Mối nguy hiểm khi F0 tự dùng máy tạo oxy tại nhà

Oxy là yếu tố quan trọng với các bệnh nhân Covid-19, nhất là người có diễn biến nặng, nguy kịch.

Tuy nhiên, việc tự sử dụng máy tạo oxy tại nhà có thể gây nhiều hậu quả khó lường.

“Mọi người ơi, em muốn mua máy tạo oxy cho gia đình, có thể tư vấn giúp em loại nào vừa tiết kiệm chi phí vừa hiệu quả không?”.

“Nhà em có bố trên 60 tuổi. Hiện tình hình dịch bệnh này, em tính mua máy tạo oxy để ở nhà cho an toàn, trừ trường hợp bất trắc. Xin cho em hỏi có nên mua máy tạo oxy không và nếu mua nên mua của hàng nào, thông số tiêu chí nào?”.

Đây là hai trong số hàng trăm câu hỏi của người dân trên mạng xã hội trong thời gian gần đây về máy tạo oxy. Trước việc số ca mắc Covid-19 tại TP.HCM và nhiều địa phương khác tăng cao cùng thông tin ngành y tế cho F0 được cách ly tại nhà, không ít người dân “săn lùng” loại máy này để sử dụng tại nhà.

Tuy nhiên, tương tự máy thở, bình oxy y tế, tích trữ máy tạo oxy tại nhà và sử dụng sai cách có thể gây ra những hậu quả khó lường, thậm chí nguy hiểm đến tính mạng.

Máy tạo oxy hoạt động như thế nào?

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), các bệnh nhân mắc Covid-19 ở tình trạng nặng, nguy kịch sẽ rơi vào tình trạng nồng độ oxy của cơ thể xuống mức rất thấp. Lúc này, các tế bào trong cơ thể không đủ oxy để thực hiện các chức năng bình thường. Hậu quả là người bệnh ngừng tuần hoàn, rơi vào hôn mê hoặc tử vong.

Nồng độ oxy bão hòa trong máu ở một người khỏe mạnh là>96%. Dưới mức này, họ cần được hỗ trợ oxy y tế.

Trong không khí tự nhiên, hàm lượng oxy chiếm khoảng 21%, còn lại là nitơ và các khí khác (79%). Do đó, chúng ta cần các thiết bị hỗ trợ để có oxy tinh khiết cho người bệnh.

Các máy tạo oxy làm nhiệm vụ này. Máy tạo oxy (oxygen concentrator) làm giàu oxy từ khí trời (làm đậm đặc và tăng nồng độ oxy).

Nguyên tắc hoạt động của máy tạo oxy là hút khí tự nhiên vào, sau đó hấp thụ, nhả nito ra ngoài, giữa lại oxy. Nồng độ oxy tạo ra rơi vào khoảng 90-95%. Với thiết bị này, người bệnh không cần dùng tới oxy hóa lỏng hay bình oxy.

Các máy tạo oxy được sản xuất với kích thước nhỏ gọn, giá thị trường dao động 5-17 triệu đồng. Ảnh: Terry Cralle.

Hiện nay, các máy tạo oxy được rao bán trực tuyến. Những sản phẩm này có kích thước nhỏ gọn, có giá 5-17 triệu đồng.

Trên thực tế, máy đo SpO2, máy tạo oxy là những thiết bị y tế thông dụng, phổ biến, giúp người dân tự theo dõi, chăm sóc sức khỏe tại nhà. Hai loại máy này được dùng cho bệnh nhân có nhu cầu đo nồng độ oxy trong máu, hỗ trợ oxy khi mắc bệnh mạn tính (viêm phổi, hen suyễn, chứng ngưng thở khi ngủ…)

Điều kiện là bệnh nhân chỉ được phép sử dụng dưới sự đồng ý, hướng dẫn của nhân viên y tế. Do đó, người dân không nên tự ý mua và sử dụng máy tạo oxy tạo nhà, dễ gây lãng phí, mang theo nhiều hiểm họa.

Nguy cơ ngộ độc

Đầu tháng 5, khi Ấn Độ bước vào làn sóng Covid-19 nguy hiểm chưa từng có, từ khóa “cách tạo oxy tại nhà” dẫn đầu các trang tìm kiếm. Các video hướng dẫn cách sử dụng máy tạo oxy, máy thở, bình oxy hay cách tự tạo tại nhà trở thành xu hướng, thu hút hàng trăm nghìn lượt xem.

Tuy nhiên, các bác sĩ, nhà khoa học tại Ấn Độ cảnh báo hiểm họa khôn lường khi người dân tìm cách tạo oxy tại nhà.

“Bất kỳ phương pháp nào khác thử tạo oxy tại nhà đều có rủi ro như hít phải khí độc, gây cháy nổ”, ông A Ravikumar, thư ký Hiệp hội Y tế Ấn Độ khu vực miền nam Tamil Nadu, trả lời phỏng vấn của Reuters.

Đồng quan điểm, nhà khoa học Tarun Bhatnagar tại Hội đồng Nghiên cứu Y khoa Ấn Độ, Viện Dịch tễ Quốc gia nhận định những nỗ lực tự tạo oxy tại nhà chưa được thử nghiệm, không đáng tin cậy. Do đó, nó dễ gây nguy hiểm cho người dân.

Bệnh nhân Covid-19 cần thở oxy có nghĩa sức khỏe của họ đang diễn biến nặng, cần hỗ trợ từ nhân viên y tế. Ảnh: BioSpace.

Tại Mỹ, Cục quản lý Thực phẩm và Dược phẩm (FDA) đã cấm bán hoặc sử dụng máy tạo oxy nếu không có kê đơn, chỉ dẫn của bác sĩ.

FDA cũng khuyến cáo nếu để sản phẩm gần ngọn lửa trần hoặc khu vực hút thuốc, nguy cơ cháy nổ rất cao.

Máy tạo oxy chỉ có tác dụng với bệnh nhân Covid-19 còn tỉnh táo, tự hít thở. Trong trường hợp người bệnh cần đến hỗ trợ về oxy, điều đó chứng tỏ tình trạng của F0 đã diễn biến nặng và cần trợ giúp y tế. Chúng ta nên đưa người thân tới bệnh viện càng sớm càng tốt.

Nếu quá tin tưởng, phụ thuộc máy tạo oxy, không nhập viện kịp thời, bệnh nhân có thể rơi vào suy hô hấp nặng, nguy hiểm tính mạng.

“Người dân không nên sử dụng máy tạo oxy tại nhà trừ khi được bác sĩ chỉ định. Tự ý sử dụng gây hại nhiều hơn lợi”, FDA khuyến cáo.

Sử dụng máy tạo oxy sai cách có thể gây nguy hiểm đến tính mạng người bệnh. Ảnh: Unplash.

Cơ quan này cũng nhấn mạnh người bệnh có thể nhận được quá nhiều hoặc quá ít oxy. Nếu lượng oxy quá ít, bệnh nhân không đủ để thoát khỏi tình trạng nguy kịch, gây hại cho phổi, tim, não và các cơ quan khác.

Nếu thừa oxy, người bệnh dễ bị ngộ độc. Theo tài liệu đăng tải trên Hindawi – nhà xuất bản các tài liệu khoa học, kỹ thuật và y tế tại Anh – thở oxy quá nhiều gây ức chế trung tâm hô hấp, làm chậm nhịp thở, giảm thông khí, tăng CO2máu. Đây là hiện tượng rất nguy hiểm với bệnh nhân bị phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD).

Nồng độ oxy quá cao tạo các gốc oxy hóa, làm tổn thương màng phế nang (mao mạch), gây hại cho phổi. Thở oxy kéo dài cũng gây mệt mỏi, đau đầu chóng mặt, ù tai, thậm chí làm bong võng mạc ở trẻ sơ sinh, nhất là trẻ sinh non.

Việc vệ sinh máy tạo oxy không đúng cách thậm chí còn trở thành con dao hai lưỡi, tạo cơ hội cho virus, vi khuẩn xâm nhập đường thở, hệ hô hấp, gây viêm nhiễm, tổn thương. Oxy cung cấp qua máy quá khô cũng sẽ gây kích ứng, khô niêm mạc đường thở.

Tự sử dụng máy tạo oxy tại nhà cho bệnh nhân Covid-19 gây ra nhiều hiểm họa hơn lợi ích. Do đó, chúng ta không nên tích trữ hoặc tự ý sử dụng nếu không có chỉ định từ bác sĩ để tránh những hậu quả đáng tiếc.

Trao đổi với báo chí về tình trạng bán, cung cấp oxy tại TP.HCM, chiều 30/7, Phó giám đốc Sở Y tế TP.HCM Nguyễn Hoài Nam cho biết oxy đang dùng điều trị cho bệnh nhân Covid-19 là oxy y tế. Ông khuyến cáo người dân sử dụng oxy ở nhà cần cân nhắc.

Ông khẳng định theo quy trình hiện nay, các ca dương tính chỉ được cách ly tại nhà nếu đủ điều kiện và còn khỏe mạnh. Nếu có triệu chứng, bệnh nhân sẽ được cách ly điều trị. Tất cả tầng trong phác đồ điều trị của ngành y tế được chuẩn bị oxy nhằm đáp ứng nhanh yêu cầu của người bệnh.