Mục đích và thông điệp từ chuyến thăm Trung Quốc hiếm hoi của Tổng thống Syria
Tổng thống Syria Bashar Al-Assad sẽ gặp Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình ở Hàng Châu, lần đầu tiên sau gần 2 thập kỷ.
Tổng thống Syria Bashar Assad thăm Trung Quốc trong tuần này. Ảnh: AP
Theo hãng tin AFP, Tổng thống Syria Bashar Al-Assad ngày 21/9 bắt đầu chuyến thăm chính thức đầu tiên tới Trung Quốc sau gần hai thập kỷ, nơi ông Assad được cho là sẽ đề nghị đối tác lâu năm của mình hỗ trợ tài chính để giúp xây dựng lại đất nước bị tàn phá sau nội chiến và xung đột.
Trung Quốc trở thành một trong số ít các quốc gia bên ngoài Trung Đông mà Tổng thống Assad đã đến thăm kể từ khi bắt đầu cuộc nội chiến năm 2011 khiến hơn nửa triệu người thiệ.t mạn.g, hàng triệu người phải di tản và tàn phá cơ sở hạ tầng cũng như ngành công nghiệp của Syria.
Ông Assad cũng trở thành nhân vật mới nhất trong chuỗi các nhà lãnh đạo được Bắc Kinh chào đón, trong đó có nhà lãnh đạo Venezuela Nicolas Maduro và Tổng thống Iran Ebrahim Raisi đến thăm trong năm nay, cũng như các quan chức hàng đầu của Nga.
Nhà lãnh đạo Syria đã đến thành phố Hàng Châu, Trung Quốc ngày 21/9 để tham dự lễ khai mạc Đại hội thể thao châu Á (Asiad 19) vào ngày 23/9. Theo kế hoạch, Tổng thống Syria cũng sẽ tới Bắc Kinh. Đây là chuyến thăm đầu tiên của ông Assad tới Trung Quốc kể từ năm 2004.
Bắc Kinh từ lâu đã hỗ trợ Damascus về mặt ngoại giao, đặc biệt là tại Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc nơi Trung Quốc là thành viên thường trực. Trung Quốc đã 8 lần sử dụng quyền phủ quyết tại Liên hợp quốc để ngăn chặn các nghị quyết chống lại chính quyền Syria, lần gần đây nhất là vào tháng 7/2020. Các quan chức của cả hai nước cũng đã có chuyến thăm lẫn nhau trong nhiều năm qua.
Video đang HOT
Nhà khoa học chính trị Oussama Dannoura ở Damascus nói với AFP: “Chuyến thăm này thể hiện sự phá vỡ quan trọng trong sự cô lập ngoại giao và cuộc bao vây chính trị áp đặt lên Syria”.
Ông Dannoura nói thêm: “Trung Quốc đã và đang phá vỡ những điều cấm kỵ của phương Tây khi tìm cách ngăn cản một số nước giao dịch với các quốc gia mà Mỹ coi là bị cô lập”.
Hỗ trợ phục hồi kinh tế
Về phần mình, Lina Khatib, Giám đốc Viện Trung Đông tại trường đại học SOAS ở London, cho biết: “Ông Assad dự định thông qua chuyến đi tới Trung Quốc để truyền tải thông điệp về tính hợp pháp quốc tế cho chế độ Syria và mở ra một bức tranh về sự hỗ trợ của Trung Quốc đối với việc tái thiết ở Syria”.
Chuyến thăm diễn ra trong bối cảnh Trung Quốc mở rộng can dự vào Trung Đông. Năm nay, Bắc Kinh đã môi giới một thỏa thuận trong đó các đối thủ lâu năm trong khu vực là Saudi Arabia và Iran ủng hộ Damascus đồng ý khôi phục quan hệ và mở lại đại sứ quán tương ứng của họ.
Sự hòa dịu được theo sau bởi việc Syria quay trở lại thế giới Arập tại hội nghị thượng đỉnh ở Saudi Arabia hồi tháng 5 năm nay, chấm dứt hơn một thập kỷ cô lập trong khu vực.
Năm 2019, nhà ngoại giao hàng đầu Trung Quốc Vương Nghị nói với Ngoại trưởng nước này lúc đó là Walid Muallem rằng Bắc Kinh “ủng hộ mạnh mẽ việc tái thiết kinh tế của Syria” và những nỗ lực của nước này nhằm “chống khủn.g b.ố”.
Các nhà phân tích khác cũng dự báo chuyến thăm của ông Assad tới Trung Quốc sẽ tập trung một phần vào nguồn vốn tái thiết. Haid Haid, một nhà tư vấn tại Chatham House ở London, bình luận rằng “trọng tâm của cuộc họp giữa ông Assad và nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình lần này dự kiến sẽ xoay quanh việc thuyết phục Bắc Kinh hỗ trợ sự phục hồi kinh tế của Syria”.
Chuyên gia Haid lưu ý rằng Trung Quốc đã cam kết đầu tư 2 tỷ USD vào Syria vào năm 2017 – số tiề.n này “vẫn chưa thành hiện thực”. Syria đã đăng ký tham gia sáng kiến cơ sở hạ tầng và thương mại Vành đai, Con đường rộng lớn của Trung Quốc vào tháng 1/2022.
Trật tự mới ở Trung Đông thời hậu Mỹ
Trật tự mới, do các chủ thể khu vực và các cường quốc bên ngoài như Nga và Trung Quốc dẫn đầu, có thể không phù hợp với mục tiêu của phương Tây, tuy nhiên, nó lại đại diện cho một bối cảnh khác biệt.
Syria đã được quay trở lại diễn đàn khu vực trong bối cảnh xuất hiện một trật tự mới ở Trung Đông. Ảnh: Arabnews
Theo nhận định của Mark Leonard, Giám đốc của Hội đồng Quan hệ Đối ngoại châu Âu trên trang web của Viện Chính sách Chiến lược Australia (ASPI) ngày 8/6, tháng 5 là một giai đoạn bận rộn đối với các nhà ngoại giao ở Trung Đông. 12 năm sau khi Liên đoàn Arập đình chỉ tư cách thành viên của Syria, Tổng thống Syria Bashar al-Assad đã chính thức được chào đón trở lại.
Khi cuộc chiến kéo dài ở Yemen có dấu hiệu lắng xuống, Iran và Saudi Arabia đang hướng tới sự hòa giải. Trong khi đó, Ai Cập đã làm trung gian cho một lệnh ngừng bắ.n giữa Israel và Phong trào Thánh chiến Hồi giáo ở Palestine, và Saudi Arabia đã nổi lên như một nhân tố chính trong nỗ lực chấm dứt cuộc nội chiến ở Sudan.
Ông Mark Leonard cho rằng, điều đáng chú ý về những diễn biến gần đây này là sự "vắng mặt" gần như hoàn toàn của phương Tây. Trong khi sự can dự của phương Tây vào Trung Đông đã suy giảm trong những năm qua, thì trước đó Mỹ và các đồng minh châu Âu đã dẫn đầu phần lớn các đột phá ngoại giao trong khu vực kể từ khi kết thúc Chiến tranh Lạnh, bao gồm hòa bình giữa Israel và Jordan, bình thường hóa quan hệ giữa Israel và các quốc gia vùng Vịnh và thỏa thuận hạt nhân Iran năm 2015.
Sự can dự của phương Tây cũng bao gồm cuộc xâm lược Iraq năm 2003, can thiệp quân sự vào Libya năm 2011, hỗ trợ quân nổi dậy chống lại chính quyền của Tổng thống Assad ở Syria và tiê.u diệ.t nhóm Nhà nước Hồi giáo Tự xưng (IS) ở Syria và Iraq. Mỹ cũng ủng hộ chiến dịch không kích của Saudi Arabia ở Yemen. Nhưng tất cả những gì còn lại của những nỗ lực này là sự hiện diện của 2.500 lính Mỹ ở Iraq và 900 quân ở Syria.
Việc Mỹ rút khỏi Trung Đông là một phần trong chiến lược được tính toán nhằm chuyển trọng tâm sang sự cạnh tranh ngày càng tăng với Trung Quốc. Như một cựu quan chức Mỹ cho biết, đây không chỉ đơn giản là sự trở lại vị thế trước ngày 11/9 của Washington; thay vào đó, Mỹ tìm cách quay trở lại cách tiếp cận như trước năm 1990 đối với khu vực, trong đó kết hợp sự hiện diện quân sự tối thiểu với sự phụ thuộc vào các đồng minh khu vực để duy trì hòa bình. Tổng thống Joe Biden đã tự hào về việc chính quyền của ông đang rút khỏi "vũng lầy Trung Đông" vốn bị mắc kẹt từ những người tiề.n nhiệm như cựu Tổng thống Barack Obama và Donald Trump, khi họ tìm cách "xoay trục" sang châu Á.
Ngược lại, các quốc gia khác đã nhanh chóng lấp đầy khoảng trống do phương Tây rút khỏi khu vực. Khi một cuộc giao tranh ngắn bằng tên lửa giữa Israel và Phong trào Thánh chiến Palestines ở Gaza có nguy cơ leo thang thành một cuộc xung đột lớn hơn, Ai Cập đã đi đầu trong nỗ lực hòa giải để cuối cùng chấm dứt chiến sự. Tương tự, chính các lực lượng đặc biệt của Thổ Nhĩ Kỳ, chứ không phải một cuộc tấ.n côn.g bằng máy bay không người lái của Mỹ, đã tiê.u diệ.t thủ lĩnh của nhóm Nhà nước Hồi giáo Tự xưng Abu Hussein al-Qurashi vào cuối tháng 4 vừa qua.
Trong khi nhiều người ở phương Tây có thể thất vọng trước những diễn biến đặc biệt trên, chúng ta có thể thấy một trật tự Trung Đông thời hậu Mỹ đang nổi lên. Bất chấp những lo ngại ban đầu rằng việc Mỹ rút quân sẽ khiến khu vực rơi vào hỗn loạn và bất ổn, nhiều người ở Trung Đông hiện coi chính chủ nghĩa can thiệp của phương Tây là nguồn cơn gây bất ổn, với việc phương Tây vội vã rút khỏi Afghanistan là một trường hợp điển hình. Trật tự mới, do các chủ thể khu vực và các cường quốc bên ngoài như Nga và Trung Quốc dẫn đầu, có thể không phù hợp với quan điểm của phương Tây, tuy nhiên, nó lại đại diện cho một bối cảnh khác biệt.
Mặc dù phương Tây có thể đã dự đoán về một kịch bản khác, nhưng không thể phủ nhận rằng Trung Đông đã trở nên ít bạo lực hơn, thể hiện qua việc giảm leo thang xung đột ở Yemen, hòa hoãn giữa Saudi Arabia và Iran (do Trung Quốc làm trung gian). Tương tự như vậy, ý thức trách nhiệm ngày càng tăng giữa các nhà lãnh đạo khu vực trong việc giải quyết các cuộc khủng hoảng như cuộc nội chiến đang manh nha ở Sudan là một bước phát triển tích cực.
Chắc chắn, trật tự mới nổi vẫn còn những thách thức mà các nước Trung Đông phải đối mặt, nhưng khu vực hiện đang tập trung vào hội nhập và phát triển kinh tế, trong khi các nhà hoạch định chính sách phương Tây dường như luôn tập trung vào các vấn đề khác.
Tất nhiên, Trung Đông có thể đang trải qua một giai đoạn giao thoa của thời đại, nhưng có khả năng chúng ta đang chứng kiến một sự xuất hiện của một trật tự đa cực. Như một nhà quan sát người Trung Quốc về Trung Đông nhận định, Bắc Kinh đã coi khu vực này như một "phòng thí nghiệm cho một thế giới hậu Mỹ". Khi Mỹ tiếp tục rút lui, các bên khác can dự vào khu vực đang tự khẳng định mình và các quốc gia như Ấn Độ, Thổ Nhĩ Kỳ, Nga và Trung Quốc sẽ giành được ảnh hưởng nhất định.
Trong một thế giới đa cực, như các chuyên gia Julien Barnes-Dacey và Hugh Lovatt (Giám đốc và học giả cấp cao của Chương trình Trung Đông và Bắc Phi tại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại châu Âu) lưu ý, phương Tây hoặc phải đầu tư nguồn lực đáng kể vào việc định hình các vấn đề toàn cầu hoặc học cách thích ứng với các ưu tiên của những thực thể khác. Lựa chọn thứ hai có thể không phải lúc nào cũng dẫn đến những kết quả mà phương Tây mong muốn, nhưng đó không hẳn là một điều tồi tệ.
Thất bại mới của Mỹ ở Trung Đông Chính sách Syria của Tổng thống Mỹ Joe Biden đã bị giáng một đòn mạnh nhất khi Liên đoàn Arập hoan nghênh sự trở lại của Tổng thống Syria Bashar al-Assad bất chấp sự phản đối của Washington. Tổng thống Syria Bashar Al-Assad (trái) gặp Tổng thống UAE Sheikh Mohamed bin Zayed trong chuyến thăm chính thức đến UAE. Ảnh: WAM Ông Assad...