Nâng cao trình độ giáo viên ở Nga: Vấn đề nan giải

Đào tạo giáo viên phổ thông là một trong những nhiệm vụ khó khăn nhất của hệ thống giáo dục. Đặc biệt, khi các phương pháp mới xuất hiện ngày càng nhiều.

Kiến thức về môn học là một trong những năng lực quan trọng nhất của giáo viên.

Vậy, các phương pháp quen thuộc với giảng viên đại học đáp ứng yêu cầu của giáo viên hiện nay như thế nào, cần thay đổi điều gì? Đây cũng là nội dung thảo luận tại hội nghị bàn tròn “Năng lực của người giáo viên hiện nay”, do trang web “Yandex” của Nga tổ chức.

Phải được đánh giá thường xuyên

Công nghệ kỹ thuật số và tiến bộ kỹ thuật phát triển không ngừng đòi hỏi giáo viên phải thường xuyên hoàn thiện, tìm ra những cách tiếp cận thú vị và thể hiện năng lực sáng tạo. Thiếu điều đó, quá trình giáo dục không có hiệu quả.

Theo bà Alla Kuznetsova, Viện trưởng Viện Quản lý giáo dục Nga, sự thay đổi thái độ đối với giáo viên và việc đào tạo giáo viên ở nước Nga trải qua ba giai đoạn.

Dưới thời Xô viết, nhà trường phổ thông luôn luôn là “công cụ tư tưởng”. Phụ huynh không được phép tham gia vào quá trình giáo dục. Người ta cho rằng những người xây dựng tương lai của đất nước chỉ có thể được giáo dục bởi giáo viên được đào tạo chuyên nghiệp.

Cuộc cải cách giáo dục ôn hòa cuối cùng diễn ra vào năm 1984. Nó không phê phán những giáo viên không đáp ứng các yêu cầu thời đại. Sách giáo khoa ổn định, còn các nhà giáo pháp học được “tuyển dụng” từ những giáo viên giỏi nhất.

Bà Alla Kuznetsova, Viện trưởng Viện Quản lý giáo dục Nga.

Trong giai đoạn kết thúc vào cuối năm 2005, lần đầu tiên giáo viên bị coi là không phù hợp với môi trường giáo dục.

Cũng vào thời điểm đó, người ta bắt đầu nhận thấy uy tín nghề nghiệp của giáo viên giảm sút. Vì vậy, việc kiểm tra công việc của người giáo viên đã được tăng cường: Xuất hiện các nguyên mẫu của chuẩn giáo dục và sự đánh giá giáo dục.

Sau năm 2010, xuất hiện các công cụ và thiết chế phát triển giáo dục mới, không chỉ dành cho giáo viên, mà cả các chương trình giáo dục ở từng khu vực. Một trong những đổi mới chính là EGE (kỳ thi quốc gia thống nhất).

Giáo viên không còn là nguồn thông tin duy nhất. Các trung tâm giáo học pháp ở đô thị đang dần dần trở nên lỗi thời. Các cán bộ hưu trí trở thành các nhà giáo học pháp. Giờ đây, ai cũng có thể tham gia vào việc nâng cao trình độ, ai cũng dạy học và cấp chứng chỉ.

Kết quả là trong khuôn khổ của dự án “Giáo dục” quốc gia, hệ thống đánh giá chất lượng dạy học của giáo viên được thay đổi, nhưng các chương trình nâng cao trình độ chuyên môn cho đến nay vẫn dựa trên các luận cứ được xây dựng từ 10 – 20 năm trước.

Đã thành lệ, giáo viên cứ 5 năm một lần đi “thay áo”. Các trung tâm đánh giá chất lượng và nhu cầu nâng cao trình độ là một trong những vấn đề nan giải nhất đối với các nhà giáo dục.

Các chuyên gia cho rằng, việc đánh giá thường xuyên từ bên ngoài sẽ giúp giáo viên nhìn nhận khách quan về năng lực và kỹ năng của mình để sau đó hoàn thiện chúng, đồng thời tiếp thu những thứ còn thiếu.

Kiến thức môn học – năng lực quan trọng nhất

Giáo viên phải có nhiều năng lực. Trước hết là kiến thức về môn học, các phương pháp dạy học, tâm lý học, và có kỹ năng làm việc với phụ huynh. Còn năng lực cá nhân là động cơ, mong muốn tự hoàn thiện, tư duy phê phán, khả năng giao tiếp, tinh thần hợp tác và sáng tạo.

Giáo viên cần những năng lực gì để thành công? Hiện nay, người ta thường khẳng định rằng giáo viên cần phát triển các kỹ năng mềm. Chúng phải được hình thành trong giai đoạn học tập ở trường đại học. Vì vậy cần phải suy nghĩ về việc đào tạo giảng viên đại học như thế nào.

Theo bà Natalya Sheveleva, Trưởng phòng Nghiên cứu chính sách giáo dục thuộc Đại học Sư phạm quốc gia Maxcơva, giáo viên phải có nhiều năng lực.

Trước hết là kiến thức về môn học. Giáo viên phải biết các phương pháp dạy học khác nhau, tâm lý học, và có kỹ năng làm việc với phụ huynh. Đó là hard skills (kỹ năng cứng). Còn năng lực cá nhân là động cơ, mong muốn tự hoàn thiện, tư duy phê phán, khả năng giao tiếp, tinh thần hợp tác và sáng tạo.

Các chuyên gia dự án của trang web Yandex đã tiến hành một cuộc khảo sát đối với các giáo viên nhằm tìm hiểu những kỹ năng họ còn thiếu trong công việc của mình. Danh sách các năng lực mong muốn bao gồm kỹ năng trợ giúp tâm lý cho học sinh và giải quyết xung đột của các em.

Trong một xã hội, nơi bạo lực học đường phát triển mạnh, giáo viên luôn cố gắng giúp đỡ học sinh của mình, nhưng họ không phải lúc nào cũng có đủ kỹ năng và kinh nghiệm để làm việc đó.

Giáo viên cũng gặp khó khăn khi làm việc với những học sinh có sức khỏe hạn chế. Và vấn đề không phải là họ không muốn dạy những học sinh như vậy. Đôi khi họ thiếu kiến thức, tình hình trong lớp học không thuận lợi cho việc dạy những học sinh bị hạn chế sức khỏe.

Các chuyên gia của Yandex cũng xác định rõ mối quan hệ giữa giáo viên và các thiết bị điện tử. Giáo viên là một trong những nghề không thể thay đổi căn bản với sự trợ giúp của tiến bộ kỹ thuật.

Có thể chế tạo thiết bị công nghệ cao cho bác sĩ hoặc robot để thay thế các nhà phẫu thuật trong các ca mổ đặc biệt phức tạp, nhưng không thể thay thế giáo viên.

Công nghệ chỉ có thể hoạt động như một trợ lý hoặc người trung gian giữa giáo viên và học sinh.

Tuy nhiên, tính chất đặc biệt đó không có nghĩa là sau khi tốt nghiệp đại học, giáo viên có thể tự thỏa mãn. Không biết sử dụng công nghệ một cách khéo léo có thể phản lại việc tiếp thu kiến thức có hiệu quả.

Với mục đích giới thiệu với giáo viên các năng lực và kỹ thuật hiện đại, tại “Yandex”, người ta đã xây dựng một dự án đặc biệt.

“Để trợ giúp giáo viên, chúng tôi tổ chức một khóa học cấp tốc, bao gồm 24 trường hợp dựa trên sáu năng lực mà chúng tôi rút ra từ nghiên cứu của John Hettie (Giáo sư giáo dục và Giám đốc Viện Nghiên cứu Giáo dục tại Đại học Melbourne, Australia). Khi chọn năng lực cho khóa học, chúng tôi chỉ lấy những yếu tố phụ thuộc trực tiếp vào giáo viên”, bà Irina Savitskaya – chuyên gia của dự án, nói.

Hằng ngày, giáo viên đánh giá học sinh, nhưng bản thân họ không thích được đánh giá. Đặc biệt là nếu kết quả được công khai.

Khóa học cấp tốc do Yandex tổ chức dựa trên sự chẩn đoán mềm và an toàn – chỉ giáo viên mới nhìn thấy kết quả. Đồng thời, giáo viên có thể so sánh chỉ số của mình với các chỉ số chung trong lĩnh vực được xác định (trường tiểu học, Toán học, tiếng Nga…).

Ngoài ra, trong phạm vi mỗi năng lực, người ta biên soạn các khuyến nghị đặc biệt dưới dạng các tài liệu để giáo viên tự phát triển. Do đó, việc kiểm tra chất lượng sẽ không chỉ lành mạnh, mà còn thú vị.

“Chẩn đoán không chỉ là một cách thức để xác định những thiếu hụt, mà còn phát hiện những mặt mạnh của mình”, bà Svetlana Smirnova, Giám đốc Trung tâm Phát triển chương trình giáo dục và dự án ở Đại học Sư phạm quốc gia Maxcơva, nói.

Theo các chuyên gia, để đào tạo đội ngũ giáo viên có năng lực, cần thay đổi hệ thống giáo dục nghề nghiệp của các giáo viên tương lai. Trước hết, cần đào tạo những giảng viên đại học có thể trang bị cho các giáo viên tương lai những kỹ năng cần thiết trong công việc.

Kim Thanh Trân