Mang giá trị văn hóa, nghệ thuật dân gian vào âm nhạc hiện đại có phải cuộc đua dễ dàng?

Xu hướng đem chất liệu văn hóa dân gian vào các tác phẩm âm nhạc, nghệ thuật đang ngày càng phổ biến, đa dạng. Nhưng liệu đây có phải ván cờ chắc thắng của nghệ sĩ Việt?

Trong những năm gần đây, việc kết hợp giữa âm nhạc hiện đại và yếu tố văn hóa dân gian đã trở thành một hiện tượng đáng chú ý trong nền âm nhạc Việt Nam. Không chỉ là sự kế thừa và tôn vinh những giá trị truyền thống, xu hướng này còn thể hiện sự sáng tạo và đổi mới mạnh mẽ trong ngành công nghiệp âm nhạc.

Khéo léo kết hợp hài hòa giữa truyền thống, hiện đại và lòng tự hào

MV Bắc Bling của Hòa Minzy là một minh chứng rõ nét cho sự thành công của việc kết hợp giữa âm nhạc hiện đại và yếu tố văn hóa truyền thống. Với giai điệu bắt tai, hình ảnh đẹp mắt, cùng sự xuất hiện đầy ấn tượng của danh hài Xuân Hinh và những nét văn hóa đặc trưng của vùng quan họ Bắc Ninh, Bắc Bling đã thu hút hơn 11 triệu lượt xem chỉ sau 3 ngày phát hành.

Điều đáng chú ý là MV không chỉ mang tính giải trí mà còn khéo léo lồng ghép những hình ảnh, âm thanh và chất liệu văn hóa dân gian, tạo nên một sản phẩm vừa hiện đại vừa đậm chất Việt.

Thành công của Bắc Bling và những sản phẩm tương tự không phải ngẫu nhiên. Đó là kết quả của sự kết hợp hài hòa giữa cái cũ và cái mới. Các nghệ sĩ trẻ đã biết cách làm mới những giá trị truyền thống, biến chúng thành âm nhạc gần gũi và dễ tiếp cận hơn với khán giả hiện đại.

Hòa Minzy được khen ngợi khi mang hình ảnh các cụ già mặc trang phục truyền thống vào trong MV “Bắc Bling” (Ảnh chụp màn hình)

Sự lan tỏa mạnh mẽ của những sản phẩm này còn đến từ tinh thần dân tộc và lòng tự hào văn hóa. Trong bối cảnh toàn cầu hóa, việc giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc trở thành nhu cầu thiết yếu. Khán giả, đặc biệt là giới trẻ, đang tìm kiếm những giá trị gốc rễ, những thứ làm nên cốt cách và tâm hồn Việt. Và âm nhạc chính là phương tiện hiệu quả để truyền tải những giá trị đó.

Theo bà Ngô Thị Vân Hạnh – Tổng giám đốc Công ty cổ phần Tập đoàn Yeah1 – người mang đến sự thành công vang dội của chương trình Anh trai vượt ngàn chông gai và những sân khấu hoành tráng mang đậm nét văn hóa Việt: “Khi chúng tôi có một điểm tựa và giá trị muốn hướng tới, chúng tôi làm tất cả điều tốt đẹp nhất để đem đến sự lay động cho khán giả, các bạn trẻ rất yêu văn hóa, yêu cội nguồn, dân tộc. Chỉ cần chúng ta đưa điều đó cho các bạn bằng cách các bạn mong muốn thì nó sẽ lan tỏa rất mạnh mẽ. Nó sẽ trở thành định hướng cho các nhà sản xuất giống như kim chỉ nam”.

Anh trai vượt ngàn chông gai – chương trình gây ấn tượng cho các bạn trẻ bởi các nét văn hóa, giá trị cội nguồn sâu sắc (Ảnh: Yeah1)

Sức sáng tạo, chất riêng của từng nghệ sĩ

Bên cạnh sự kết hợp với những giá trị tinh thần, một trong những điều khiến các tác phẩm dễ dàng thành công là những yếu tố truyền thống trong âm nhạc đương đại thường được thể hiện một cách sáng tạo và đầy cảm xúc. Những câu chuyện dân gian, những hình ảnh quen thuộc như cây đa, bến nước, con đò,… được tái hiện một cách sống động và đẹp mắt, tạo nên sự đồng cảm và thích thú cho người xem.

Và để mang đến những tác phẩm âm nhạc của riêng mình, các nghệ sĩ cũng không thể nào rập khuôn, làm theo như một xu hướng mà cần phải có sáng tạo, chất riêng. Mỗi nghệ sĩ đều có sự lựa chọn, khai thác, nhìn nhận các yếu tố dân gian, văn hóa khác biệt, qua đó chúng ta cũng mới có những tác phẩm đa dạng, nhiều màu sắc.

Phương Mỹ Chi mới đây lựa chọn “gối gấm” là một yếu tố văn hóa đặc sắc, tinh tế trong MV của mình (Ảnh: FB Phương Mỹ Chi)

Jun Phạm lựa chọn khai thác câu chuyện truyền thuyết Sơn Tinh – Thủy Tinh (Ảnh: Jun Phạm)

Trúc Nhân mang uồng chèo, hát bội, hò quảng vào MV Không Ra Gì (Ảnh: FB Trúc Nhân)

Hoàng Thùy Linh đầu tư concert riêng nhằm tôn vinh và khẳng định con đường nghệ thuật gắn liền với tinh hoa, văn hóa dân tộc.(Ảnh: FB Hoàng Thùy Linh)

Thách thức và trách nhiệm khi sử dụng chất liệu dân gian

Dẫu biết, văn hóa dân gian là kho tàng quý giá của dân tộc, chứa đựng những giá trị tinh thần, lịch sử và nghệ thuật sâu sắc. Tuy nhiên, việc khai thác chất liệu này không đơn giản chỉ là “lấy” và “áp dụng” một cách máy móc. Mỗi yếu tố văn hóa dân gian đều mang ý nghĩa riêng, gắn liền với bối cảnh lịch sử, tín ngưỡng và đời sống tinh thần của người Việt. Nếu không được xử lý tinh tế, chúng có thể bị biến tấu, dẫn đến hiểu lầm hoặc thậm chí xúc phạm giá trị truyền thống.

Một trong những rủi ro lớn nhất khi sử dụng chất liệu văn hóa dân gian là nguy cơ gây hiểu lầm hoặc làm sai lệch ý nghĩa của các yếu tố truyền thống. Đặc biệt, trong bối cảnh khán giả trẻ có thể chưa có đủ kiến thức về văn hóa dân gian, việc tiếp nhận thông tin thiếu chọn lọc dễ dẫn đến những hệ lụy không mong muốn.

Điều này đòi hỏi các nghệ sĩ phải dành thời gian nghiên cứu, tìm hiểu sâu về ý nghĩa và bối cảnh của các yếu tố truyền thống. Đồng thời, họ cần có sự tôn trọng và thấu hiểu đối với những giá trị văn hóa mà mình đang khai thác. Chỉ khi đó, những tác phẩm âm nhạc mới thực sự trở thành cầu nối giữa quá khứ và hiện tại, góp phần bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc.

Các nghệ sĩ kết hợp cải lương với nhạc hiện đại trong chương trình Chị Đẹp Đạp Gió 2024 (Ảnh: Yeah1)

Theo nhà báo Nguyễn Mạnh Hà, sự chủ động của các nghệ sĩ trong việc khai thác chất liệu dân gian không chỉ là một bước tiến đáng ghi nhận mà còn phản ánh sự thay đổi trong nhận thức của công chúng. Trước đây, nhiều người cho rằng các loại hình truyền thống đang dần mai một và cần sự can thiệp từ các chính sách của Nhà nước để bảo tồn.

Tuy nhiên, hiện nay, các nghệ sĩ đã chủ động lựa chọn và đưa yếu tố truyền thống vào tác phẩm của mình, không chỉ để tôn vinh văn hóa dân tộc mà còn đáp ứng nhu cầu thưởng thức của khán giả. Điều này cho thấy sự gặp gỡ giữa cung và cầu, khi khán giả ngày càng yêu thích và đón nhận những sản phẩm âm nhạc mang đậm bản sắc Việt.

Double2T mang văn hóa vùng cao vào ca khúc hit À Lôi cực bắt tai. (Ảnh chụp màn hình MV)

Những tác phẩm, sân khấu này không chỉ mang tính giải trí mà còn có khả năng đán.h thức bản sắc văn hóa tiềm ẩn trong mỗi người Việt. Nhà báo Mạnh Hà nhấn mạnh: “Trước hết, chúng ta là người Việt Nam, nên trong mỗi chúng ta đã sẵn có những giá trị văn hóa, những đặc tính riêng của dân tộc. Và âm nhạc chính là công cụ mạnh mẽ để khơi dậy những giá trị ấy.” Đây chính là lý do vì sao những sản phẩm âm nhạc kết hợp truyền thống và hiện đại ngày càng được yêu thích và trân trọng.