng kiến thời khắc thiêng liêng của người dân Việt Nam nhận xét.
Dù không hiểu thật sự rõ ràng toàn bộ lời Hồ Chủ tịch nói trên lễ đài ngày hôm đó nhưng L.A.Patti nhận định, cứ nghe giọng nói bình tĩnh và rõ ràng, ấm cúng và thân mật, và nghe thấy quần chúng trả lời thì chúng tôi không còn nghi ngờ gì nữa là ông đã thấu tới quần chúng.
Tác giả thuật lại, sau khi dừng lại hỏi người dân, Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp tục nội dung bản Tuyên ngôn độc lập: “Lời bất hủ ấy ở trong bản Tuyên ngôn độc lập năm 1776 của nước Mỹ. Suy rộng ra, câu ấy có ý nghĩa là: tất cả các dân tộc trên thế giới đều sinh ra bình đẳng; dân tộc nào cũng có quyền sống, quyền sung sướng và quyền tự do”. Sau đó, vị lãnh tụ cách mạng của Việt Nam quay trở về bản Tuyên ngôn của Cách mạng Pháp năm 1971, nói về quyền con người và quyền công dân. Hồ Chủ tịch nhấn mạnh bản tuyên ngôn nhân quyền của Pháp đã công bố “con người sinh ra phải được tự do và có quyền bình đẳng. Đó là những chân lý không thể chối cãi được”.
Đến khoảng hai giờ, cụ Hồ kết thúc bản Tuyên ngôn. Tiếp sau đó, Đại tướng Võ Nguyên Giáp nói về vai trò của Việt Minh, nhấn mạnh vào công tác của Đảng trong lĩnh vực chính trị – quân sự, phát triển kinh tế xã hội, chương trình giáo dục và văn hóa. Trong các vấn đề đối ngoại, ông Giáp vạch ra rằng Mỹ và Trung Quốc là những đồng minh đặc biệt và liên tục ủng hộ đấu tranh giành độc lập của Việt Nam…
Sau bài diễn văn, các Bộ trưởng mới được chỉ định, từng người một được giới thiệu ra mắt nhân dân. Buổi lễ kết thúc bằng việc các Bộ trưởng tuyên bố nguyện trung thành và triệt để ủng hộ Chính phủ Dân chủ Lâm thời Việt Nam.
Phần sau của chương sách, Archimedes L.A.Patti đề cập tới sự kiện cuộc biểu tình khổng lồ của nhân dân Ngày Độc lập do những người lãnh đạo ở Sài Gòn tổ chức để hưởng ứng, thể hiện sự đoàn kết với Hà Nội nhưng cuộc biểu tình hòa bình đã bị lợi dụng. Khoảng hai trăm nghìn người trong số quần chúng được các đảng phái chính trị tập hợp thành “liên minh miền Nam”, ùa xuống phố Catinat, trương lên những biểu ngữ, bích trương đầy tính chất tranh giành chia rẽ đảng phái. Sự kiện như một chỉ dấu cho việc Pháp “nhảy vào” Việt Nam và người dân Việt Nam phải bước vào cuộc kháng chiến trường kỳ 9 năm để chống Pháp…
Cách mạng Tháng Tám và những bài học lịch sử giá trị
Cách đây tròn 76 năm, nhân dân cả nước đồng loạt vùng dậy, tiến hành Tổng khởi nghĩa, giành chính quyền để rồi vào ngày 2-9-1945, tại Quảng trường Ba Đình lịch sử, thay mặt Chính phủ lâm thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đọc bản Tuyên ngôn độc lập khai sinh ra nước Việt Nam dân chủ cộng hòa.
Và trong suốt 76 năm qua, Đảng ta đã luôn vận dụng, phát huy hiệu quả tinh thần, những bài học lịch sử ý nghĩa của Cách mạng Tháng Tám, đưa đất nước vượt qua bao khó khăn, thách thức để giành những thành tựu cách mạng vô cùng to lớn.
Cán bộ, y bác sĩ Bệnh viện Việt Đức sẵn sàng lên đường vào thành phố Hồ Chí Minh chống dịch. Ảnh: Minh Quyết/TTXVN
Giành chính quyền về tay nhân dân
Ngày 9-3-1945, phát xít Nhật làm cuộc đảo chính hất cẳng thực dân Pháp. Ngay trong đêm đó, Hội nghị Ban Thường vụ Trung ương Đảng mở rộng quyết định phát động một cao trào cách mạng làm tiền đề cho Tổng khởi nghĩa, thay đổi các hình thức tuyên truyền, cổ động, tổ chức và đấu tranh cho thích hợp. Tháng 3-1945, Trung ương Đảng ra Chỉ thị "Nhật - Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta". Ngày 16-4-1945, Tổng bộ Việt Minh ra Chỉ thị tổ chức Ủy ban Dân tộc giải phóng các cấp và chuẩn bị thành lập Ủy ban Giải phóng dân tộc Việt Nam, tức Chính phủ lâm thời cách mạng Việt Nam. Ngày 4-6-1945, Khu giải phóng Việt Bắc được thành lập, đặt dưới sự lãnh đạo của Ủy ban chỉ huy lâm thời, trở thành căn cứ địa của cả nước.
Tháng 8-1945, Hội nghị đại biểu toàn quốc của Đảng họp tại Tân Trào (Tuyên Quang), khẳng định: "Cơ hội rất tốt cho ta giành độc lập đã tới". Hội nghị cũng quyết định phát động toàn dân khởi nghĩa giành chính quyền từ tay phát xít Nhật và tay sai trước khi quân Đồng minh vào Đông Dương, đề ra ba nguyên tắc bảo đảm Tổng khởi nghĩa thắng lợi, đó là: Tập trung, thống nhất, kịp thời. 23h ngày 13-8-1945, Ủy ban Khởi nghĩa ra Quân lệnh số 1 hiệu triệu toàn dân tổng khởi nghĩa.
Ngày 16-8-1945, Đại hội Quốc dân họp tại Tân Trào thông qua "10 chính sách lớn của Việt Minh"; thông qua "Lệnh Tổng khởi nghĩa"; quy định quốc kỳ, quốc ca; thành lập Ủy ban Dân tộc giải phóng Trung ương, tức Chính phủ lâm thời do Hồ Chí Minh làm Chủ tịch. Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư kêu gọi nhân dân cả nước tổng khởi nghĩa, trong đó chỉ rõ: "Giờ quyết định cho vận mệnh dân tộc ta đã đến. Toàn quốc đồng bào hãy đứng dậy đem sức ta mà tự giải phóng cho ta".
Dưới sự lãnh đạo của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh, nhân dân cả nước đồng loạt vùng dậy, tiến hành Tổng khởi nghĩa, giành chính quyền. Từ ngày 14 đến ngày 18-8-1945, cuộc tổng khởi nghĩa nổ ra giành được thắng lợi ở nông thôn Đồng bằng Bắc Bộ, đại bộ phận miền Trung, một phần miền Nam và ở các thị xã Bắc Giang, Hải Dương, Hà Tĩnh, Hội An, Quảng Nam... Ngày 19-8-1945, khởi nghĩa giành chính quyền thắng lợi ở Hà Nội. Ngày 23-8-1945, khởi nghĩa thắng lợi ở Huế và ở Bắc Kạn, Hòa Bình, Hải Phòng, Hà Đông, Quảng Bình, Quảng Trị, Bình Định, Gia Lai, Bạc Liêu... Chỉ trong vòng 15 ngày cuối tháng 8-1945, cuộc tổng khởi nghĩa đã giành thắng lợi hoàn toàn, chính quyền trong cả nước về tay nhân dân.
Vận dụng, phát huy tinh thần, bài học từ Cách mạng Tháng Tám
Cách mạng Tháng Tám năm 1945 thành công mau lẹ do nhiều nguyên nhân, trong đó, nguyên nhân quan trọng, có ý nghĩa quyết định là sự lãnh đạo đúng đắn, sáng suốt, khéo léo của Đảng; là sự vận dụng và phát triển chủ nghĩa Mác - Lênin trong điều kiện cụ thể của nước ta một cách đúng đắn, độc lập, tự chủ và sáng tạo. Đảng có phương pháp, chiến lược, chiến thuật cách mạng phù hợp, linh hoạt; nhận thức được thời cơ, chủ động đón thời cơ và kiên quyết chớp thời cơ, tiến hành tổng khởi nghĩa giành chính quyền trong cả nước. Thành công đó còn đến từ tinh thần yêu nước, đoàn kết, ý chí quật cường của các tầng lớp nhân dân ta. Đó còn là khả năng nhận định, đón nhận những yếu tố thuận lợi cho phong trào đấu tranh giải phóng của các dân tộc bị áp bức của cộng đồng tiến bộ quốc tế...
Quá trình đấu tranh giải phóng dân tộc, thống nhất Tổ quốc, đưa đất nước tiến lên xã hội chủ nghĩa suốt 76 năm qua đã khẳng định tinh thần và những bài học kinh nghiệm quý báu của Cách mạng Tháng Tám đã luôn được phát huy hiệu quả. Đảng đã vận dụng linh hoạt, sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh phù hợp với từng giai đoạn lịch sử, đề ra đường lối cách mạng đúng đắn, với phương pháp và hình thức đấu tranh phù hợp. Đó là khả năng nắm bắt thời cơ, xây dựng lực lượng và tổ chức, sử dụng lực lượng; phát huy được sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại. Đó là khả năng tập hợp, tổ chức, phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân, tận dụng sự ủng hộ của cộng đồng quốc tế tạo nguồn lực vô cùng to lớn để đất nước giành những thắng lợi quan trọng, quyết định. Tất cả đã được minh chứng rõ nét trong Chiến thắng Điện Biên Phủ lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu; Đại thắng mùa Xuân 1975; hay những thành tựu nổi bật thời kỳ đổi mới được cộng đồng quốc tế đánh giá cao...
Khi đất nước đang chuyển mình mạnh mẽ, "chưa bao giờ có được cơ đồ, tiềm lực, vị thế và uy tín như ngày hôm nay" thì đại dịch Covid-19 ập đến, diễn biến vô cùng phức tạp, khiến cả thế giới chao đảo. Trong bối cảnh đó, một lần nữa, với khả năng đánh giá đúng tình hình, "biết người, biết ta" và tổ chức lực lượng phối hợp đồng bộ, kiên quyết, Việt Nam nổi lên là quốc gia vừa chống dịch hiệu quả, việc duy trì phát triển kinh tế ổn định. Những biện pháp Việt Nam áp dụng chống dịch hiệu quả được cả thế giới học hỏi như bắt buộc sử dụng khẩu trang, giãn cách xã hội...
Thế nhưng, với biến chủng Delta, dịch Covid-19 đã, đang khiến cả thế giới, đặc biệt là những nước đang phát triển như Việt Nam, gặp rất nhiều khó khăn, nhất là trong việc tìm kiếm nguồn lực y tế chống dịch. Thành phố Hồ Chí Minh và nhiều tỉnh Nam Bộ bùng phát dịch, đời sống kinh tế - xã hội bị đảo lộn. Trong bối cảnh khó khăn đó, cả hệ thống chính trị đã vào cuộc đồng bộ, quyết liệt với tinh thần, ý chí rất cao. Không chỉ các chiến sĩ "áo xanh", các chiến sĩ "áo trắng", lực lượng dân phòng đã quên mình sẵn sàng, tình nguyện ra tuyến đầu. Chính phủ đã dành ưu tiên tối đa, huy động mọi nguồn lực để đáp ứng nhu cầu phòng, chống dịch. Cả thế giới đang khan hiếm vắc xin, nhưng Việt Nam đã nhận được sự hỗ trợ, viện trợ vắc xin của nhiều đối tác. Hàng loạt tập đoàn, doanh nghiệp, người dân đã tích cực ủng hộ vật chất, tinh thần cho lực lượng tuyến đầu chống dịch. Tại nhiều khu, tổ dân phố, người dân tự nguyện ứng trực tại "chốt xanh" để bảo vệ cộng đồng trước đại dịch.
Tinh thần cách mạng, yêu nước, thương nòi càng lúc càng lên cao trong thời gian vừa qua. Không chỉ thực hiện nghiêm các quy định phòng, chống dịch, mỗi người dân, không ai bảo ai, đồng lòng "nhường cơm, sẻ áo", hỗ trợ nhau vượt qua giai đoạn khó khăn. Hình ảnh các đoàn từ thiện hỗ trợ người khó khăn bữa cơm mùa dịch, hay từng đoàn người về quê tránh dịch đi đâu cũng nhận được sự hỗ trợ đã nói lên tất cả. Đó cũng chính là tinh thần lời kêu gọi chống dịch của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng "... Nhân dân ta có truyền thống yêu nước, nhân nghĩa. Mỗi khi đất nước gặp khó khăn, truyền thống đó lại càng được nhân lên gấp bội. Thời gian qua, toàn dân ta đã đồng lòng, cùng chung sức với Đảng, Nhà nước ngăn ngừa và kiểm soát dịch bệnh bước đầu có hiệu quả... Với tinh thần coi sức khỏe và tính mạng của con người là trên hết, tôi kêu gọi toàn thể đồng bào, đồng chí và chiến sĩ cả nước, đồng bào ta ở nước ngoài hãy đoàn kết một lòng, thống nhất ý chí và hành động, thực hiện quyết liệt, hiệu quả những chủ trương của Đảng và Nhà nước, sự chỉ đạo, điều hành của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ. Mỗi người dân là một chiến sĩ trên mặt trận phòng, chống dịch bệnh...".
Với sự đồng lòng, chung sức, ý chí quyết tâm rất cao của toàn Đảng, toàn quân, toàn dân, dịch Covid-19 sẽ sớm được khống chế, kiểm soát để tập trung phát triển kinh tế - xã hội, làm cho cơ đồ đất nước ngày càng tươi sáng hơn.
5 cái nhất của Hà Nội ít người để ý Ba Đình là quảng trường lớn nhất Việt Nam, Trấn Quốc là chùa cổ nhất thành phố với tuổi đời hơn 1.500 năm. Là trung tâm kinh tế, chính trị, văn hóa của cả nước, Hà Nội với bề dày lịch sử hơn 1.000 năm mang vẻ đẹp hài hòa giữa hiện đại và cổ kính. Du khách tới đây không chỉ ghé...