Nga đang lấp đầy khoảng trống phương Tây để lại ở Sahel
Trên chiến trường giành ảnh hưởng của các cường quốc ở Niger và các nước láng giềng khu vực Sahel, Nga đang ghi được những điểm ấn tượng.
Máy bay chở hàng quân sự Il-76 của Nga chở lực lượng và thiết bị tới Niger hôm 10/4. Ảnh: RTN/Twitter
Đất nước của ông có thể nằm trong số những nước nghèo nhất thế giới nhưng Tướng Salifou Mody, Bộ trưởng Quốc phòng Niger, là một người rất có sức thu hút. Ngày 4/12 năm ngoái, Tướng Mody đã đón tiếp Thứ trưởng Quốc phòng Nga, Tướng Yunus-Bek Yevkurov tại thủ đô Niamey. Hai tuần sau, Bộ trưởng Quốc phòng Đức Boris Pistorius đến gặp ông. Những cuộc gặp đó diễn ra trong khi chính phủ quân sự Niger, ra đời sau cuộc đảo chính vào tháng 7/2023, vẫn đang giam giữ tổng thống dân cử bị phế truất Mohamed Bazoum và vợ ông.
Lúc này, trên chiến trường giành ảnh hưởng của các cường quốc ở Niger và các nước láng giềng khu vực Sahel, Nga đang ghi được những điểm ấn tượng.
Giới cầm quyền Niger ngày càng kén chọn đối với các vị khách nước ngoài. Vào tháng 3, một phái đoàn cấp cao của Mỹ do trợ lý ngoại trưởng Molly Phee dẫn đầu, cùng đồng cấp ở Lầu Năm Góc Celeste Wallander và Tướng Michael Langley thuộc Bộ Tư lệnh Châu Phi của Mỹ đã đến Niger trong sự lạnh nhạt của nước chủ nhà. Các quan chức Mỹ háo hức nói về tương lai của hai căn cứ quân sự mà họ duy trì ở Niger, thậm chí còn định ở Niamey lâu hơn, nhưng vô ích. Hai ngày sau khi họ rời đi, Washington biết được từ một bài đăng trên Facebook rằng Niger đã chấm dứt thỏa thuận song phương được ký năm 2012 cho phép khoảng 1.000 quân nhân Mỹ hoạt động tại nước này.
Một phát ngôn viên của chính quyền Niger đã giải thích chi tiết trong một tuyên bố trên truyền hình. Ông nói, phái đoàn Mỹ đã thể hiện “thái độ trịch thượng” và muốn “khước từ chủ quyền của Niger về lựa chọn đối tác của mình và các loại hình quan hệ đối tác có khả năng giúp nước này thực sự chống k.hủng b.ố”.
Các quan chức Mỹ cũng xác nhận phái đoàn của họ đã bày tỏ quan ngại về mối quan hệ của Niger với Nga và Iran. Hơn một tuần sau, Moskva thông báo rằng người đứng đầu chính quyền Niger, Tướng Abdourahamane Tiani, người từ chối gặp giới chức Mỹ, đã điện đàm với Tổng thống Vladimir Putin về việc “tăng cường hợp tác an ninh”.
Video đang HOT
Hôm 10/4, Đài truyền hình nhà nước Niger RTN đưa tin, các huấn luyện viên quân sự và nhân sự của Bộ Quốc phòng Nga cùng các hệ thống phòng không đã đến Niger. Trong chương trình phát sóng ngày 11/4, RTN chiếu cảnh một máy bay quân sự đang dỡ hàng trong khi những người mặc quân phục đứng quan sát. Theo RTN, việc triển khai này được thực hiện theo một thỏa thuận gần đây giữa chính quyền quân sự Niger và Nga nhằm tăng cường hợp tác, trong đó có hỗ trợ quân đội Niger huấn luyện chống k.hủng b.ố. Ngoài triển khai nhân sự, Nga đã đồng ý lắp đặt hệ thống phòng không ở Niger, giúp bảo vệ không phận nước này.
RTN cũng đề cập cuộc điện đàm giữa Tổng thống Nga Vladimir Putin với lãnh đạo chính quyền quân sự Niger hồi tháng 3, trong đó hai bên thống nhất tăng cường hợp tác về nhiều mặt.
Không chỉ Niger, các nhà ngoại giao châu Âu ở Moskva đã mô tả, có một loạt các nhà lãnh đạo từ châu Phi liên tục đến thăm Điện Kremlin. Đặc biệt, một trong số họ đã không được chú ý ở Paris. Gặp ông Putin vào cuối tháng 1, Tổng thống Chad, Mahamat Idriss Déby, tự giới thiệu mình là người đứng đầu một “đất nước anh em” với Nga. Déby được cho là đồng minh cuối cùng của Pháp ở Sahel và Chad là trụ cột của cuộc chiến chống k.hủng b.ố trong khu vực.
Đối với Pháp, cường quốc thuộc địa trước đây, thái độ của các nước châu Phi là một trải nghiệm khó chịu. Bị đề nghị rời khỏi Mali, rồi bị đuổi khỏi Burkina Faso, các lực lượng Pháp tiếp đó đã phải tiến hành một cuộc rút lui phức tạp khỏi Niger. Việc rút 1.500 quân và trang thiết bị của họ vượt chặng đường hơn 1.600km để đến N’Djamena, qua một số khu vực do các nhóm “thánh chiến kiểm soát”, là một thách thức về hậu cần mà Pháp đã lặng lẽ hoàn thành vào cuối tháng 12/2023.
Lực lượng Pháp rời Niamey, Niger vào tháng 12/2023. Ảnh: Getty Images
Sau khi nhận ra một cách khó khăn rằng lập trường không khoan nhượng của họ với chính quyền ở Niger không mang lại kết quả gì, người Pháp tiếp tục thất vọng nhận ra sai lầm của Mỹ ở Niamey. Washington đã thử một chiến thuật khác, đợi tới hai tháng mới thừa nhận chính quyền quân sự ở Niamey. Nhưng bất kể cách tiếp cận nào, mọi người đều thấy rõ nguy cơ: bất kỳ khoảng trống nào do các lực lượng phương Tây để lại ở vùng Sahel cũng sẽ được Nga lấp đầy.
Các nhà quan sát lưu ý rằng sự hiện diện của Nga ở châu Phi đang được mở rộng và tổ chức lại trong “kỷ nguyên hậu Prigozhin” (với lực lượng quân sự tư nhân Wagner).
Châu Phi là vùng đất quen thuộc của Tướng Yevgurov: Thứ trưởng Bộ Quốc phòng Nga thường xuyên có các chuyến đi tới lục địa này, và thường đi cùng với Tướng Andrei Averyanov thuộc cơ quan tình báo quân sự GRU của Nga.
Vậy cuối cùng các lực lượng phương Tây nên ở lại hay nên đi? Đây là tình thế tiến thoái lưỡng nan mà họ hiện đang phải đối mặt. Khoảng 120 lính Đức vẫn còn ở Niger, nơi họ hợp tác với người Pháp và người Mỹ. Bây giờ người Pháp đã ra đi, người Mỹ đang trong tình trạng lấp lửng, người Nga phô diễn sức mạnh của mình và những người Đức ít ỏi tự hỏi liệu họ có thể tự mình bảo vệ sườn phía nam của châu Âu khỏi mối đe dọa hỗn loạn ở Sahel hay không.
Pháp tuyên bố rút binh sĩ khỏi Niger
Tổng thống Emmanuel Macron cho biết quân đội Pháp sẽ rời khỏi quốc gia châu Phi này trong những tháng sắp tới.
Binh sĩ Pháp tại căn cứ không quân số 101 ở Niamey, Niger, năm 2014. Ảnh: AFP
Ngày 24/9, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron tuyên bố sẽ đưa quân đội và các nhà ngoại giao rời khỏi Niger sau khi xảy ra cuộc đảo chính tại quốc gia Tây Phi này. Theo đó, khoảng 1.500 binh sĩ sẽ rời Niger vào cuối năm nay.
"Pháp đã quyết định rút đại sứ về nước. Trong những giờ tới, đại sứ và một số nhà ngoại giao sẽ quay về Pháp", ông Macron phát biểu với đài truyền hình France 2.
Bên cạnh đó, nhà lãnh đạo này cho biết Pháp đã chấm dứt hợp tác quân sự với chính quyền Niger. Các binh sĩ sẽ về nước trong những tháng tới.
Tổng thống Niger Mohamed Bazoum đã bị phế truất trong cuộc đảo chính quân sự vào tháng 7 vừa qua. Nhân cơ hội công chúng bất mãn đối với hoạt động của Pháp trong khu vực, những người cầm đầu đảo chính ngay lập tức đình chỉ thỏa thuận hợp tác quân sự với chính phủ Pháp và yêu cầu quân đội Pháp rời khỏi đất nước.
Chính quyền quân sự Niger sau đó đã yêu cầu Đại sứ Pháp Sylvain Itte phải rời đi, thu hồi quyền miễn trừ ngoại giao của ông. Tuần trước, Tổng thống Macron tuyên bố rằng quân đội Niger đang giữ ông Itte "làm con tin" bằng cách chặn đường giao thực phẩm đến Đại sứ quán Pháp.
Khoảng 1.500 binh sĩ Pháp đang đồn trú tại Niger, sau khi Paris đình chỉ các hoạt động quân sự ở Mali và Burkina Faso vì đảo chính quân sự trước đó. Căn cứ của Pháp ở Niger là một trong những căn cứ lớn nhất ở vùng Sahel và khi việc rút quân hoàn tất, sẽ chỉ còn vài chục binh sĩ Pháp ở lại Chad.
Khi sức ảnh hưởng của Pháp tại khu vực bị suy yếu, Niger, Mali và Burkina Faso đã tuyên bố thành lập một liên minh quân sự vào tuần trước. Mali và Burkina Faso đều đưa ra cam kết không chính thức về việc ủng hộ Niger trong trường hợp khối Cộng đồng Kinh tế Tây Phi (ECOWAS) can thiệp quân sự, cũng như ký kết hiệp ước quốc phòng chính thức hóa thỏa thuận này.
Bộ trưởng Quốc phòng Mali Abdoulaye Diop nói với Reuters rằng Liên minh các quốc gia Sahel cũng sẽ hợp tác để chống k.hủng b.ố và bảo vệ biên giới chung.
Mặc dù chấp nhận yêu cầu đưa nhân viên ngoại giao và binh sĩ về nước, ông Emmanuel Macron nhấn mạnh rằng Pháp tiếp tục công nhận Tổng thống Bazoum là "Tổng thống có thẩm quyền hợp pháp duy nhất" của Niger.
Niger: Giải pháp hòa bình hay chiến tranh? Chính quyền Niger do phe đảo chính kiểm soát tiếp tục thể hiện thái độ cứng rắn, không khuất phục trước áp lực từ Liên minh châu Phi (AU) cũng như Cộng đồng Kinh tế các quốc gia Tây Phi (ECOWAS) sau hàng loạt động thái từ cả hai phía. Liệu thế giằng co này sẽ đưa đến một "thỏa hiệp" hay sẽ...