Lý do khiến các nhóm đối lập Syria nổi dậy ở thời điểm này

Trong vòng 4 ngày, quân nổi dậy đã thay đổi mạnh mẽ tình hình tại Syria, vốn không có nhiều biến động trong hơn bốn năm.

Tấn công bất ngờ

Phương tiện bị phá hủy trong một vụ tấn công ở thành phố Idlib, Syria ngày 1/12. Ảnh: REUTERS/TTXVN

Lực lượng nổi dậy, do nhóm phiến quân Hồi giáo Hayat Tahrir al-Sham (HTS) cầm đầu, đã đột ngột tấn công vào các thị trấn do chính phủ nắm giữ trong tuần này và vào tối 29/11 tiến đến Aleppo, lần đầu tiên kể từ năm 2016.

Quân đội Syria cho biết họ đang chống trả cuộc tấn công và đã gây ra tổn thất nặng nề cho quân nổi dậy ở vùng nông thôn Aleppo và Idlib. Ngày 30/11, quân đội Syria thông báo “rút quân tạm thời” ở thành phố Aleppo để chuẩn bị phản công. Quân đội Syria khẳng định, việc rút quân nằm trong nỗ lực tái bố trí lực lượng ở thời điểm chờ viện binh. Quân đội Syria cũng thừa nhận, lực lượng nổi dậy đã chiếm được khu vực rộng lớn của Aleppo.

Trong giai đoạn 2012-2016, khi nội chiến tại Syria lên mức đỉnh điểm, Aleppo là nơi xảy ra nhiều cuộc giao tranh dữ dội, dẫn đến tàn phá nghiêm trọng. Sau đó, quân đội Syria đã giành lại quyền kiểm soát thành phố lớn thứ hai này.

Tiến trình hòa bình Astana – sáng kiến do Iran, Thổ Nhĩ Kỳ và Nga đề xuất từ năm 2017 – chỉ định các khu vực như Aleppo và Idlib là vùng giảm leo thang.

Thời điểm hành động

Các tay súng phiến quân Syria chiếm giữ thành phố Alleppo, ngày 30/11. Ảnh: REUTERS/TTXVN

Các thủ lĩnh của HTS đã theo dõi chặt chẽ thay đổi địa chính trị, đặc biệt là tình hình của các lực lượng thân Iran hay xung đột Nga-Ukraine, để quyết định. Cây bút người Canada Eva Bartlett nhận định trên kênh RT rằng cuộc tấn công mới nhất của lực lượng nổi dậy là nhằm gây bất ổn Syria và gây suy yếu các lực lượng thân Iran.

Nội chiến Syria bùng phát 13 năm trước, khi các cuộc biểu tình chống chính phủ leo thang thành giao tranh giữa quân đội Syria và lực lượng nổi dậy. Sau đó, Iran, Hezbollah và Nga đều cử nhân sự đến hỗ trợ quân đội Syria. Hezbollah chiến đấu sát cánh cùng quân đội Syria, Nga và Iran cử cố vấn quân sự đến Syria. Bên cạnh đó, quân đội Nga thực hiện các cuộc không kích vào lãnh thổ do quân nổi dậy chiếm giữ ở Syria.

Tuy nhiên, ở thời điểm Nga và Iran đang sao lãng bởi những cuộc xung đột riêng, lực lượng nổi dậy Syria liền chớp lấy thời cơ để hành động. Nga hiện tập trung quân đội và nguồn lực vào chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraine và giảm dần hiện diện tại Syria. Viện Nghiên cứu Chiến tranh (ISW) ngày 30/11 cho biết, Nga đã rút nhiều hệ thống phòng không S-300 từ Syria về để điều động đến xung đột tại Ukraine.

Trong khi đó, Iran đang gặp khó khăn bởi các cuộc không kích của Israel gây ảnh hưởng đến các lực lượng thân Iran là các nhóm vũ trang ở Gaza, Liban, Iraq và Yemen vốn có quan điểm phản đối Israel, Mỹ. Sau 13 tháng giao tranh với Israel, Hezbollah đã mất thủ lĩnh Hassan Nasrallah và suy yếu nhiều.

Ông Joshua Landis tại Đại học Oklahoma (Mỹ) nhận định: “Israel đã thay đổi cán cân quyền lực trong khu vực khi đối đầu với các lực lượng thân Iran”.

Ông Haid Haid tại Viện nghiên cứu Chatham House ở Anh cho biết lực lượng của Hezbollah và Iran đã buộc phải rút từ Syria để tham chiến ở những nơi khác.

Xe tăng của nhóm phiến quân Hayat Tahrir al-Sham di chuyển ở al-Rashideen, tỉnh Aleppo, Syria ngày 29/11. Ảnh: REUTERS/TTXVN

Một động cơ khác cho cuộc tấn công có thể là để cắt đứt các tuyến tiếp tế của Hezbollah trong thời gian ngừng bắn với Israel. Vào ngày 26/11, Hezbollah đã đồng ý về thỏa thuận ngừng bắn với Israel. Nhà báo người Anh Vanessa Beeley nhận định cuộc tấn công của các nhóm nổi dậy Syria đã được lên kế hoạch từ khi Israel bắt đầu đưa quân vào Liban. Theo bà Beeley, ở thời điểm này, Syria trở thành mục tiêu bị tấn công để ngăn các tuyến tiếp tế vũ khí và cơ sở sản xuất của Hezbollah.

Nhóm nổi dậy HTS có thể đã quyết định rằng thời điểm là yếu tố cốt lõi. Tuy nhiên, tình trạng trên thực địa ở Syria cũng góp phần khiến quân nổi dậy được đà tiến lên. Tổng thống Bashar al-Assad dường như đã tự tin rằng khu vực tiền tuyến không còn nhiều rủi ro, bởi vậy, chính phủ Syria đã rút bớt một phần lực lượng tại đây. Ngoài ra, nhiều binh sĩ trong quân đội Syria có tuổi đời khá trẻ, do đó, khi đối mặt với cuộc tấn công thần tốc và có tổ chức của lực lượng nổi dậy, họ lựa chọn rút lui thay vì chiến đấu.