Món cơm rang ‘quốc hồn quốc túy’ của người Indonesia

Nasi goreng tek-tek – món cơm rang đặc trưng của Indonesia được lấy tên từ tiếng kêu “tek tek” mà người nấu tạo ra mỗi khi chảo và các dụng cụ nhà bếp va đập vào nhau lúc rang cơm. Món ăn này được coi như một biểu tượng ẩm thực và được nhiều người yêu thích.

Nasi goreng tek tek – món cơm rang của người Indonesia. Ảnh: Nicky Surya Utari

Là một món ăn đường phố, giá cả rẻ là những điểm thu hút khiến nasi goreng tek tek được phổ biến rộng rãi và lâu đời ở Indonesia. Tuy nhiên, sự phổ biến của nó còn hơn thế trong nền văn hóa ẩm thực của Indonesia – một món ăn của mọi nhà mà ai cũng có thể thưởng thức và yêu thích.

Theo The Jakarta Post, nasi goreng tek tek thường được chế biến cùng thịt với hương vị ngọt ngào nhưng mặn mà. Tuy nhiên, điều đặc biệt ở món ăn này chính là không có một công thức chế biến cố định nào. Bất kỳ ai cũng có thể nấu nasi goreng dựa trên sự sáng tạo của riêng mình và món ăn này có thể được nấu với bất kỳ nguyên liệu và bất kì gia vị nào, tạo nên tính đa dạng của nó.

Tuy vậy, nasi goreng cũng có những điểm chung đó là nguyên liệu bao gồm dầu ăn, rau, thịt, nước tương ngọt, những món ăn kèm như cà chua, dưa chuột và bumbu – từ dùng để chỉ các gia vị cơ bản bao gồm tỏi, ớt và muối. Thêm vào đó, hầu như mọi người Indonesia đều đồng ý rằng nasi goreng sẽ ngon hơn nhiều nếu cơm được sử dụng là cơm còn sót lại từ bữa ăn trước thay vì cơm mới nấu.

Khi nasi goreng được nấu chín đúng cách với nhiệt độ cao trong chảo, nước tương ngọt sẽ hòa quyện vào cùng cơm và tạo nên mùi thơm của khói rất đặc trưng. Hình ảnh này cũng đem lại liên tưởng tới abang nasi goreng – một từ Indonesia chỉ người bán cơm rang – đang rang cơm trên ngọn lửa lớn và đảo nó một cách điêu luyện.

Nhiều abang nasi goreng sở hữu loại “nước sốt bí mật” của riêng mình. Sự kết hợp giữa loại nước sốt này đi kèm với các loại gia vị và thảo mộc cùng nước tương ngọt chính là nền tảng cho món nasi goreng của người Java.

Nasi goreng kambing được làm từ thịt dê cùng các gia vị như nghệ, sả và bạch đậu khấu. Ảnh: factsofindonesia

Nasi goreng có mặt ở khắp mọi nơi

Nasi goreng tek-tek hầu như chỉ được bán bởi những người bán hàng rong trên một chiếc xe đẩy bằng gỗ khiêm tốn đặt tại một khu vực thuận tiện cho việc đi chơi hoặc đi quanh các khu phố. Những chiếc xe đẩy này phổ biến tới nỗi chúng có mặt tại mọi nơi từ khu ổ chuột cho đến những khu thượng lưu.

Ở nhiều khu dân cư nơi xe đẩy không được phép đi vào, những cư dân sống tại đây chỉ có một điều than phiền duy nhất chính là không thể mua nasi goreng tek tek ở ngay trước cửa nhà mình. Món cơm rang này thực sự là một món ăn của tất cả mọi người từ tất cả các tầng lớp.

Ông Ivan Wanara, chủ một quầy hàng nasi goreng ở Canggu, Bali từ năm 2007 cho biết: “Từ công nhân xây dựng đến tài xế xe ôm, từ những người lái xế hộp sang trọng đến khách du lịch ở Bali, nasi goreng tek tek là một món ăn đơn giản và có giá thành vô cùng rẻ”.

Ông chia sẻ rằng người Indonesia không coi bản thân mình no cho tới khi ăn cơm bất kể đã ăn gì trước đó. Do đó, món ăn này đã trở thành một lựa chọn bán hàng của ông do tính ổn định và phổ biến của nó ngay khi ông quyết định ngừng công việc tài xế của mình. Kể từ khi đại dịch Covid-19 lây lan, ông Ivan cho biết việc kinh doanh đã bị chậm lại. Tuy nhiên tại quầy hàng mở từ 6 giờ chiều tới 1 giờ sáng của ông, mọi người vẫn đến đều đặn để lấp đầy bụng mình bằng nasi goreng tek tek.

Một người bán nasi goreng tại Jakarta. Ảnh: ekieq/VSCO

Tính đa dạng và thuận tiện độc nhất của nasi goreng tek tek

Vào tháng 7/2021, một chuyên gia ẩm thực từ Khoa Công nghệ Nông nghiệp tại Đại học Gadjah Mada ở Yogyakarta, Indonesia tên là Dwi Larasatie Nur Fibri đã cố gắng xác định tất cả những biến thể của món nasi goreng. Kết quả của cô cho thấy có ít nhất 104 biến thể của nasi goreng ở Indonesia và chỉ 36 trong số đó có thể truy tìm được nguồn gốc.

Theo bà Eve Tedja tại một ấn phẩm về đời sống tại Indonesia, việc xác định nguồn gốc của nasi goreng tại Indonesia vô cùng khó do nó có quá nhiều phiên bản, từ phiên bản cay tại Aceh đến phiên bản được làm từ cà chua tại Makassar. Nhưng có lẽ đây chính là điều tạo nên đặc trưng ẩm thực của Indonesia.

Cô Felicia Alvina, một nhà tư vấn công nghệ thông tin tại Jakarta đang làm việc tại Bali, là một khách quen tại quầy hàng của ông Ivan. Mỗi khi thưởng thức nasi goreng tek tek, cô thường yêu cầu thêm một quả trứng chiên rán một mặt và mì xào. Cô chia sẻ nasi goreng chính là một cách sống đối với cô. Món ăn này đơn giản, thân thiện và có thể được thưởng thức vào bất cứ khoảng thời gian nào bất kể bữa sáng, bữa trưa hay bữa tối.

Nasi goreng còn có thể trở thành món ăn vặt lúc nửa đêm. Giống như nhiều người Indonesia khác, bà Veronica Hanny Arsanty và chồng Wilson Panjaitan sẽ lựa chọn nasi goreng vào bất kỳ thời điểm nào trong ngày.

Theo bà Veronica sống tại Tây Java, nasi goreng luôn là một lựa chọn đáng tin cậy nếu một người cảm thấy đói lúc nửa đêm. Một nguyên nhân do hầu hết những người bán nasi goreng đều mở cửa tới 1 hoặc 2 giờ sáng. Vì vậy đối với những người không sống gần các cửa hàng tiện lợi 24/7 hoặc các chuỗi đồ ăn nhanh, nasi goreng là một lựa chọn sẵn có và thuận tiện.

Đối với bà Veronica, món nasi goreng yêu thích của bà là nasi goreng ati ampela, cơm rang với gan gà và mề. Trong khi đó, món mà ông Wilson lựa chọn là nasi goreng petai, cơm rang với đậu petai (một loại đậu có mùi hăng và nồng).

Do tính đa dạng, bà Johanna Aritonang, một nhà phân tích tại Jakarta cho biết kể cả những người ăn chay cũng có thể thưởng thức nasi goreng vì đơn giản là công thức của nasi goreng không bao giờ sai.

Đối với giáo viên dạy tiếng Indonesia Daniel Prasatyo đang sống tại Bali, nasi goreng tek-tek chính là trung gian và là giải pháp an toàn cho mọi nhóm người đi ăn hay đi chơi. Anh cho biết người Indonesia chủ yếu ăn cơm. Do đó khi đi chơi cùng bạn bè, món ăn này có thể ăn cùng bất cứ món nào khác từ món cay, món chay tới hải sản, gà hay bất kì món gì. Do tính linh động của nasi goreng, một nhóm bạn có thể đi chơi với nhau mà không cần tranh cãi về chế độ ăn.

Nasi goreng petai là một phiên bản của nasi goreng nấu với đậu petai – loại đậu phổ biến tại cả Malaysia và Thái Lan.

Nguồn gốc của nasi goreng

Cơm rang không chỉ phổ biến tại Indonesia mà còn ở nhiều nền văn hóa khác nhau trên khắp châu Á. Theo bà Eve Tedja, nasi goreng thực ra không có nguồn gốc từ Indonesia. Việc sử dụng cơm thừa có nguồn gốc từ Trung Quốc do người dân ở đây không muốn vứt bỏ thức ăn còn sót lại sau bữa ăn.

Vì vậy, một cách nấu khéo léo nhằm kết hợp các thành phần khác nhau lại với nhau để tạo ra một món ăn hoàn toàn mới đã được sáng tạo ra. Trải qua nhiều thế kỷ buôn bán và nhập cư, món ăn này giờ đây đã được yêu thích ở các quốc gia khác nhau, trong đó có Indonesia.

Trên thực tế, nasi goreng được nấu theo cách truyền thống thông qua việc sử dụng hầu hết thức ăn còn thừa lại từ bữa ăn trước. Điều này khiến nó trở thành một biểu tượng cho sự kiên cường và tháo vát. Sự đơn giản và dễ nấu của nó cũng tượng trưng cho khả năng tháo vát của người Indonesia bất kể khó khăn gì trong cuộc sống đang xảy ra.

Đối với bà Eve, món cơm rang tại châu Á chính là một biểu tượng của cách tiếp cận thực phẩm hợp lý. Theo bà, trong thời đại có nhiều nghịch lý như hiện nay khi nạn đói và tình trạng lãng phí lương thực tồn tại song song, sự khéo léo của món cơm rang cần được đánh giá cao.

Hơn nữa, do nasi goreng là một món ăn thân thiện, nó sẽ không bao giờ trở nên lỗi mốt. Người Indonesia luôn đánh giá cao sự góp mặt của cơm trong bữa ăn và món ăn này chính là sự kết hợp hoàn chỉnh giữa giá cả phải chăng, nguyên liệu thực tế và cảm giác thân quen.

Nasi goreng hitam – một phiên bản của nasi goreng phổ biến tại một số vùng gần biển và tại khu vực Surabaya, Yogyakarta tại Indonesia. Ảnh: Foodicious