Luật an ninh mới tác động tới Hong Kong thế nào?

Những đặc tính vốn có của Hong Kong có thể sẽ thay đổi sau khi luật an ninh quốc gia mới chính thức có hiệu lực và tác động tới đặc khu hành chính này về nhiều mặt.

Cảnh sát đảm bảo an ninh tại Hong Kong trong bối cảnh xảy ra biểu tình phản đối luật an ninh mới (Ảnh: SCMP)

40 ngày sau khi chính phủ Trung Quốc thông báo sẽ thông qua một dự luật an ninh quốc gia mới với Hong Kong, văn bản đó đã chính thức có hiệu lực từ ngày 1/7 và tác động đáng kể tới tự do chính trị của đặc khu hành chính này.

Dự luật được soạn thảo gần như trong các cuộc họp kín và bí mật tại Bắc Kinh, thậm chí Trưởng đặc khu hành chính Hong Kong Carrie Lam cũng không được tham gia. Một ngày sau khi Quốc hội Trung Quốc thông báo đã phê chuẩn dự luật, nhiều người Hong Kong vẫn chưa biết rốt cuộc luật này có những nội dung gì.

Được chính thức công bố tại Hong Kong vào tối 30/6 và được cơ quan lập pháp đặc khu thông qua, luật an ninh quốc gia mới đã hình sự hóa “các hành động ly khai, lật đổ, khủng bố và thông đồng với các đối tượng nước ngoài hoặc bên ngoài để gây nguy hiểm cho an ninh quốc gia”.

Giới chức Trung Quốc trước đó nói rằng mức phạt theo luật an ninh mới tại Hong Kong sẽ “mềm mỏng” hơn so với tại Trung Quốc đại lục. Tuy nhiên sau khi được công bố, luật mới quy định mức phạt tối đa dành cho mỗi tội danh trong số 4 tội danh chính trên là tù chung thân.

Cũng theo luật mới, quyền được xét xử bởi bồi thẩm đoàn có thể không được áp dụng trong một số trường hợp. Một số trường hợp có thể được xét xử bí mật, và người nước ngoài ở Hong Kong có thể bị trục xuất nếu vi phạm luật an ninh, dù họ có bị kết tội hay không. Nếu xảy ra mâu thuẫn giữa các bộ luật, luật an ninh quốc gia mới sẽ được ưu tiên hơn các luật hiện thời của Hong Kong.

Luật an ninh mới cũng mở rộng quyền kiểm soát trực tiếp của Bắc Kinh đối với Hong Kong thông qua việc thiết lập một ủy ban mới về an ninh quốc gia, trong đó có sự tham gia của một cố vấn do Bắc Kinh chỉ định, và một “Văn phòng Bảo đảm An ninh Quốc gia” nằm dưới sự quản lý trực tiếp của chính quyền Bắc Kinh.

Các quan chức Hong Kong và Bắc Kinh đều cho rằng luật an ninh quốc gia mới là cần thiết, đồng thời cam kết rằng luật chỉ ảnh hưởng tới một nhóm nhỏ người Hong Kong, trong khi vẫn duy trì “sự ổn định và thịnh vượng” của đặc khu này.

“Luật an ninh quốc gia là bước đi quan trọng để chấm dứt khủng hoảng và bạo lực xảy ra trong những tháng vừa qua. Đó là luật được đưa ra để giữ Hong Kong an toàn. Luật này hoàn toàn hợp pháp, hợp hiến và hợp lý”, SCMP dẫn lời bà Carrier Lam tuyên bố hôm nay 1/7.

Tác động nhiều mặt

Những người bị bắt tại Hong Kong (Ảnh: New York Times)

Thậm chí từ trước khi có hiệu lực, luật an ninh quốc gia mới đã có những tác động đáng quan ngại, khi nhiều đảng phái chính trị bị giải tán, các cửa hàng phải tháo dỡ những khẩu hiệu chống chính phủ, người dân phải xóa các tài khoản xã hội và những bài đăng trước đây.

Những vụ việc trên có thể sẽ gia tăng trong thời gian tới, vì những tội được quy định theo luật an ninh mới có phạm vi rất rộng và cũng không chắc chắn những hành vi nào sẽ bị coi là phạm pháp cho tới khi bị truy tố.

Ví dụ, tội kích động, hỗ trợ hoặc tiếp tay cho hành vi ly khai có thể bao gồm cả những phát ngôn hoặc tuyên bố có liên quan tới sự độc lập của Hong Kong. Trong các cuộc tuần hnh gần đây, nhiều người biểu tình đã hô khẩu hiệu đòi độc lập hay vẫy cờ ủng hộ ly khai. Mức phạt tối thiểu cho tội này là 5 năm tù.

Theo CNN, một nguồn tin cảnh sát cho biết tại cuộc họp hôm 30/6, các chỉ huy cảnh sát cấp cao được thông báo, bất kỳ ai vẫy cờ ủng hộ độc lập hay hô khẩu hiệu đòi độc lập cũng bị bắt giữ. Ngoài ra, nguồn tin cũng cho biết bất kỳ ai bị khám xét hoặc bị phát hiện sở hữu cờ ủng hộ độc lập cũng bị bắt giữ.

Tội lật đổ và khủng bố cũng được định nghĩa trên phạm vi rộng theo luật an ninh mới, trong đó tội khủng bố bao gồm “các hoạt động nguy hiểm phá hoại nghiêm trọng an ninh, an toàn và sức khỏe cộng đồng” vì mục đích “hăm dọa cộng đồng để theo đuổi mục tiêu chính trị”.

Nếu được áp dụng rộng rãi, luật an ninh mới cũng có thể xếp các cuộc biểu tình chống chính phủ từng diễn ra tại Hong Kong năm 2019, trong đó nhiều cuộc biểu tình biến thành bạo lực, các cuộc xung đột giữa người biểu tình và cảnh sát, các hành động phá hoại tài sản công cộng, vào nhóm hành vi khủng bố.

Đặc biệt, luật an ninh mới cũng hình sự hóa hành vi “phá hoại phương tiện giao thông và cơ sở giao thông”, hoặc hành vi “làm gián đoạn hoặc phá hoại các hệ thống kiểm soát điện tử” liên quan tới giao thông. Điều này có thể được hiểu bao gồm các hành vi cố ý phá hoại các nhà ga tàu điện ngầm, phong tỏa các tuyến đường và xe buýt.

Mức phạt tối đa đối với các tội khủng bố nghiêm trọng là tù chung thân, còn mức phạt tối thiểu là 10 năm tù. Những người mắc các tội nhẹ hơn có thể đối mặt với mức án 5 năm tù.

Ảnh hưởng tới các thực thể nước ngoài

Mặc dù luật an ninh mới có tác động mạnh nhất tới người dân Hong Kong, song luật cũng có nhiều điều khoản ảnh hưởng tới các thực thể nước ngoài, bao gồm các tổ chức truyền thông và tổ chức phi chính phủ, đang hoạt động tại Hong Kong.

Luật quy định bất kỳ ai “trực tiếp hoặc gián tiếp nhận sự chỉ đạo, kiểm soát, tài trợ hoặc bất kỳ sự hỗ trợ nào từ chính phủ nước ngoài hoặc từ một thể chế, tổ chức hay cá nhân” đều có thể bị coi là phạm tội nếu hành động của họ chống lại an ninh quốc gia.

Những hành động này của các tổ chức và cá nhân nước ngoài có thể bao gồm việc vận động hành lang để trừng phạt các quan chức Hong Kong hoặc Trung Quốc, như lệnh trừng phạt của Mỹ gần đây, gây ảnh hưởng tới các cuộc bầu cử tại Hong Kong, cản trở việc xây dựng và thực thi chính sách hoặc luật pháp tại Hong Kong, hay kích động tâm lý thù ghét của người dân Hong Kong đối với chính quyền trung ương.

Tại Trung Quốc đại lục, những hành vi tiết lộ bí mật quốc gia cho truyền thông, chính phủ hay tổ chức nước ngoài đều bị khởi tố. Luật an ninh quốc gia mới với Hong Kong cũng hình sự hóa các hành vi tương tự, đồng nghĩa với việc các phóng viên nước ngoài và các tổ chức phi chính phủ sẽ gặp khó khăn hơn khi hoạt động tại Hong Kong.

Một trong những vấn đề gây tranh cãi nhiều nhất khi thông qua luật an ninh quốc gia mới là việc thành lập một ban thẩm phán chuyên xét xử các vụ việc liên quan tới an ninh quốc gia và các thẩm phán này sẽ do trưởng đặc khu hành chính Hong Kong chỉ định. Các chuyên gia pháp lý cho rằng quy định này sẽ làm xói mòn sự độc lập về tư pháp của Hong Kong.

Trong suốt nhiều tuần, giới chức Hong Kong và chính quyền trung ương vẫn trấn an người dân rằng luật an ninh quốc gia mới được áp dụng có chọn lọc và chỉ ảnh hưởng tới một số ít trường hợp.

“Người dân Hong Kong không cần lo lắng về việc thực thi các quyền hợp pháp”, người phát ngôn của chính phủ Hong Kong nói.

Hong Kong được biết đến là “thành phố của biểu tình” với phong trào đối lập mạnh mẽ, truyền thông tự do và phát ngôn sôi nổi. Tuy nhiên, luật an ninh quốc gia mới dường như đã nhắm mục tiêu tới tất cả những điều này, thậm chí có thể thay đổi Hong Kong mãi mãi.