Một “dòng sông vàng” bất ngờ xuất hiện tại Nam Phi

Mới đây, NASA đã chia sẻ một hình ảnh vệ tinh nổi bật: tại Nam Phi, thứ dường như là một “dòng sông vàng” lấp lánh đã bất ngờ xuất hiện trên nền phong cảnh màu nâu và cằn cỗi.

Trông nó gần giống như một tác phẩm nghệ thuật sắp đặt khổng lồ, như thể ai đó đã cẩn thận đặt những lá vàng ròng thành một mô hình giống như dòng sông trên Trái Đất.

Tuy nhiên thực tế lại hoàn toàn không phải như vậy. Theo Reuters, “dòng sống vàng” này thực chất là chất thải từ vụ vỡ đập chứa chất thải độc hại tại một mỏ kim cương tại Nam Phi – từng thuộc sở hữu của De Beers, và hiện tại đang trong tình trạng không hoạt động.

Con đập bị sập vào ngày 11 tháng 9 năm 2022 tại Jagersfontein, Nam Phi. Vào khoảng 2 giờ sáng, một tài xế xe tải đã nhìn thấy một vết nứt trên đập và báo cho quản đốc, nhưng không có hành động nào được thực hiện, The New York Times đưa tin.

Khoảng 4 giờ sau, một dòng chất thải của mỏ kim cương này đã tràn qua hàng rào bị sập và làm ít nhất 40 người bị thương, theo Reuters.

Theo NASA, hàng trăm loài động vật đã bị chết bởi những chất thải này và “trận đại hồng thủy” này đã phá hủy hơn 160 ngôi nhà.

Mỏ Jagersfontein là một mỏ lộ thiên bị bỏ hoang nằm gần thị trấn Jagersfontein ở nước Cộng hòa Nam Phi. Kể từ khi nó được khai thác vào năm 1870, hai trong số mười viên kim cương lớn nhất trên hành tinh đều được phát hiện tại đây.

Thực tế là hình ảnh của NASA được chụp gần một tháng sau thảm họa ban đầu, cho thấy tác động của vụ vỡ đập còn kéo dài sau trận lũ ban đầu.

Chất thải này thường là hỗn hợp của nước; đá nghiền nát; một lượng nhỏ kim loại bao gồm đồng, thủy ngân, cadmium và kẽm; và các chất phụ gia được sử dụng trong quá trình khai thác, chẳng hạn như axit sunfuric và xyanua, theo Earthworks.

Những chất thải này thường được lưu trữ dưới dạng hỗn hợp ướt phía sau các đập làm bằng đất nén. Bởi vì chất thải có thể chứa các kim loại độc hại, do đó chúng có thể gây hại cho các hệ sinh thái nếu chảy vào các nguồn nước.

Theo nhà địa chất Dave Petley của Đại học Hull, các chất thải tràn ra khỏi mỏ Jagersfontein kéo dài khoảng 5,3 dặm về phía đông nam và rộng khoảng một dặm.

Theo NASA, ô nhiễm đã làm hư hại hơn 10 dặm vuông đất chăn thả gia súc, xâm nhập vào các tuyến đường thủy như sông Prosesspruit và các hệ thống nước được sử dụng cho sinh hoạt và nông nghiệp.

Petley viết: “Một lần nữa, chất thải quặng đã gây ra thiệt hại về người và môi trường nghiêm trọng”. NASA cho biết những điểm sáng nhất của hình ảnh vệ tinh có lẽ không thể hiện chất lỏng, mà là chất thải khô và bùn để lại khi nước bốc hơi. Khi chất tràn khô hơn nữa, gió và mưa sẽ bắt đầu phân tán các chất cặn còn lại.

Khoảng 9,6 triệu carat (1.900 kg) kim cương chất lượng cao đã được khai thác trong thời gian hoạt động của mỏ, chỉ bị gián đoạn bởi hai cuộc Thế chiến và Đại khủng hoảng. Sau ba mươi chín năm khai thác mỏ lộ thiên, những người thợ mỏ ở đã chuyển sang khai thác ngầm vào khoảng năm 1909.

Ngày càng có nhiều lo ngại về sự ổn định của các đập chứa chất thải trong những năm gần đây sau vụ vỡ đập ở Brazil năm 2019 khiến hơn 250 người thiệt mạng, theo The New York Times.

Số vụ sập nhà đã tăng lên trong những năm gần đây, với một nửa số vụ sập nhà trong 70 năm qua diễn ra từ năm 1990 đến 2009, theo Earthworks.

Đập chất thải kém ổn định hơn đập nước vì chúng là nơi chứa chất thải. Do đó, các con đập này được xây dựng theo thời gian và các công ty khai thác thường cắt giảm chi phí trong quá trình xây dựng.

Trong trường hợp của đập Jagersfontein, tình trạng bất ổn càng gia tăng khi những người chủ mới của con đập bắt đầu phân loại các chất thải để tìm kim cương còn dư trong quá trình khai thác ban đầu, theo The New York Times.

De Beers đã bán mỏ và chất thải cho một tập đoàn khác vào năm 2010, và cuối cùng nó được kiểm soát bởi Stargems, một công ty kim cương có trụ sở tại Dubai.

Vào năm 2021, khu mỏ đã bị đóng cửa trong một thời gian ngắn khi có thông tin tiết lộ rằng những người điều hành đã lưu trữ lượng chất thải gấp hơn hai lần rưỡi so với mức an toàn phía sau con đập.

Nghiên cứu của nhà sử học Steve Lunderstedt vào năm 2005 đã xác nhận rằng mỏ Jagersfontein là hố khai thác đào thủ công lớn nhất thế giới với diện tích bề mặt là 19,65 hécta. Excelsior và Reitz (hiện tại được gọi là Jubilee), được khai thác từ mỏ Jagerfontein.

Sự cố vỡ đập Jagersfontein chỉ là một ví dụ về di sản độc hại do khai thác mỏ ở Nam Phi để lại. Trên thực tế, có hàng trăm đập chất thải khác tồn tại ở quốc giânyf, theo Thời báo New York.

Mỏ Jagersfontein, một trong những mỏ kim cương lâu đời nhất trên thế giới, cũng chính là nơi khai thác ra những viên đá quý đầu tiên được những người định cư châu Âu lấy đi vào năm 1870.

Các mỏ kim cương không phải là nguồn gây ô nhiễm duy nhất ở Nam Phi. Ví dụ, các mỏ vàng Witwatersrand đã để lại cả đập chất thải và hệ thống thoát nước mỏ axit, theo Earth. Mariette Liefferink cho biết: “Hơn 120 năm qua, tại hơn 120 mỏ, các công ty chỉ đơn giản là khai thác, họ không giải quyết các tác động môi trường lâu dài, đặc biệt là tác động đối với nước. Họ đã tối đa hóa lợi nhuận của mình và ngoại hóa chi phí”.