Nạn đào mộ lấy xương làm ma túy ở Siera Leon

Ngày 4/4/2024, ông Julius Maada Bio, Tổng thống Siera Leon, là quốc gia ở Tây Phi đã tuyên bố tình trạng khẩn cấp về sự xuất hiện của loại ma túy Kush được tạo ra bởi việc pha trộn giữa cần sa, fentanyl, tramadol, formaldehyde và xương người!

Từ năm 2022 đến nay, hàng trăm nghĩa trang ở Siera Leon đã bị các con nghiện đào bới, lấy đi xương chậu, xương ống chân, xương đùi… Nó nghiêm trọng đến nỗi cảnh sát phải lập ra những đơn vị đặc biệt chuyên canh gác phần mộ của người quá cố…

Khi xương người trở thành ma tuý

Lúc ấy là gần nửa khuya 27/3/2024, nghĩa trang Trường đua ngựa Freetown hoàn toàn chìm trong bóng tối ngoại trừ 2 ngọn đèn nhỏ đặt ngay trên trụ cổng ra vào, hắt xuống lối đi bằng bê tông một thứ ánh sáng nhợt nhạt.

Hút Kurs công khai trên đường phố Kaduna.

Sâu trong nghĩa trang phía bên phải, 4 người đàn ông lặng lẽ đào một ngôi mộ. Thỉnh thoảng, chiếc đèn pin mặt kính đã được che bằng mảnh giấy bóng xanh lại lóe lên, đủ để họ biết đã đào đến đâu. Khi tấm ván mặt hòm lộ ra, họ dùng xà beng cạy tung nắp rồi thò tay vào khua khoắng. Chừng hơn 20 phút, một người lấy lên 2 ống xương đùi, xương chân và cuối cùng là xương chậu, lớp cơ bên ngoài đã phân hủy hết do chôn cất lâu ngày. Tất cả được bỏ vào cái túi nylon rồi trong chốc lát, 4 kẻ trộm mộ như tan vào bóng tối.

9 giờ sáng, trên vỉa hè của những con hẻm chật chội ở Kaduna, phía tây thủ đô Freetown, dân nghiện đã tụ tập thành từng nhóm, hầu hết là thanh niên. Một số ngồi khom lưng trên những chiếc ghế thấp, mắt nhắm nghiền, đầu gục xuống và đó là những người đã dùng xong liều ma túy đầu tiên trong ngày. Số khác hít mạnh những điếu thuốc lá cuộn bằng tay, bên trong là cần sa trộn lẫn bột tán từ xương người, đầu điếu thuốc lóe lên đốm lửa đỏ tực. Ở một góc đường, một thanh niên nằm dài trên mặt đất, ruồi bu quanh giỏ bánh mì mà lẽ ra anh ta phải bán. Anh ta say thuốc đến nỗi không còn thiết gì đến việc mưu sinh. Nhiều người dân ở Kaduma cho biết đây là chuyện thường ngày, chẳng ai quan tâm nữa, kể cả khi có người chết vì hút quá liều.

6 năm trước, dân nghiện ở Siera Leon bắt đầu rỉ tai nhau về một loại ma túy mới được gọi là “Kush”, chơi rất “phê” mà giá lại rẻ. Dần dà họ biết rằng trong thành phần của Kush có bột tán ra từ xương người. Ông Abdul Sheku Kargbo, người đứng đầu Cơ quan thực thi Luật ma túy quốc gia Siera Leon cho biết: “Trong xương người có thành phần lưu huỳnh. Bọn buôn bán ma túy tán xương thành bột, trộn lẫn với cần sa rồi cuộn thành điếu như thuốc lá. Đây là loại rẻ tiền nhất, mỗi điếu giá 100 leone (tương đương 127 đồng tiền Việt). Nếu trộn với Formaldehyde dùng để hít, mỗi liều giá 300 leone còn với loại cao cấp hơn, chẳng hạn như trộn với Fentanyl hay Tramadol (thuốc giảm đau gốc heroin), nó có thể lên tới 2.000 leone cho một lần sử dụng”.

Về phương diện hóa lý, lưu huỳnh tồn tại trong cơ thể người với hàm lượng rất thấp, chủ yếu đến từ thức ăn như măng tây, cải bắp, hành tây, củ cải đỏ, pho mai, mù tạt, cà ri, nội tạng động vật… Nó có chức năng giúp cơ thể xây dựng và sửa chữa ADN đồng thời bảo vệ tế bào khỏi những tổn thương, hỗ trợ quá trình sản sinh protein, giúp cải thiện tình trạng rối loạn chuyển hóa dinh dưỡng, giúp cơ thể sinh ra chất chống oxy hóa, cải thiện sức khỏe cho gan và hệ thần kinh… Tuy nhiên nếu hít phải lưu huỳnh liều lượng cao, sẽ gặp phải hiện tượng choáng váng, giảm thị lực, ảo giác, mất thăng bằng …

Vì thế, những kẻ bán ma tuý đã trộn xương người với cần sa nhằm tăng thêm cảm giác. Ông Harold Thomas, Bộ trưởng Y tế Siera Leon cho biết thật ra Kurh không bắt nguồn từ quốc gia này mà nó xuất xứ từ vài nước láng giềng với Siera Leon, nơi người chơi Kurh được gọi là “Kush boy”. Sĩ quan cảnh sát Ahmed Sheku Turay kể lại những gì mình đã chứng kiến sau một lần thâm nhập những nhóm bán lẻ Kush trên đường phố: “Người bán đựng bột xương người trong cái túi nhỏ. Khi có người mua, họ đổ ra đĩa rồi bốc một chút xíu cho vào tờ giấy cùng một nhúm cần sa. Rất nhanh chóng, nó được cuốn thành điều thuốc lá nên chẳng có gì lạ trên đường phố Freetown, nhiều thanh niên nam nữ ngồi dựa lưng vào tường, mặt đờ đẫn, không cần biết những gì đang diễn ra xung quanh. Nhiều người hút xong đi đứng loạng choạng, tự té ngã, thậm chí có người đâm đầu vào xe hơi, hậu quả của Kush”.

Bột xương người được bán cho kẻ nghiện.

Theo ông Abdul Sheku Kargbo, người đứng đầu Cơ quan thực thi Luật ma túy quốc gia Siera Leon, Kush đã gây ra hàng trăm ca tử vong cùng những tổn hại về mặt tinh thần cho người dùng kể từ khi nó xuất hiện. Ông nói: “Mặc dù chúng tôi chưa có số liệu chính thức về số người chết bởi lẽ không phải con nghiện nào sốc thuốc cũng được đưa vào bệnh viện nhưng việc Tổng thống Julius Maada Bio quyết định thành lập Lực lượng đặc nhiệm quốc gia về lạm dụng ma túy và chất gây nghiện đã chứng tỏ sự nghiêm trọng của vấn đề. Sĩ quan Ahmed Sheku Turay nói tiếp: “Điều ấy có nghĩa là bên cạnh việc triệt hạ những băng nhóm mua bán ma túy, chúng tôi còn phải canh gác các nghĩa trang để đề phòng việc đào mộ lấy xương nhưng với 117 nghĩa trang ở thủ đô Freetown, chúng tôi không đủ người để theo dõi hết”.

Vẫn theo sĩ quan Ahmed Sheku Turay, tính đến ngày 12/4/2024, đơn vị của ông đã ghi nhận 42 nghĩa trang bị đào bới, trong đó nơi ít nhất là 6 mộ, nhiều nhất là 21 mộ, tất cả đều là mộ đã chôn trên 10 năm: “Chắc chắn rằng trước khi đào, bọn chúng đã cử người “trinh sát” vì sau 10 năm, trong điều kiện khí hậu khô, nóng, da thịt tử thi đã phân hủy hết, chỉ còn lại xương. Điều đặc biệt là chúng chỉ lấy những xương lớn, có nhiều lưu huỳnh như xương châu, xương đùi, xương ống chân… Nhiều mộ sau khi lấy xong, chúng chẳng thèm lấp lại…”.

Với con nghiện, Kush vừa rẻ tiền, vừa “phê” và thời gian “phê” lắm khi kéo dài đến 6 tiếng. Kamara, từng có ước mơ trở thành thợ điện, kiếm được 1 USD mỗi ngày bằng cách chở hàng cho những người buôn bán ở khu chợ Kaduna nhưng từ khi dính vào Kush, Kamara gần như xài hết số tiền kiếm được. Anh nói: “Trước đây nếu có tiền, tôi mua thực phẩm hoặc quần áo nhưng bây giờ, tôi chỉ mua Kush. Nó khiến gia đình tôi nhịn đói nhưng không dễ gì dừng lại được”. Elizabeth Sankoh, vợ Kamara than thở: “Chồng tôi không còn giúp gì cho tôi nữa. Anh ấy hút Kush vào mọi thời điểm trong ngày. Bây giờ mọi gánh nặng đều đổ lên vai tôi!”.

Ông Abdul Sheku Kargbo, người đứng đầu Cơ quan thực thi Luật ma túy quốc gia Siera Leon nói: “Về mặt tâm lý, Kush mang lại sự giải thoát khỏi những lo âu, căng thẳng hàng ngày. Người nghiện Kush cho biết họ rất hưng phấn ngay sau khi hút hơi đầu tiên nhưng quỹ đạo điển hình của người nghiện đã trở thành quy luật: Học sinh, sinh viên bỏ học. Thầy thợ bỏ việc rồi theo thời gian, nhiều người chuyển sang lừa đảo, trộm cắp để có tiền hít Kush. Gần như tất cả đều quên đi việc vệ sinh cơ bản. Hệ thống miễn dịch của họ trở nên suy yếu, các vết thương trên da dù nhỏ đến đâu chăng nữa cũng mưng mủ rồi loét. Với những người nghiện hơn 1 năm, bắp chân, bàn chân của họ sưng phù, hậu quả của việc tắc mạch máu chi dưới…”.

Kush – bài toán nan giải

Về phía chính quyền, mặc dù Tổng thống Julius Maada Bio đã tuyên bố tình trạng khẩn cấp về sự xuất hiện của ma túy Kush nhưng với nguồn lực ít ỏi, các cơ quan thực thi pháp luật ở Siera Leon vẫn loay hoay với bài toán nan giải chỉ vì 1 chữ “tiền”. Ông Abdul Sheku Kargbo, người đứng đầu Cơ quan thực thi Luật ma túy quốc gia Siera Leon nói: “Mỗi năm chúng tôi chỉ được cấp 50.000 USD, thấp hơn mức lương trung bình của một nhân viên Cục Phòng chống ma túy Mỹ (DEA). Vì vậy, phần lớn số tiền ấy chỉ đủ cho việc tiếp cận cộng đồng thông qua những chiếc xe phát thanh chạy trên đường phố, cảnh báo về những tác hại của Kush”.

Với sĩ quan Ahmed Sheku Turay, phụ trách đơn vị đặc biệt chống đào trộm mộ thì do quân số ít, mỗi tổ công tác chỉ có từ 2 hoặc 3 người, vũ trang bằng súng bắn đạn cao su. Sau khi điều nghiên những nghĩa trang thường xảy ra đào trộm, các tổ công tác chia nhau mật phục nhưng chỉ một thời gian, bọn đào trộm biết rằng “đạn cao su bắn trúng cũng không chết” nên chúng sẵn sàng chống trả. Nếu bị bắt rồi ra tòa, chúng cũng chỉ phải ở tù vài tháng rồi đâu lại hoàn đấy: “Kush không chỉ ở Freetown mà là cả nước. Đó là một tình huống kinh khủng. Chúng tôi vô cùng lo lắng vì không đủ nhân lực để chặn đứng tai họa khủng khiếp này”.

Một kẻ đào trộm xương người bị bắt về tội xâm phạm mồ mả.

Trong một lĩnh vực trực tiếp liên quan đến Kush, năng lực điều trị và phục hồi sức khỏe thể chất, tâm thần người nghiện ở Siera Leone cực kỳ hạn chế. Hiện tại, cả nước chỉ có hai cơ sở cai nghiện ma túy là Trung tâm phục hồi chức năng nằm ở ngoại ô thủ đô Freetown nhưng đến ngày 12/4/2024, là thời điểm mà trang tin Africa Today đăng bài này, cả trung tâm chỉ có 2 người vào cai nghiện! Tiến sĩ Abdul Jalloh giám đốc Trung tâm cho biết tháng 4 năm ngoái, một con nghiện khi lên cơn đã châm lửa thiêu rụi phần lớn phòng ốc, đến nay vẫn chưa có tiền để xây dựng lại nhưng theo trang tin Africa Today, người vào cai nghiện phải trả mỗi tháng 2,5 triệu leones (127 USD), vượt quá khả năng của hầu hết con nghiện bởi lẽ thu nhập bình quân đầu người hàng năm ở Siera Leon chỉ là 500 USD!

Cơ sở cai nghiện thứ 2 là Bệnh viện Tâm thần quốc gia, nằm ở vùng ngoại ô phía Đông thủ đô Freetown, nơi mà theo ông Jusu Mattia, quyền giám đốc: “70% bệnh nhân là người dùng Kush, nhiều người trong số họ mắc các dạng rối loạn tâm thần nặng. Chính phủ đang có kế hoạch xây thêm 3 cơ sở cai nghiện mới nhưng với sự gia tăng người nghiện theo cấp số nhân, việc xây thêm cơ sở cai nghiện chỉ là biện pháp cắt bỏ phần ngọn”.

Và không chỉ ở Siera Leon, trong hai năm qua, ngày càng có nhiều báo cáo cho thấy Kush đang lan rộng ở các nước láng giềng Liberia và Guinea, nơi có chung biên giới đất liền với Sierra Leone. Ông Ogunade, chuyên gia thuộc Cơ quan phòng chống ma tuý và tội phạm Liên hợp quốc (UNODC) cho biết: “Liberia bị ảnh hưởng nghiêm trọng bởi Kurh. Nó thậm chí còn nghiêm trọng hơn ở Sierra Leone. Tôi nghi ngờ nó sẽ sớm lan sang các nước khác trong khu vực nếu các chính phủ không làm đủ những biện pháp cần thiết bởi lẽ những video được chia sẻ trên mạng cho thấy không phải chỉ người nghèo mới bị thu hút bởi sự hấp dẫn của Kush mà ngay cả người giàu, thậm chí cảnh sát, binh lính, viên chức nhà nước cũng chơi Kush…”.