Loại ma túy mạnh gấp 500 lần heroin đang hoành hành Australia

Chỉ vài năm sau khi lần đầu được phát hiện ở Australia, nitazene đã xuất hiện trong đủ loại thứ, từ thuốc lá điện tử đến heroin giả, khiến số người tử vong ngày càng tăng.

Cảnh sát phản ứng với việc phát hiện bốn thi thể trong một ngôi nhà ở Broadmeadows , Melbourne vào ngày 24 tháng 6 năm 2024 sau một vụ dùng thuốc quá liều hàng loạt. Ảnh: Joel Carrett/AAP

Theo tờ The Guardian, giữa mùa đông năm 2024, tại một căn hộ ở vùng ngoại ô phía Bắc Melbourne, bốn người là Carly Morse , Thomas Vale , Michael Hodgkinson và Abdul El Sayed cùng dùng tờ tiền cuộn lại để hít cocain. Khoảng 3 giờ sáng 24/6/2024, cả bốn người có lẽ đã rơi vào trạng thái bất tỉnh.

Tối hôm sau, ông Cory Lewis, chú của El Sayed, bắt đầu lo lắng khi cháu mình (sống cùng nhà) chưa về. Ông gõ cửa căn hộ nhưng không ai trả lời. Do lớp phim phản quang trên cửa sổ khiến người ở ngoài không nhìn được vào bên trong, ông Lewis trèo qua hàng rào, đi vòng ra phía sau.

Qua khe hở nhỏ trên tấm rèm cửa sổ bếp, ông nhìn thấy El Sayed ngồi dựa vào tủ, sùi bọt mép. Ông liền dùng búa cao su phá cửa xông vào.

Hodgkinson nằm úp mặt ở lối vào phòng khách. Vale cũng nằm úp mặt gần đó. Morse nằm giữa ghế sofa và cửa trượt phía sau. Theo điều tra viên, cả bốn có thể đã tử vong chỉ trong vài phút.

Morse (42 tuổi) và Vale (32 tuổi) là một cặp đôi và đều có con. Hodgkinson 37 tuổi. El Sayed mới 17 tuổi nhưng đã có một bé gái sơ sinh.

Chất họ hít không phải cocain như họ tưởng, mà là protonitazene , một loại opioid tổng hợp cực độc.

Bà Fatima El Tarek , dì của El Sayed, nói tại phiên điều tra: “Chúng tôi không muốn cái chết của cháu trở nên vô nghĩa. Nếu việc chia sẻ nỗi đau và mất mát này có thể cứu thêm dù chỉ một mạng người thì điều đó xứng đáng… Sử dụng loại ma túy hay chất cấm nào đều có thể gây chết người. Ta không bao giờ biết mình đang dùng thứ gì”.

“Trò chơi sinh tử”

Các chất N-pyrrolidino protonitazene và protonitazene (cả hai đều là nitazene) đã được phát hiện trong những viên thuốc hình con gấu ở Queensland. Ảnh: Queensland Health

Bốn cái chết ở Broadmeadows là cụm ca tử vong lớn nhất ở Australia liên quan đến nitazene. Đây là loại ma túy tổng hợp mà ở một số dạng, sẽ mạnh gấp 500 lần heroin và 10 lần fentanyl.

Nitazene chưa bao giờ được phê duyệt sử dụng trong y học, dù được ngành dược phát triển từ những năm 1950 để giảm đau. Thế nhưng, chất này ngày càng phổ biến trên thị trường chợ đen: có trong thuốc lá điện tử bán dưới dạng chứa cần sa, trong viên nén hình gấu bông giả danh MDMA, trong bột giả cocain và trong thuốc giảm đau giả.

Đến năm 2019, nitazene mới được Văn phòng Liên hợp quốc về Ma túy và Tội phạm (UNODC) báo cáo lần đầu. Tới nay, người ta đã ghi nhận có 26 loại nitazene khác nhau. Tháng 9 vừa qua, một điểm kiểm tra thuốc ở Canberra lần đầu phát hiện isotocyanozene – loại chưa từng được UNODC ghi nhận trước đó.

Nitazene đã gây ra hàng nghìn ca tử vong do sốc thuốc ở Mỹ và hàng chục ca ở Anh. Cảnh sát Liên bang Australia ví việc sử dụng nitazene như “chơi trò may rủi”. Lực lượng Biên phòng Australia đã chặn hơn 60 lô nitazene chủ yếu qua đường bưu điện. Tháng 12/2024, ông Troy Sokoloff, quyền chỉ huy lực lượng này, cảnh báo: “Mức độ đe dọa mà chất này gây ra cho cộng đồng Australia là cực kỳ nghiêm trọng”.

Một lượng nhỏ hơn cả một giọt, chỉ bằng 1/5 hạt muối, cũng có thể khiến người dùng tử vong.

Các nghiên cứu cho thấy từ năm 2021 (khi nitazene lần đầu được phát hiện tại Australia) đã có ít nhất 30 ca sốc thuốc liên quan, song con số thực tế có thể cao hơn nhiều do còn nhiều trường hợp nghi vấn đang được cảnh sát và cơ quan pháp y điều tra.

Trước số người chết gia tăng, các chính trị gia bảo thủ và cảnh sát tiếp tục cảnh báo không có loại ma túy nào là an toàn, trong khi các tổ chức kêu gọi mở rộng biện pháp kiểm tra để ngăn thảm kịch.

Năm 2024, một điều tra viên bang Victoria cho biết có 16 ca sốc thuốc liên quan nitazene trong ba năm qua và đề nghị chính quyền chi tiền cho dịch vụ kiểm tra thuốc để ngăn các ca tương tự.

Điều tra viên này cung cấp thông tin về cái chết của SL, nam giới 38 tuổi, được phát hiện bất tỉnh cuối năm 2022 sau khi tiêm thứ tưởng là heroin.

Đây không phải lần đầu tòa án khuyến nghị triển khai dịch vụ này. Trên thực tế, tòa đã đưa ra khuyến nghị đó bốn lần, liên quan đến tám ca tử vong do sốc thuốc trong ba năm trước.

Điều tra viên Ingrid Giles kết luận vào tháng 3/2024: “Không thể biết chắc liệu SL có mang mẫu chất mà mình tiêm đến dịch vụ kiểm tra thuốc của bang Victoria vào hoặc trước ngày 5/12/2022 hay không, nếu dịch vụ đó tồn tại khi ấy. Tuy nhiên, ít nhất người này đã có cơ hội”.

Bốn ngày sau vụ bốn người chết ở Broadmeadows, bà Katherine Whetton, quyền thư ký Sở Y tế bang Victoria, đã gửi thư cho điều tra viên Giles thông báo rằng chính quyền bang sẽ thử nghiệm dịch vụ kiểm tra thuốc này.

Chỉ một hạt nhỏ cũng đủ giết người

Chất nitazene mạnh gấp 500 lần heroin. Ảnh: Getty Images

Phiên điều trần về vụ Broadmeadows hồi tháng 4 nghe bằng chứng của Phó giáo sư Dimitri Gerostamoulos, chuyên gia độc chất tại Viện Pháp y bang Victoria.

Khoảng 10 năm trước, ông Gerostamoulos từng đến Vienna tham gia nhóm công tác của UNODC nhằm xây dựng cổng thông tin theo dõi các loại ma túy tổng hợp mới. Ông kể: “Ngay khi đó, người ta đã nhận thấy các chất này gây tổn hại nghiêm trọng trên toàn cầu”.

Không lâu sau, hệ thống bắt đầu ghi nhận các thông tin về nitazene. Phần lớn người dùng ma túy vô tình sử dụng nitazene do các chất cấm bị nhiễm bẩn, chứ không chủ ý tìm mua.

Nếu chất bị pha nitazene, chỉ cần sáu hơi thuốc điện tử, một viên MDMA giả hoặc một vệt cocain cũng có thể khiến người dùng tử vong.

Các nhà sản xuất có thể cố tình thêm nitazene để tăng độ “phê”, nhưng loại chất này mạnh đến mức chỉ một hạt nhỏ cũng đủ gây chết người.

Ngay cả nhân viên cứu hộ tại hiện trường các ca sốc thuốc cũng phải hết sức cẩn trọng để tránh hít phải nitazene.

Theo ông Gerostamoulos, nitazene gây ức chế hô hấp chỉ trong vài phút, khiến cơ thể thiếu oxy, dẫn đến liệt, co giật và thường là tử vong.

Ông đề xuất một số biện pháp giảm thiểu như sử dụng naloxone (thuốc đảo ngược tác dụng của opioid), mở rộng dịch vụ kiểm tra thuốc, giáo dục cộng đồng và que thử nitazene. Tuy nhiên, nhiều biện pháp trong số này chưa được triển khai ở các thành phố lớn của Australia, thậm chí một số bang có ca tử vong gần đây còn cắt giảm chương trình.

Ngày 15/10, Sở Y tế bang Queensland phát cảnh báo về nitazene sau hai ca tử vong trong hai tuần.

Cùng ngày, Phó Thủ hiến bang Jarrod Bleijie bảo vệ quyết định của chính quyền hủy bỏ chương trình kiểm tra thuốc mà không cần trình nghị viện.

Dù vậy, Queensland lại đi đầu trong phân tích nước thải để phát hiện nitazene. Trước đây, các chất cấm khác thường được phát hiện bằng phương pháp này, nhưng chưa có xét nghiệm nào cho nitazene cho đến khi nhóm nghiên cứu Đại học Queensland do ông Richard Bade dẫn đầu phát hiện chất này trong nước thải Australia lần đầu năm 2023. Ông Bade cho biết đang mở rộng phạm vi xét nghiệm để phát hiện thêm các loại nitazene khác và có thể phân tích trong vòng một tuần.

Đây là công việc đầy thử thách, bởi lượng chất cực nhỏ khiến việc phát hiện giống như “mò kim đáy biển”.

Bốn nạn nhân ở Broadmeadows

Cảnh sát không có đủ bằng chứng để khởi tố người đã cung cấp cocain pha nitazene khiến bốn người chết ở Broadmeadows tháng 6/2024.

Họ hầu như không có nhiều manh mối để điều tra. Tuy nhiên, một đầu mối quan trọng là loạt tin nhắn được trao đổi giữa Hodgkinson và người bán ma túy qua ứng dụng nhắn tin mã hóa Signal vào ngày trước khi xảy ra vụ việc.

Tên tài khoản của người mà Hodgkinson liên lạc là TryMe, kẻ đã bán thứ cocain pha nitazene khiến anh cùng ba người khác thiệt mạng.