Lứa châu chấu sa mạc sắp nở có thể thành ổ dịch mới
Dịch hại châu chấu sa mạc vẫn nghiêm trọng ở một số quốc gia Đông Phi đang làm dấy lên những lo ngại về một làn sóng mới có thể xuất hiện và lan rộng.
Một người đàn ông lái mô tô cố gắng bảo vệ đôi mắt khỏi bị châu chấu sa mạc lao vào ở Lodwar, Kenya hôm 2 tháng 7 năm 2020. Ảnh: China Daily
Tổ chức Nông nghiệp và Lương thực của Liên Hợp quốc (FAO) cho biết, trong khi một số khu vực ở phía đông châu Phi đã kiểm soát khá tốt sự bùng phát của bầy đàn châu chấu sa mạc thì tại Yemen và Kenya vẫn còn tiềm ẩn xuất hiện các ổ dịch mới.
Hiện các hoạt động kiểm soát bầy đàn trưởng thành ở trên không vẫn đang diễn ra, tuy nhiên mối đe dọa lại nằm ở các ổ trứng sắp nở hoặc chưa trưởng thành ở dưới mặt đất.
Theo đó, các chuyên gia FAO cảnh báo rằng một lứa châu chấu sa mạc thứ ba có khả năng sẽ sinh sản và thành ổ dịch mới bắt đầu vào tháng 10 tới, cho dù về quy mô có thể bị hạn chế hơn so với hai thế hệ trước đó trong năm 2020 do lượng mưa được dự báo thấp dưới mức bình thường trong thời gian tới.
Nông dân Jane Mule ở hạt Kitui thuộc Kenya hy vọng, thế hệ châu chấu sa mạc thứ ba sẽ có thể được kiểm soát tại khu vực này nhằm tránh lặp lại các kịch bản cũ gây ra những thiệt hại to lớn đến hệ sinh thái nói chung và nông nghiệp nói riêng…
Do sự tàn phá của dịch hại châu chấu sa mạc cùng với lũ lụt và đại dịch Covid-19, FAO cho biết có khoảng 3,5 triệu người ở Somalia đang phải đối mặt với khủng hoảng hoặc tồi tệ hơn là tình trạng mất an ninh lương thực nghiêm trọng sẽ xảy ra trong những tháng cuối năm.
“Tôi không thể hình dung nổi sẽ lại có những bầy đàn châu chấu sa mạc tương tự đổ bộ xuống trang trại hoặc đồng ruộng của tôi. Tôi không muốn có thêm một ổ dịch nữa vì sự tàn phá thật kinh khủng. Tôi kêu gọi chính phủ hãy làm những gì tốt nhất có thể để loại bỏ loại côn trùng gây hại mùa màng này”, Mule nói.
Ở phía đông bắc Ethiopia, các nghiên cứu cho thấy còn nhiều ổ dịch nằm rải rác khắp khu vực Afar cũng có thể sẽ dẫn đến nguy cơ bùng phát các ổ dịch châu chấu mới.
Còn tại Somalia, các hoạt động kiểm soát trên không, sử dụng thuốc trừ sâu sinh học đang đạt được những tiến triển tốt đối với các bầy đàn châu chấu sa mạc chưa trưởng thành tại các vùng cao nguyên phía bắc Somaliland và Puntland. Tuy nhiên FAO cảnh báo, ở phía nam số lượng đàn châu chấu trưởng thành xuất hiện ngày càng nhiều đã được báo cáo ở khu vực Galguduud trong tuần này.
Mặc dù các hoạt động kiểm soát châu chấu sa mạc ở châu Phi vẫn đang tiến hành, nhưng FAO cảnh báo nhiều khả năng các bầy đàn mới sẽ hình thành trong những tuần tới. Ảnh: FAO
Cơ quan đặc trách của Liên Hợp quốc cho biết, họ đang nỗ lực hết sức để duy trì các hoạt động kiểm soát dịch hại châu chấu sa mạc ở nước này, nhưng lưu ý rằng sự sinh sôi của các bầy đàn sắp tới có khả năng bùng phát ở khu vực đồng bằng ven biển Biển Đỏ của Yemen, Eritrea, Ả Rập Xê-út và cả Sudan, nơi có lượng mưa giảm vào đầu tháng 8 nhưng đã tăng lên trong tháng 9. Do vậy, theo các chuyên gia FAO vẫn cần phải theo dõi và cảnh giác cao độ.
Còn nhớ hồi năm ngoái, nạn côn trùng châu chấu sa mạc cũng đã tấn công khắp vùng Đông Phi, phá hủy hàng trăm km vuông thảm thực vật và hàng chục nghìn đồng cỏ. Trong đó, Ethiopia, Kenya và Somalia là những quốc gia bị ảnh hưởng nặng nề nhất trong gần một thế kỷ.
Nguyên nhân bùng phát các ổ dịch châu chấu sa mạc được cho là một phần do biến đổi khí hậu dẫn đến thời tiết khắc nghiệt, bao gồm lốc xoáy và mưa lớn bất thường.
Đàn châu chấu mới với hàng tỷ con đe dọa châu Phi
Nhiều tuần trước khi Covid-19 thành đại dịch, châu Phi đã hứng chịu 'đại nạn' châu chấu lớn nhất trong 70 năm. Giờ làn sóng châu chấu thứ 2, lớn gấp 20 lần, lại đang ập đến.
Hàng tỷ châu chấu non sa mạc đang kéo tới từ nơi mà chúng sinh sản ở Somalia để tìm thức ăn, là những cây trồng đang xanh tốt nhờ mùa mưa.
Hàng triệu người vốn đã khó khăn nay càng gặp nhiều nguy cơ. Và nếu họ cố gắng chống lại đợt bùng phát châu chấu - thường là họ bất lực - lại có nguy cơ làm virus corona lây lan. Trên thực tế, virus corona là mối lo thứ yếu đối với họ.
Châu chấu mới là điều mà "tất cả mọi người đang nói tới", Yoweri Aboket, nông dân ở Uganda, nói với AP. "Một khi chúng vào vườn của bạn, chúng hủy diệt hoàn toàn. Một số người nói châu chấu phá hủy còn hơn virus corona. Một số thậm chí còn không tin virus sẽ tới đây".
Một đàn châu chấu gần Isiolo, Kenya. Ảnh: FAO/AP.
Một số nông dân trong làng của Abokat gần biên giới Kenya đập nồi xoong, ném đá, huýt sáo để đuổi châu chấu. Nhưng phần lớn họ bất lực, vì lệnh phong tỏa ngăn họ ra ngoài.
Nếu mất vụ mùa sắn ở địa phương, nạn đói sẽ xảy ra. Nỗi lo này ở ngôi làng 600 người của Abokat cũng là mối lo chung trên khắp Đông Phi, bao gồm Kenya, Ethiopia và Nam Sudan. Các nước khác như Djibouti, Eritrea, Tanzania và Congo cũng đã ghi nhận các đàn chân chấu.
Tổ chức Nông - Lương Liên Hợp Quốc (FAO) đã gọi đợt bùng phát châu chấu, một phần do biến đổi khí hậu gây ra, là "mối đe dọa chưa từng có" đối với an ninh lương thực và sinh kế, và cho biết đợt bùng phát mới này lớn gấp 20 lần đợt đầu tiên.
Một người đi xe máy qua đàn châu chấu ở Isiolo, Kenya. Ảnh: FAO/AP.
Điều kiện sinh sản thuận lợi từ nay tới tháng 5 đồng nghĩa với việc sẽ có làn sóng châu chấu mới vào cuối tháng 6, tháng 7, trùng với thời điểm bắt đầu thu hoạch.
Liên Hợp Quốc đã nâng mức tiền kêu gọi từ 76 triệu USD lên 153 triệu USD. Cho đến nay FAO đã huy động được 111 triệu USD dưới dạng tiền mặt hoặc cam kết.
"Châu chấu đang xâm chiếm Đông Phi thành những đàn rất lớn chưa từng thấy", Trung tâm Dự đoán và Ứng dụng Khí hậu, có trụ sở ở thủ đô Nairobi của Kenya, cho biết.
Đàn châu chấu mới hiện nay bao gồm "những con vừa mới trưởng thành - là những con ăn ngấu nghiến, ăn nhiều hơn con trưởng thành", AP dẫn lời Kenneth Mwangi, chuyên gia phân tích từ trung tâm nói trên.
Mwangi và các quan chức Kenya đã nhắc tới những khó khăn khi lệnh giới hạn đi lại quốc tế khiến việc vận chuyển thuốc trừ sâu bị đình trệ. Các chuyên viên của tổ chức cũng khó tới hiện trường giám sát, không thể cập nhật mô hình tính toán.
Đàn châu chấu mới hiện nay bao gồm những con vừa mới trưởng, ăn nhiều hơn con trưởng thành. Ảnh: FAO/AP.
Phun thuốc trừ sâu từ trên cao là cách hiệu quả duy nhất để kiểm soát đợt bùng phát châu chấu. Nhưng bộ trưởng phụ trách nông nghiệp của Uganda nói nước này không thể nhập khẩu thuốc trừ sâu từ Nhật do vận tải hàng hóa quốc tế bị gián đoạn.
Ở Ethiopia, 6 triệu người sống ở những khu bị ảnh hưởng, và nếu không kiểm soát được, sẽ "xảy ra mất mùa quy mô lớn, mất diện tích cánh đồng và rừng bao phủ, mất an ninh lương thực và an ninh giống", theo tổ chức FAO.
Bộ trưởng phụ trách nông nghiệp của Ethiopia nói 6 máy bay trực thăng đã được điều động để chống lại đợt châu chấu có thể kéo dài tới cuối tháng 8. Nhưng ông cũng nhắc tới một dấu hiệu đáng lo ngại: ngày càng nhiều nơi trước đó chưa thấy châu chấu, giờ lại thấy châu chấu.
'Đoàn quân' 10 vạn con vịt chống châu chấu ở biên giới Trung Quốc Khoảng 100.000 con vịt đang tập trung để chuẩn bị cho tình huống khẩn cấp nhất, trước tình hình 400 tỷ con châu chấu có nguy cơ đến Trung Quốc.
Trọng Thuấn
Phát hiện mới về mùi hương gây ra đại dịch châu chấu Covid-19 không phải là đại dịch duy nhất trong năm 2020. Các nhà khoa học đang nghiên cứu lý do tại sao châu chấu quy tụ thành bầy và phá hoại mùa màng ở nhiều nơi trên thế giới. Về bản chất, châu chấu là loài khá vô hại. Tuy nhiên, sau khi trải qua quá trình biến đổi hình thái, thay đổi...