Loài người vẫn đang tiến hóa?

12 chuyên gia được hỏi câu hỏi liệu con người vẫn đang tiến hóa và đáp án đều là có. Tuy nhiên các nhà khoa học nói rằng chúng ta có thể có ý tưởng sai lầm về sự tiến hóa thực sự là gì.

Con người vẫn đang tiến hoá.

Ý tưởng về “chọn lọc tự nhiên” hay “sự sống sót của những người khỏe mạnh nhất” dường như có ý nghĩa trong thời kỳ đồ đá khi chúng ta phải tranh giành thức ăn, nhưng hiện tại là một câu chuyện khác.

Sự tiến hóa thường được dùng thay thế cho các cụm từ “sống sót của những người khỏe nhất” hoặc “chọn lọc tự nhiên”. Trên thực tế, những điều này không hoàn toàn giống nhau. Tiến hóa chỉ đơn giản có nghĩa là sự thay đổi dần dần của dân số theo thời gian.

“Chọn lọc tự nhiên” là một cơ chế mà quá trình tiến hóa có thể xảy ra. Đơn cử như việc tổ tiên thời kỳ đồ đá của chúng ta, những người chạy nhanh hơn đã tránh bị voi ma mút chà đạp và có nhiều khả năng sinh con hơn. Đó là chọn lọc tự nhiên. Theo thời gian, dân số con người tăng nhanh hơn. Đó là sự tiến hóa.

Điều đó có ý nghĩa đối với con người thời kỳ đồ đá, nhưng ngày nay thì sao? Chúng ta không cần phải chạy nhanh hơn voi ma mút, chúng ta có thuốc uống khi bị ốm và có thể đến các cửa hàng để kiếm thức ăn.

Chọn lọc tự nhiên cần một áp lực chọn lọc, ví dụ: voi ma mút giẫm đạp nguy hiểm, vì vậy nếu chúng ta không còn những thứ này nữa, điều này có nghĩa là chúng ta ngừng tiến hóa?

Tuy nhiên, ngay cả khi không có áp lực chọn lọc, các chuyên gia cho rằng sự tiến hóa vẫn xảy ra bởi các cơ chế khác.

Giáo sư Stanley Ambrose, một nhà nhân chủng học từ Đại học Illinois, giải thích rằng bất kỳ sự thay đổi nào về tỷ lệ gene hoặc biến thể gene theo thời gian cũng được coi là sự tiến hóa. Các biến thể có thể tương đương về mặt chức năng, vì vậy tiến hóa không tự động đồng nghĩa với cải tiến.

Trong khi một số gene có thể bị ảnh hưởng bởi chọn lọc tự nhiên, những thay đổi khác trong DNA của chúng ta có thể không ảnh hưởng rõ ràng đến chúng ta. Các biến thể trung tính cũng có thể lây lan trong quần thể bởi một cơ chế khác được gọi là di truyền.

Sự trôi dạt di truyền xảy ra một cách tình cờ. Một số cá nhân có thể không may mắn và chết vì những lý do không liên quan đến gene của họ. Các biến thể gene duy nhất của chúng sẽ không được truyền cho thế hệ tiếp theo, do đó quần thể sẽ thay đổi. Sự trôi dạt di truyền cũng không cần bất kỳ áp lực chọn lọc nào và nó vẫn đang diễn ra ngày nay.

Chúng ta đã làm cho mọi thứ trở nên dễ dàng hơn cho bản thân nhưng vẫn có những áp lực chọn lọc xung quanh chúng ta, có nghĩa là chọn lọc tự nhiên vẫn đang diễn ra.

Giống như tất cả các loài động vật có vú, con người mất sữa khi ngừng cho con bú. Điều này là do chúng ta ngừng tạo ra một loại enzyme gọi là lactase. Ở các nước Châu Âu, tồn tại biến thể gene cụ thể vì sự tồn tại của lactase, được gọi là -13910 * T. Bằng cách nghiên cứu sự biến đổi gene cụ thể này trong các mẫu DNA hiện đại và cổ đại, các nhà nghiên cứu cho rằng nó trở nên phổ biến sau khi con người bắt đầu thuần hóa và vắt sữa động vật.

Một ví dụ khác về việc con người trải qua quá trình chọn lọc tự nhiên để thích nghi với lối sống là người Bajau, họ theo truyền thống sống trong nhà thuyền ở vùng biển Đông Nam Á và dành phần lớn cuộc đời để lặn săn cá hoặc thu thập động vật có vỏ. Hình ảnh siêu âm đã phát hiện ra rằng người Bajau có lá lách lớn hơn những người hàng xóm của họ. Đây là một sự thích nghi cho phép họ ở dưới nước lâu hơn.

Xung quanh chúng ta luôn có những áp lực có chọn lọc, thậm chí là những áp lực do chính chúng ta tạo ra.

Tiến sĩ Benjamin Hunt từ Đại học Birmingham cho biết: “Những thay đổi về công nghệ và văn hóa của chúng ta làm thay đổi sức mạnh và thành phần của các áp lực lựa chọn trong môi trường của chúng ta, nhưng áp lực lựa chọn vẫn tồn tại”.

Vì vậy, quá trình tiến hóa có thể xảy ra theo các cơ chế khác nhau như chọn lọc tự nhiên và trôi dạt di truyền. Khi môi trường của chúng ta luôn thay đổi, sự chọn lọc tự nhiên luôn diễn ra.

Tiến sĩ Alywyn Scally, một chuyên gia về tiến hóa và di truyền từ Đại học Cambridge, giải thích thêm: “Miễn là sự sinh sản của con người liên quan đến sự ngẫu nhiên và đột biến gene, các quy luật của vũ trụ đảm bảo rằng điều này sẽ luôn đúng ở một mức độ nào đó. Sẽ tiếp tục có sự khác biệt từ thế hệ này sang thế hệ khác, có nghĩa là quá trình tiến hóa không bao giờ có thể thực sự bị dừng lại”.