Mục đích chuyến thăm Ukraine của Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ
Tổng thống Tayyip Erdogan đến Ukraine với thông điệp trung lập và ảnh hưởng: Ngoài vấn đề hợp tác vũ khí, ông Erdogan còn muốn thể hiện là một nhà môi giới trung thực – với cả Ukraine và công chúng Thổ Nhĩ Kỳ.
Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ sẽ tới Ukraine để tham dự hội nghị thượng đỉnh ba bên với Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky và Tổng thư ký Liên hợp quốc Antonio Guterres. Ảnh: hurriyetdailynews.com
Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan ngày 18/8 sẽ thực hiện chuyến thăm tới Ukraine, lần đầu tiên kể từ khi xung đột Nga – Ukraine nổ ra, để đưa ra thông điệp rằng Ankara đang tiếp cận cuộc xung đột với một chính sách cân bằng và vẫn sẵn sàng tổ chức các cuộc đàm phán ngừng bắn.
Các nguồn tin liên quan đến chuyến thăm của ông Erdogan cho biết, không phải ngẫu nhiên mà Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ quyết định công du Ukraine sau cuộc gặp với người đồng cấp Nga Vladimir Putin tại Sochi vào ngày 5/8.
Ông Erdogan và nhà lãnh đạo Nga đã có cuộc thảo luận kéo dài 4 giờ, nơi họ đồng ý rằng Thổ Nhĩ Kỳ sẽ thanh toán một phần khí đốt của Nga bằng đồng nội tệ. Một nguồn tin nói: “Chúng tôi phải duy trì sự cân bằng của mình, chúng tôi không muốn thể hiện sự quá gần gũi với Nga”.
Thổ Nhĩ Kỳ đã hai lần tìm cách đưa các bên xung đột ngồi vào bàn đàm phán, tại Istanbul và Antalya, để thảo luận về một lệnh ngừng bắn, nhưng các cuộc thảo luận đều thất bại. Tuy nhiên, Ankara đã thành công trong việc thuyết phục Nga và Ukraine ký một thỏa thuận vào tháng trước nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho việc vận chuyển 22 triệu tấn ngũ cốc từ ba cảng của Ukraine đến thị trường thế giới. Đổi lại, Nga có thể xuất khẩu các sản phẩm nông nghiệp của riêng mình.
Ông Erdogan có kế hoạch tới Lviv trước để tham dự hội nghị thượng đỉnh ba bên với Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky và Tổng thư ký Liên hợp quốc Antonio Guterres, dự kiến tập trung vào cuộc xung đột đang diễn ra và tiếp tục hoạt động xuất khẩu ngũ cốc thông qua Biển Đen.
Sau đó, Tổng thống Erdogan sẽ tổ chức một cuộc gặp song phương với người đồng cấp Ukraine Zelensky để thảo luận về quan hệ “chiến lược” giữa hai nước.
Mặc dù Thổ Nhĩ Kỳ đã đóng cửa eo biển của mình ở Biển Đen, dừng các chuyến bay quân sự của Nga đến Syria trên không phận Thổ Nhĩ Kỳ, ông Erdogan vẫn duy trì mối quan hệ tốt đẹp với Tổng thống Putin, điều khiến các nước phương Tây phải thận trọng. Ankara không tham gia vào các biện pháp trừng phạt mà Mỹ và EU áp đặt đối với Nga do xung đột, lập luận rằng họ chỉ thực hiện các hình phạt do Liên hợp quốc đưa ra.
Kể từ khi xung đột nổ ra, đã có một làn sóng công dân Nga đến Thổ Nhĩ Kỳ, từ các nhà tài phiệt và du thuyền của họ đến những công dân bình thường, và thương mại song phương ngày càng tăng với Moskva do các lệnh trừng phạt của phương Tây. Điều đó đã làm dấy lên nghi ngờ rằng Moskva có thể tìm cách lách các lệnh trừng phạt bằng cách đầu tư vào hoặc mua các công ty Thổ Nhĩ Kỳ, bao gồm cả trong lĩnh vực năng lượng.
Nhưng các quan chức Thổ Nhĩ Kỳ nói rằng họ sẽ không cho phép những hành động như vậy, mặc dù họ không tham gia vào các lệnh trừng phạt của phương Tây. Các nguồn tin trên cho biết chính sách của Thổ Nhĩ Kỳ là tiếp tục đóng vai trò hòa giải, mặc dù họ thừa nhận rằng “Ankara nghiêng về Ukraine với thiện cảm riêng”.
Một nguồn tin khác nhấn mạnh rằng, chuyến thăm của Tổng thống Erdogan cũng được sử dụng để thể hiện với công chúng Thổ Nhĩ Kỳ rằng ông là một nhà lãnh đạo quốc tế có thể nói chuyện với cả hai bên nhằm đạt được hòa bình và bảo vệ lợi ích thương mại của Thổ Nhĩ Kỳ.
Video đang HOT
Các cuộc thăm dò dư luận cho thấy phần lớn công chúng Thổ Nhĩ Kỳ ủng hộ chính sách “trung lập” của Tổng thống Erdogan.
Hợp tác về vũ khí với Ukraine
Tuy nhiên, bất chấp lập trường của Ankara, việc Thổ Nhĩ Kỳ cung cấp vũ khí và đạn dược cho Ukraine, bao gồm cả máy bay không người lái Bayraktar TB2 do Thổ Nhĩ Kỳ sản xuất, đóng một vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ sự phản kháng của Kiev trước các lực lượng Nga.
Máy bay không người lái Bayraktar TB2 của Thổ Nhĩ Kỳ. Ảnh: hurriyetdailynews.com
Ankara cũng được cho là đã bán một số xe bọc thép chống mìn, được gọi là Kirpi, cho Kiev bất chấp sự phản đối trước đó của các quan chức Nga về việc bán vũ khí.
Hồi tháng 6, Bộ trưởng Quốc phòng Ukraine Oleksii Reznikov tiết lộ rằng Ukraine đã nhận được 50 máy bay không người lái (UAV)có vũ trang từ công ty vũ khí Baykar của Thổ Nhĩ Kỳ kể từ khi xung đột nổ ra ngày 24/2.
Haluk Bayraktar, Giám đốc điều hành của Baykar, nói với một tổ chức phi chính phủ Ukraine trong một cuộc phỏng vấn trực tuyến vào đầu tuần này rằng những chiếc Bayraktar TB2 hàng đầu của công ty đã trở thành “một trong những yếu tố chính” kết nối Ukraine và Thổ Nhĩ Kỳ. Baykar có quan hệ với gia đình của ông Erdogan, vì một trong những kỹ sư hàng đầu của họ, Selcuk Bayraktar, đã kết hôn với Sumeyye, con gái của Tổng thống Erdogan.
Ông Haluk Bayraktar cho biết thêm rằng Thổ Nhĩ Kỳ đang hợp tác chặt chẽ với Ukraine trong dự án máy bay chiến đấu không người lái và máy bay không người lái Akinci tiên tiến hơn. “Ukraine là một trong số ít quốc gia có công nghệ động cơ, vì vậy họ có những động cơ rất tốt và hiệu quả, sự phối hợp và hợp tác chặt chẽ của chúng tôi cũng giúp động cơ Ukraine có chỗ đứng trên thị trường UAV”, ông Bayraktar nêu rõ.
Theo ông Bayraktar, công ty này sẽ xây dựng một nhà máy ở Ukraine, bao gồm các trung tâm nghiên cứu và sản xuất tiên tiến: “Không chỉ thân máy bay, mà cả thiết bị điện tử, phần mềm, mọi thứ. Chúng tôi đang ở giai đoạn lập dự án cho các thương vụ này. Chúng tôi cũng muốn bắt đầu đầu tư sớm. Chúng tôi đã có một nhóm kỹ thuật viên làm việc để hỗ trợ Ukraine. Nhưng bây giờ chúng tôi muốn biến Ukraine thành một cơ sở sản xuất. Đây là một trong những ý tưởng của chúng tôi”.
Phản ứng về vấn đề này, người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov, nói với các nhà báo rằng nếu một nhà máy sản xuất máy bay không người lái Bayraktar của Thổ Nhĩ Kỳ được thành lập ở Ukraine, nó sẽ “ngay lập tức rơi vào tình trạng phi quân sự hóa”, có nghĩa là nó sẽ bị phá hủy.
Tính toán ngoại giao của Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ trước bầu cử
Thổ Nhĩ Kỳ đang phát huy thế mạnh ngoại giao trên trường quốc tế trong bối cảnh Tổng thống Erdogan đối mặt với những thách thức bầu cử lớn nhất trong gần 20 năm cầm quyền.
Tổng thống Nga Vladimir Putin (trái) và Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan tại dinh thự Bocharov Ruchei ở Sochi, Nga, ngày 28/9/2021. Ảnh: EPA
Một loạt "chiến thắng ngoại giao", trong đó có việc làm trung gian cho thỏa thuận nối lại xuất khẩu ngũ cốc của Ukraine, đã giúp Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan tránh được những lời chỉ trích về những yếu kém kinh tế ở trong nước, đồng thời giúp ông có thời gian đề ra chiến lược tranh cử cho cuộc bầu cử vào năm tới.
Khi ông Erdogan đối mặt với những điều đang được định hình là thách thức bầu cử lớn nhất trong gần 20 năm cầm quyền của mình, nhà lãnh đạo Thổ Nhĩ Kỳ đang phát huy thế mạnh ngoại giao trên toàn cầu.
Phát biểu trước đám đông trong một cuộc vận động tranh cử ở Tây Bắc Thổ Nhĩ Kỳ sau khi hội đàm tại Nga với Tổng thống Vladimir Putin, ông Erdogan: "Thổ Nhĩ Kỳ đang trải qua thời kỳ mạnh nhất về mặt chính trị, quân sự và ngoại giao".
Nhưng những thành tựu ngoại giao của ông Erdogan lại trái ngược với bức tranh kinh tế đang trở nên tồi tệ ở trong nước, với lạm phát tăng vọt lên 79% và đồng lira suy yếu gần mức thấp kỷ lục mà nó đạt được trong cuộc khủng hoảng tiền tệ gần đây nhất vào tháng 12 năm ngoái.
Những người phản đối đổ lỗi cho các chính sách kinh tế của ông Erdoğan, trong đó có một loạt cắt giảm lãi suất bất chấp lạm phát cao và việc sa thải ba thống đốc ngân hàng trung ương kể từ năm 2019, khiến nước này thâm hụt tài khoản vãng lai lớn và phụ thuộc vào nguồn tài chính bên ngoài để hỗ trợ nền kinh tế.
Tổng thống Erdoğan cho biết kết quả từ các chính sách kinh tế của chính phủ - ưu tiên xuất khẩu, sản xuất và đầu tư - sẽ trở nên rõ ràng hơn trong quý đầu tiên của năm 2023.
Vị thế quốc tế
Thỏa thuận cho phép xuất khẩu ngũ cốc từ Ukraine, bị phong tỏa kể từ khi xung đột với Nga nổ ra, có thể giảm bớt tình trạng thiếu lương thực khiến hàng triệu người nguy cơ rơi vào nạn đói và khiến giá cả toàn cầu tăng cao.
Dưới sự trung gian của Liên hợp quốc và Thổ Nhĩ Kỳ, thỏa thuận được ký kết sau khi ông Erdoğan bảo đảm nhượng bộ từ NATO liên quan đến sự gia nhập của Phần Lan và Thụy Điển, cũng như khởi động quan hệ hợp tác với các cường quốc đối thủ ở Trung Đông.
Hồi tháng 6, ông Erdoğan cũng nhận được cam kết từ Tổng thống Mỹ Joe Biden rằng sẽ hỗ trợ bán máy bay chiến đấu F-16 cho Thổ Nhĩ Kỳ, sau khi Washington chặn Ankara mua máy bay chiến đấu F-35 tiên tiến hơn vì mua vũ khí (hệ thống tên lửa phòng không S-400) của Nga.
Phép thử trước bầu cử
Là người nắm quyền lâu nhất và là nhân vật chính trị có ảnh hưởng nhất tại Thổ Nhĩ Kỳ kể từ khi Mustafa Kemal Atatrk thành lập quốc gia này gần một thế kỷ trước, ông Erdoğan phải đối mặt với các cuộc bầu cử quốc hội và tổng thống đầy thách thức dự kiến diễn ra vào tháng 6/2023.
Một cuộc khảo sát của cơ quan thăm dò ý kiến Metropoll vào tuần trước cho thấy sự ủng hộ dành cho Đảng Công lý và phát triển (AKP) cầm quyền do ông Erdoğan lãnh đạo đã tăng nhẹ lên 33,8%, vẫn là mức cao nhất đối với tất cả các đảng phái khác. Nhưng ông Erdoğan sẽ phải đối mặt với một liên minh lỏng lẻo trước các đảng đối lập, và các cuộc thăm dò cho thấy ông đang đứng sau các ứng cử viên tổng thống của phe đối lập.
Mối quan tâm hàng đầu của cử tri là tình trạng nền kinh tế và sự hiện diện của 3,6 triệu người tị nạn Syria, được Thổ Nhĩ Kỳ chào đón khi bắt đầu cuộc xung đột ở Syria nhưng ngày càng bị Thổ Nhĩ Kỳ coi là đối thủ cạnh tranh về việc làm và dịch vụ.
Erdoğan Toprak, một nhà lập pháp từ đảng Nhân dân Cộng hòa (CHP) đối lập chính và là cố vấn cấp cao cho nhà lãnh đạo của CHP, Kemal Kılıdaroğlu, cho biết: "Chính phủ đang sử dụng chính sách đối ngoại như một công cụ để che đậy thảm họa kinh tế, thể hiện về 'chiến thắng ngoại giao' trên sân nhà".
Ông Toprak cũng cho rằng ngay cả trên mặt trận ngoại giao, Tổng thống Erdoğan đã nhượng bộ, làm "suy yếu và tổn hại phẩm giá của Thổ Nhĩ Kỳ".
Khôi phục các mối quan hệ khu vực
Tổng Erdoğan, người vượt qua các cuộc biểu tình chống chính phủ lớn vào năm 2013 và một nỗ lực đảo chính vào năm 2016, đã tìm cách sửa chữa mối quan hệ căng thẳng với các cường quốc Trung Đông khác, một phần với hy vọng thu hút các nguồn vốn nước ngoài cần thiết.
Tổng thống Erdoğan gặp Thái tử UAE Abu Dhabi Sheikh Mohammed bin Zayed Al Nahyan ngày 14/2/2022. Ảnh: EPA
Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất, đối thủ của Thổ Nhĩ Kỳ trong cuộc nội chiến ở Libya và tranh chấp vùng Vịnh đối với Qatar, đã tham gia cùng Trung Quốc, Qatar và Hàn Quốc trong các thỏa thuận hoán đổi tiền tệ với Ankara trị giá tổng cộng 28 tỷ USD. Thổ Nhĩ Kỳ cũng đang hy vọng về một thỏa thuận với Saudi Arabia, và đã có những động thái nhằm cải thiện quan hệ với Ai Cập cũng như Israel.
"Các cử tri nhận thức được lợi ích của ngoại giao. Đôi khi họ sẽ phàn nàn về nền kinh tế hoặc người tị nạn, nhưng họ sẽ bỏ phiếu cho ông Erdoğan vì tiếp tục lãnh đạo Thổ Nhĩ Kỳ hiệu quả", một quan chức Đảng AK nói.
Điều đó đang được coi là chìa khóa đối với chính sách ngoại giao của ông Erdoğan ở Trung Đông và xa hơn nữa là điều mà ông gọi là "sự hiểu biết chung, dựa trên sự tin tưởng và tôn trọng lẫn nhau" với Nga - một mối quan hệ khiến các đối tác NATO của Thổ Nhĩ Kỳ ngày càng lo ngại kể từ khi Moskva tiến hành chiến dịch quân sự ở Ukraine.
Thổ Nhĩ Kỳ đã tìm cách cân bằng giữa Nga và Ukraine bằng cách vừa cung cấp vũ khí cho Ukraine, vừa từ chối tham gia cùng phương Tây áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với Moskva - lập trường mà Ankara cho rằng đã giúp các nỗ lực hòa giải của họ gặt hái được kết quả.
Ông Erdoğan cho biết: "Bằng cách đảm bảo việc mở hành lang ngũ cốc, chúng tôi đã khẳng định một lần nữa vai trò chủ chốt của Thổ Nhĩ Kỳ trong việc giải quyết các vấn đề toàn cầu".
Thổ Nhĩ Kỳ thận trọng không vượt qua 'ranh giới đỏ' của Nga Thổ Nhĩ Kỳ cung cấp máy bay không người lái Bayraktar cho Ukraine, nhưng cũng không áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với Nga. Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Erdogan (trái) và người đồng cấp Nga Putin tại ở Sochi. Ảnh: AFP Tổng thống Nga và Thổ Nhĩ Kỳ mới đây đã gặp nhau tại Sochi. Tại cuộc gặp, hai bên...