Lựa chọn bền vững
Định hình lại tương lai năng lượng thông qua việc khuyến khích kết nối người dân và cộng đồng trong việc thúc đẩy quá trình chuyển đổi; cung cấp các giải pháp đa dạng hóa nguồn cung; nỗ lực đảm bảo an ninh, giá cả và môi trường bền vững; giải quyết những rào cản về an ninh năng lượng và cơ hội chuyển đổi toàn diện.
Các tuốc bin sản sinh điện gió hoạt động tại California, Mỹ ngày 29/5/2020. Ảnh: Reuters/TTXVN
Đó là những chủ đề thảo luận chính của Đại hội Năng lượng thế giới lần thứ 26 vừa bế mạc tại Rotterdam (Hà Lan) với mục tiêu thúc đẩy hành động để tiến tới quá trình chuyển đổi năng lượng sạch, công bằng và toàn diện trên thế giới.
Năng lượng tái tạo đã và đang trở thành xu thế tất yếu khi nhu cầu năng lượng ngày càng tăng, trong khi nguồn nhiên liệu hóa thạch gây ra những tác động tiêu cực đến môi trường, khí hậu. Theo số liệu của Cơ quan Năng lượng quốc tế (IEA), công suất năng lượng tái tạo thế giới năm 2023 đã tăng 50% so với năm 2022. Tuy nhiên, quá trình chuyển đổi này cũng đối mặt với nhiều thách thức
Thứ nhất, đó là chi phí đầu tư ban đầu cho các dự án năng lượng tái tạo như điện gió và điện Mặt Trời vẫn còn cao hơn so với các nhà máy điện chạy bằng nhiên liệu hóa thạch. Năng lượng tái tạo phụ thuộc vào các yếu tố tự nhiên như gió và ánh nắng Mặt Trời, do đó sản lượng điện có thể bị gián đoạn bởi thời tiết xấu. Ngoài ra, nhiều quốc gia chưa có cơ sở hạ tầng lưới điện phù hợp để truyền tải điện năng từ các nhà máy năng lượng tái tạo đến các khu vực tiêu thụ. Lý do nữa là chính sách hỗ trợ cho năng lượng tái tạo ở nhiều quốc gia còn chưa đầy đủ và chưa thống nhất. Bên cạnh đó, một bộ phận người dân còn chưa có nhận thức đầy đủ về lợi ích của năng lượng tái tạo và những tác động tiêu cực của nhiên liệu hóa thạch đối với môi trường. Một số nhóm lợi ích, đặc biệt là các công ty khai thác và kinh doanh nhiên liệu hóa thạch, có thể phản đối việc chuyển đổi sang năng lượng tái tạo vì lo ngại ảnh hưởng đến lợi ích kinh tế của họ. Thách thức nữa là một số công nghệ năng lượng tái tạo, đặc biệt là công nghệ lưu trữ năng lượng, vẫn còn đang trong giai đoạn phát triển và chưa được áp dụng rộng rãi.
Báo cáo của Viện Năng lượng có trụ sở tại Anh cho thấy năm 2022, mặc dù công suất điện Mặt Trời và điện gió đã tăng mạnh nhất từ trước đến nay, song nhiên liệu hóa thạch vẫn có tỷ trọng lớn, chiếm tới 82% nguồn cung năng lượng.
Thống kê của IEA cũng cho thấy lượng khí thải CO2 liên quan đến ngành năng lượng trong năm 2023 cao kỷ lục, dù mức tăng thấp hơn so với những năm trước đó.
Trước tình hình đó, cộng đồng quốc tế đã có nhiều giải pháp để thúc đẩy quá trình chuyển đổi năng lượng ở các cấp quốc gia lẫn quốc tế, thông qua tăng cường hỗ trợ tài chính, đầu tư vào hạ tầng và công nghệ. Từ Chương trình REPowerEU của Liên minh châu Âu (EU), đến Đạo luật Giảm lạm phát (IRA) của Mỹ và Kế hoạch Năng lượng tái tạo lần thứ 14 của Trung Quốc đều bao gồm việc đẩy mạnh hỗ trợ để tăng tốc độ triển khai năng lượng tái tạo trong những năm tới. Kế hoạch “Đạo luật sản xuất trong tương lai tại Australia” đặt trọng tâm vào thúc đẩy đầu tư vào các nguồn tài nguyên xanh và công nghệ sạch, xây dựng một nền kinh tế có năng lực cạnh tranh cao trong lĩnh vực này. Liên minh cầm quyền ở Đức đã nhất trí một cơ chế tài chính đầu tư phát triển mạng lưới hydro trong tương lai, gia hạn thời hạn xây dựng mạng lưới này đến năm 2037. Tại Ấn Độ, Công ty Adani Green Energy Limited (AGEL) đang triển khai dự án xây dựng công viên năng lượng tái tạo Khavda với kinh phí khoảng 20 tỷ USD ở bang Gujarat. Khi được hoàn thành, đây sẽ là nhà máy điện gió và Mặt Trời lớn nhất thế giới và có thể cung cấp đủ năng lượng sạch cho 16 triệu hộ gia đình tại Ấn Độ
Việt Nam cũng ưu tiên đầu tư và sử dụng năng lượng tái tạo, đứng trong top 10 quốc gia có công suất lắp đặt điện Mặt Trời cao nhất thế giới. Theo Quy hoạch điện VIII, tỷ lệ điện tái tạo ở Việt Nam sẽ đạt là 30,9 – 39,2% vào năm 2030 và mục tiêu đến năm 2050, tỷ lệ năng lượng tái tạo lên đến 67,5 – 71,5%.
Trong Khảo sát về các vấn đề năng lượng thế giới 2024, Hội đồng Năng lượng thế giới nhấn mạnh đến yếu tố nâng cao nhận thức, tăng cường kết nối nhằm khuyến khích người dân giảm sử dụng nhiên liệu hóa thạch, chuyển sang các phương tiện, thiết bị và nguồn cung năng lượng không phát thải, tham gia nhiều hơn vào quá trình chuyển đổi. Theo Viện Tài nguyên thế giới, Na Uy (80%), Iceland (41%), Thụy Điển (32%), Hà Lan (24%) và Trung Quốc (22%) hiện là 5 quốc gia có xe điện chiếm tỷ lệ cao nhất trong doanh số bán xe; phản ánh tầm nhìn chung người dân về mong muốn bảo vệ môi trường, về một tương lai không phát thải. Tại Anh, thông qua cơ chế Đảm bảo xuất khẩu thông minh (SEG), chính phủ cho phép người dân sử dụng năng lượng tái tạo như điện Mặt Trời bán lại lượng điện năng dư thừa cho lưới điện. Điều này vừa giúp công ty thu mua tận dụng được nguồn điện dư thừa và giúp người dân tăng thu nhập, tránh lãng phí điện.
Thành công của quá trình chuyển đổi sẽ phụ thuộc vào sự phối hợp của các nước trong việc chia sẻ nguồn lực, kinh nghiệm, công nghệ, năng lực quản lý năng lượng của toàn xã hội, cũng như việc tạo điều kiện cho người dân tham gia sâu hơn vào quá trình chuyển đổi. Tương lai của năng lượng, động lực của hòa bình và tiến bộ đòi hỏi các phương thức hợp tác mới để đảm bảo tiếp cận năng lượng công bằng và bền vững cho tất cả mọi người.
Đông Nam Á hướng tới năng lượng tái tạo để đảm bảo an ninh năng lượng
Đông Nam Á là nơi có một số nền kinh tế phát triển nhanh nhất thế giới. Khi nhu cầu năng lượng tăng lên, khu vực này đang chuyển sang sử dụng năng lượng tái tạo để bảo vệ an ninh năng lượng của mình.
Video đang HOT
Nhu cầu sự dụng năng lượng tái tạo ngày càng tăng cao tại khu vực Đông Nam Á. Ảnh: NRDC
Theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế, nhu cầu năng lượng ở Đông Nam Á đã tăng trung bình 3% mỗi năm trong hai thập kỷ qua - xu hướng này sẽ tiếp tục đến năm 2030 theo các chính sách hiện tại.
Nghiên cứu từ Trung tâm Năng lượng ASEAN cho thấy nhiên liệu hóa thạch vẫn chiếm ưu thế trong cơ cấu năng lượng của khu vực, chiếm khoảng 83% vào năm 2020 so với tỷ trọng 14,2% của năng lượng tái tạo trong cùng kỳ.
Trung tâm cho biết đến năm 2050, dầu, khí đốt tự nhiên và than đá sẽ chiếm 88% tổng nguồn cung cấp năng lượng sơ cấp.
Ông Zulfikar Yurnaidi, giám đốc mô hình hóa năng lượng và hoạch định chính sách tại Trung tâm Năng lượng ASEAN, cho biết, sự phụ thuộc lớn vào nhiên liệu hóa thạch làm tăng tính dễ bị tổn thương của khu vực trước những cú sốc về giá năng lượng và hạn chế về nguồn cung.
Đại dịch COVID-19 hay vụ xung đột ở Ukraine đã đẩy giá tăng cao trong những năm gần đây, với giá dầu chuẩn đạt mức cao nhất trong hơn một thập kỷ vào tháng 3 năm ngoái. Mới tuần trước, giá dầu tăng gần 6% khi bùng phát xung đột ở Trung Đông.
"Năng lực tài chính của chúng tôi khác với châu Âu. Chúng tôi không thể trả giá cao hơn mọi người để có được nguồn cung cấp khí đốt cho riêng mình", ông Yurnaidi chia sẻ.
Chuyên gia David Thoo, nhà phân tích năng lượng và năng lượng carbon thấp tại BMI Fitch Solutions, cho biết, lĩnh vực năng lượng khí đốt và than đá của Đông Nam Á đã mở rộng khi năng lượng phát triển, ngày càng khiến các thị trường này phải hứng chịu giá nhiên liệu hóa thạch biến động trên thị trường quốc tế.
Trung tâm Năng lượng ASEAN ước tính nếu các quốc gia Đông Nam Á không thực hiện những phát hiện quan trọng hoặc bổ sung vào cơ sở hạ tầng sản xuất hiện có, khu vực này sẽ trở thành nhà nhập khẩu ròng khí đốt tự nhiên vào năm 2025 và than đá vào năm 2039. Điều đó sẽ làm tăng giá nhiên liệu hóa thạch và gây thêm căng thẳng cho người tiêu dùng.
Ông Yurnaidi cho biết, để ngăn chặn điều này, khu vực phải đa dạng hóa các nguồn năng lượng để tăng trưởng kinh tế và an ninh.
Thoo cho biết, hầu hết, nếu không phải tất cả, các thị trường Đông Nam Á đã có những bước tiến trong việc công bố các mục tiêu năng lượng tái tạo và xây dựng kế hoạch chuyển đổi năng lượng carbon thấp.
Ông Yurnaidi chia sẻ: "Nhìn chung, các chính sách và xu hướng của khu vực cho thấy các nước đang mong muốn chuyển đổi sang năng lượng sạch".
Malaysia
Theo Bộ Kinh tế, Malaysia đã đưa ra Lộ trình chuyển đổi năng lượng quốc gia vào tháng 7, nhằm tăng cường công suất năng lượng tái tạo và giảm sự phụ thuộc ngày càng tăng vào nhập khẩu khí đốt tự nhiên.
Bộ này cho biết, lộ trình đã xác định 10 dự án hàng đầu, bao gồm kế hoạch xây dựng nhà máy quang điện mặt trời công suất 1 gigawatt - lớn nhất Đông Nam Á - có thể trực tiếp biến ánh sáng mặt trời thành năng lượng.
Theo các nhà chức trách, năng lượng mặt trời vẫn là phân khúc đáng khích lệ nhất trong bối cảnh năng lượng tái tạo của Malaysia kể từ năm 2011 có tốc độ tăng trưởng gộp công suất lắp đặt hàng năm là 48%.
Các kế hoạch phát triển khác bao gồm một khu năng lượng tái tạo tích hợp, 5 công viên năng lượng mặt trời tập trung quy mô lớn và 3 nhà máy sản xuất hydro xanh. Bộ kinh tế cho biết các dự án này sẽ tận dụng tiềm năng năng lượng tái tạo kỹ thuật ước tính 290 gigawatt của Malaysia để tạo ra một hệ thống năng lượng ít carbon, linh hoạt hơn.
Việt Nam
Vào tháng 5, Việt Nam đã công bố Kế hoạch phát triển điện lực số 8, cam kết tăng cường năng lượng gió và khí đốt đồng thời giảm sự phụ thuộc vào than. Chính phủ Việt Nam dự kiến các nguồn năng lượng tái tạo như gió và mặt trời sẽ chiếm ít nhất 31% nhu cầu năng lượng quốc gia vào năm 2030.
Theo kế hoạch, tất cả các nhà máy than phải được chuyển đổi sang nhiên liệu thay thế hoặc ngừng hoạt động vào năm 2050. Mặc dù than sẽ vẫn là nguồn năng lượng quan trọng trong thời gian tới, ước tính chiếm khoảng 20% tổng nguồn năng lượng của cả nước vào năm 2030, nhưng tỷ lệ này sẽ giảm dần trong thời gian tới.
Singapore
Kế hoạch xanh 2023 của Singapore cũng nhấn mạnh tương tự đến việc sử dụng năng lượng tái tạo. Bộ Bền vững và Môi trường cho biết mục tiêu tăng cường triển khai năng lượng mặt trời lên công suất ít nhất 2 gigawatt vào năm 2030, đáp ứng khoảng 3% nhu cầu điện dự kiến.
Theo Bộ này, khoảng 95% điện năng của Singapore được tạo ra từ khí đốt tự nhiên, một nguồn năng lượng từ nhiên liệu hóa thạch.
Mặc dù những hạn chế về địa lý của Singapore hạn chế các lựa chọn năng lượng tái tạo, nhưng kế hoạch này sẽ thực hiện các biện pháp như tấm pin mặt trời trên mái nhà cũng như nhập khẩu điện và hydro từ các nước Đông Nam Á khác để giảm sự phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch.
Năm ngoái, Keppel Electric của Singapore đã ký thỏa thuận hai năm với Lào để nhập khẩu tới 100MW thủy điện tái tạo qua Thái Lan và Malaysia. Điều này đ.ánh dấu lần nhập khẩu năng lượng tái tạo đầu tiên của Singapore cũng như thương mại điện xuyên biên giới đa phương đầu tiên có sự tham gia của 4 thành viên ASEAN.
Ông Yurnaidi cho biết: "Rõ ràng là khu vực hiểu rõ vai trò của độ tin cậy và khả năng phục hồi năng lượng trước các cú sốc năng lượng khác nhau".
Philippines
Ông Thoo của BMI cho biết, các thị trường Đông Nam Á cũng đang tìm cách thu hút các công ty nước ngoài có chuyên môn về năng lượng tái tạo để phát triển lĩnh vực năng lượng tái tạo của họ.
Ông Thoo nói thêm: "Năng lượng tái tạo ở đây khá kém phát triển so với các thị trường Trung Quốc và phương Tây".
Theo công ty luật quốc tế Baker McKenzie, vào tháng 11, Philippines đã loại bỏ các yêu cầu về quyền sở hữu của Philippines đối với một số nguồn năng lượng tái tạo, cho phép các nhà đầu tư nước ngoài sở hữu hoàn toàn các dự án liên quan đến tài nguyên năng lượng mặt trời, gió, thủy điện hoặc đại dương. Trước đây, các công ty nước ngoài chỉ có thể sở hữu tối đa 40% các dự án năng lượng như vậy.
Theo báo cáo của Ngân hàng Thế giới, quyền sở hữu nước ngoài rất cần thiết trong việc tạo điều kiện thuận lợi cho các dự án sản xuất gió tái tạo ở Philippines, quốc gia có tiềm năng lắp đặt 21 gigawatt điện gió ngoài khơi vào năm 2040. Báo cáo chỉ ra rằng con số đó tương đương với khoảng 1/5 nguồn cung cấp điện của nước này.
Báo cáo cho biết Philippines phụ thuộc nhiều vào nhiên liệu hóa thạch nhập khẩu, khiến nước này có nguy cơ bị hạn chế về nguồn cung và tăng giá.
Nhưng Ngân hàng Thế giới cho biết các công ty nước ngoài có thể áp dụng kiến thức và kinh nghiệm của mình, đặc biệt là trong việc giúp các dự án năng lượng tái tạo chuyển từ giai đoạn t.iền phát triển sang giai đoạn sau đòi hỏi chi phí cao hơn.
Indonesia
Indonesia cũng đã nới lỏng một số hạn chế về sở hữu nước ngoài để tạo động lực đầu tư vào năng lượng tái tạo. Ví dụ, hiện nay nước này cho phép 100% sở hữu nước ngoài trong các dự án truyền tải, phân phối điện và sản xuất điện (với công suất trên 1 megawatt).
Ông Yurnaidi cho biết: "Chúng tôi lạc quan rằng sẽ có nhiều khoản đầu tư nước ngoài đổ vào trong vài năm tới, dẫn đến nhiều dự án năng lượng tái tạo hơn trong khu vực".
Năng lượng tái tạo giúp đáp ứng đủ nhu cầu điện của thế giới Sản lượng điện sản xuất từ nhiên liệu hóa thạch đã không tăng thêm 4% nhờ các nguồn năng lượng tái tạo đáp ứng đủ nhu cầu điện gia tăng của thế giới trong nửa đầu năm nay. Đây là kết quả nghiên cứu của Viện nghiên cứu Năng lượng Ember của trụ sở tại Anh công bố ngày 5/10. Những tuabin gió...
