Lo “ông” bôxit phá đường
Thông tin cảng Kê Gà (Bình Thuận) được quy hoạch vận chuyển bôxit bị “vỡ” làm cả Đồng Nai lẫn Bình Thuận hết sức lo lắng khi hay tin có phương án vận chuyển bôxit về cảng Vĩnh Tân (huyện Tuy Phong, Bình Thuận) hoặc cảng Gò Dầu (Đồng Nai).
Sau khi hay tin dự án cảng Kê Gà bị dừng, một người có trách nhiệm ở Đồng Nai thốt lên: “Vậy là phương án vận chuyển bôxit về cảng Gò Dầu đi qua quốc lộ 20, tỉnh lộ 769 và quốc lộ 51 sắp tới sẽ là gánh nặng cho tỉnh. Bởi các tuyến đường này hiện đã quá tải lượng xe lưu thông và đang xuống cấp”. Một cán bộ huyện Định Quán ngao ngán nói: “Chỉ mới gánh xe chở nguyên liệu sản xuất bôxit (xút, than…) từ cảng Gò Dầu về Nhà máy Tân Rai mà đường sá ở Đồng Nai đã tan nát, đến lúc xe chở bôxit chạy nữa thì còn gì là cầu đường”.
Oằn mình gánh xe chở nguyên liệu bôxit
Ngày 20/2, phóng viên trở lại quốc lộ 20 đoạn qua địa bàn tỉnh Đồng Nai. Đây là con đường bị hư hỏng nặng mà lãnh đạo tỉnh Đồng Nai từng thay mặt cử tri “kêu” đến Quốc hội và lãnh đạo Bộ Giao thông vận tải. Ở quốc lộ này có nhiều đoạn đường loang lổ ổ gà, ổ trâu nhưng chỉ được trám trét tạm bợ, mặt đường như tấm áo vá chằng vá đụp.
Anh Nguyễn Thanh Phong (xã Phú Tân, huyện Định Quán) cho biết quốc lộ 20 từ trước đến nay đã xuống cấp do xe tải chở nông sản từ Lâm Đồng và xe khách chạy liên tục. Từ lúc gánh thêm xe chở nguyên liệu cho Nhà máy bôxit Tân Rai chạy thì tuyến đường này xuống cấp ngày càng nhanh. Anh Lê Văn Tiến (xã Gia Tân 2, huyện Thống Nhất) cũng nói: “Cầu La Ngà rõ ràng ghi tổng tải trọng là 23 tấn, thế nhưng xe đầu kéo vận chuyển nguyên liệu cho Nhà máy bôxit Tân Rai là loại đầu kéo của Mỹ to hơn cả xe đầu kéo container 30 tấn cứ vô tư đi qua cầu”.
Bà Nguyễn Thị Mỵ Dung – chủ tịch UBND xã Túc Trưng, huyện Định Quán – cho biết đoạn quốc lộ 20 đi qua địa bàn xã dài 8km nhưng hầu hết bị hư hỏng nặng. Người dân địa bàn xã có nghe hứa hẹn sửa chữa nâng cấp đường nhưng đến nay đoạn đường này chỉ thấy lấy đất đỏ lấp tạm con đường.
Tuyến đường 769 (do tỉnh Đồng Nai quản lý) nối từ quốc lộ 20 sang quốc lộ 51 cũng vậy. Khu vực này đang được bỏ vốn nâng cấp nhưng nhiều đoạn mặt đường vẫn còn ổ gà, ổ voi. Người dân địa phương nói hằng ngày họ thường chứng kiến xe tải, nhất là xe tải nặng dạng đầu kéo của nhà máy bôxit, vận chuyển nguyên liệu đi về từ cảng Gò Dầu.
Nói về chuyện vận chuyển bôxit, ông Trần Văn Danh – chủ tịch UBND xã Bàu Hàm 2, huyện Thống Nhất – cho biết thời gian qua người dân rất bức xúc về việc tuyến đường 769 là đường tỉnh có nền rất yếu nhưng xe tải nặng các loại và xe tải chở nguyên liệu cho Nhà máy bôxit Tân Rai đã làm con đường xuống cấp trầm trọng.
Đường tỉnh 769 đang được sửa chữa lại nhưng nhiều đoạn vẫn còn hư hỏng nặng – Ảnh: Hà My
Ngao ngán vì xe chở nguyên liệu bôxit quá tải
Video đang HOT
Đại tá Ngô Văn Chiến – trưởng Phòng cảnh sát giao thông đường bộ, đường sắt tỉnh Đồng Nai – cho biết trong nhiều cuộc họp lãnh đạo tỉnh Đồng Nai đều lo ngại tuyến quốc lộ 20, tỉnh lộ 769 – nơi xe vận chuyển bôxit đi qua – vốn quá chật hẹp, nguy cơ tai nạn giao thông luôn xảy ra”.
Thực tế cho thấy thời gian qua có rất nhiều lượt xe chở nguyên vật liệu từ các cảng về Nhà máy Tân Rai vi phạm giao thông. Điển hình như chỉ trong 20 ngày đầu của tháng 2/2013, qua công tác kiểm tra xe quá khổ, quá tải lực lượng cảnh sát giao thông đã phát hiện gần 40 trường hợp xe vi phạm. Ông Chiến khẳng định: “Không có ranh giới ưu tiên cho xe vận chuyển nguyên vật liệu bôxit. Tất cả đều phải bình đẳng. Xe nào vi phạm pháp luật chúng tôi phải xử lý”.
Ông Lê Quang Bình – phó giám đốc Sở Giao thông vận tải Đồng Nai – cũng nói điều đáng lo ngại nhất lúc này là cầu La Ngà trên quốc lộ 20. Bởi cầu này nối qua sông La Ngà, là tuyến huyết mạch từ Lâm Đồng về Đồng Nai đang luôn trong tình trạng quá tải. Theo ông Bình, chủ trương của lãnh đạo tỉnh Đồng Nai là yêu cầu lực lượng thanh tra giao thông, cảnh sát giao thông khi phát hiện xe quá tải, quá khổ phải xử lý triệt để, kể cả xe chở bôxit.
Cầu La Ngà trên tuyến đường huyết mạch nối Lâm Đồng với Đồng Nai vốn đã quá tải, nay lại phải hứng thêm những đoàn xe tải nặng chở bôxit hằng ngày xuôi ngược – Ảnh: Ngọc Hậu
Chờ quyết định của Chính phủ
Tháng 11/2012, Tổng cục Đường bộ với Bộ Giao thông vận tải vào làm việc với Bình Thuận cho biết phương án vận chuyển bôxit từ Tây nguyên xuống cảng Vĩnh Tân (huyện Tuy Phong, Bình Thuận) đi qua tỉnh Bình Thuận bắt đầu từ La Dạ (đường tỉnh 714, huyện Hàm Thuận Bắc) đến quốc lộ 28 đi vào đường tỉnh 711 (huyện Hàm Thuận Bắc và Bắc Bình) ra quốc lộ 1.
Tiếp đó, đi thêm khoảng 85km trên quốc lộ 1 để đến cảng Vĩnh Tân. Tổng chiều dài của đoạn đường đi qua Bình Thuận là hơn 140km với kinh phí đầu tư khoảng 2.800 tỉ đồng. Báo cáo này có đánh giá mặt đường thảm nhựa quốc lộ 1 rộng 12m, tải trọng tốt cho việc vận chuyển xe chở nặng. Tuy nhiên cơ quan chức năng vẫn chưa đánh giá mặt đường này phải chịu đựng được bao lâu suốt thời gian vận chuyển bôxit…
Theo một cán bộ có trách nhiệm trong ngành giao thông vận tải tỉnh Bình Thuận, nếu chọn phương án vận chuyển bôxit về cảng Vĩnh Tân thì Bộ Giao thông vận tải phải tính toán lập dự án đầu tư nâng cấp chất lượng tuyến đường trên. Lý do, xe chở bôxit có tải trọng lớn nên tuyến đường này hiện không thể chịu đựng được. Ngay cả quốc lộ 1 cũng đang xuống cấp và lưu lượng xe qua lại hằng ngày vốn đã rất lớn. “Chúng tôi chưa biết ai là chủ đầu tư nên không thể nói thêm gì được. Vấn đề này Chính phủ chưa dứt khoát và chúng tôi cũng chưa nhận được văn bản chính thức nào” – vị này cho hay.
Chưa quyết phương án làm đường chuyển bôxit đến cảng Vĩnh Tân
Theo ông Phạm Quang Vinh – phó tổng cục trưởng Tổng cục Đường bộ Việt Nam (TCĐB), đến nay vẫn chưa quyết phương án làm đường chuyển bôxit tới cảng Vĩnh Tân sau khi không đầu tư cảng Kê Gà.
Khi có chủ trương ngừng xây cảng Kê Gà, cuối năm 2012 TCĐB đã báo cáo Bộ Giao thông vận tải kiến nghị Chính phủ phương án tuyến vận chuyển bôxit qua một số tỉnh lộ để đến cảng Vĩnh Tân. Tuy nhiên, đến nay phương án cho tuyến vận chuyển này vẫn chưa được phê duyệt và TCĐB cũng chưa rõ Tập đoàn Công nghiệp than – khoáng sản (TKV) sử dụng ôtô có trọng tải 25 tấn hay 40 tấn để vận chuyển bôxit, trong khi các tuyến đường địa phương mà xe vận chuyển bôxit đi qua chỉ chịu nổi xe có tải trọng khoảng 25 tấn.
Theo TCĐB, TKV phải bỏ tiền nâng cấp tỉnh lộ 769 và 725 để vận chuyển bôxit, nhưng việc cấp vốn nhỏ giọt khiến tiến độ thực hiện rất chậm. Còn việc cải tạo đường vận chuyển bôxit từ Nhân Cơ (Đắk Nông) về Tân Rai (Lâm Đồng) rồi tới cảng Vĩnh Tân mới chỉ là phương án, chưa xác định nguồn vốn. Theo ông Phạm Quang Vinh, TCĐB, Bộ Giao thông vận tải có trách nhiệm xây dựng phương án tuyến vận chuyển bôxit, còn việc TKV bỏ tiền làm đường hay dùng tiền ngân sách là thuộc thẩm quyền của Chính phủ. Ông Vinh cũng cho biết việc ngừng xây cảng Kê Gà khiến chi phí nâng cấp đường vận chuyển bôxit tăng hơn phương án trước đó.
Theo 24h
Dự án bauxite: Đổ tiền vào hang dế
Giá xuất khẩu thấp hơn giá thành, chi phí vận tải tốn kém, nhất là khi phương án xây dựng cảng Kê Gà bị loại bỏ, lại thêm những hệ lụy lớn về môi trường..., hai dự án bauxite Tân Rai và Nhân Cơ đối mặt với nhiều khó khăn.
Dự án bauxite ở Tây Nguyên vừa ra lò mẻ alumin đầu tiên đã cầm chắc lỗ và còn khả năng tiếp tục thua lỗ dài dài bởi hàng loạt bất hợp lý đã không được đặt ra và nghiên cứu một cách thấu đáo. Dự án này, theo nhiều chuyên gia kinh tế và khai khoáng, trong đó có cả chuyên gia của Tập đoàn Công nghiệp Than và khoáng sản Việt Nam (Vinacomin), nên dừng lại càng sớm càng tốt.
Đừng đổ tiền vào hang dế
Trong cuộc họp báo hồi tháng 12/2011, trả lời câu hỏi của phóng viên về việc ưu ái làm đường "giúp" Vinacomin vận chuyển bauxite, Thứ trưởng Bộ GTVT Trương Tấn Viên cho biết nếu bắt tập đoàn này phải bỏ ra số tiền lớn sẽ khiến hiệu quả của dự án bauxite Tây Nguyên bị phá vỡ. Trước đây, Bộ GTVT đã nghiên cứu và chỉ ra nếu phải làm đường vận chuyển sản phẩm alumin thì Vinacomin có thể phải bỏ ra cả ngàn tỉ đồng.
Chuyên gia Kinh tế - TS Lê Đăng Doanh cho rằng chỉ nhìn vào hiệu quả kinh tế đã thấy rõ sự không hiệu quả của dự án khai thác bauxite ở Tây Nguyên mà điển hình là chi phí vận chuyển bằng ô tô đòi hỏi vốn đầu tư quá lớn và hiện đang tàn phá cầu đường, chưa kể đòi hỏi xây dựng cảng biển rất khổng lồ, nhất là cảng Kê Gà (Bình Thuận) bị loại bỏ, nếu đầu tư cảng nơi khác thì chi phí đầu tư càng đội lên và việc thua lỗ càng chồng chất.
"Chấp nhận loại bỏ dự án bauxite ra khỏi Tây Nguyên là việc cần làm, càng sớm càng tốt" - ông Doanh đánh giá và bày tỏ mong muốn Quốc hội sớm lập một ủy ban điều tra độc lập đối với dự án bauxite bởi việc điều tra lại hiệu quả của dự án cần những chuyên gia hàng đầu chứ không thể là người của Bộ Công Thương hay Vinacomin, thà chịu mất số tiền đầu tư đến nay còn hơn cố đổ tiền vào một dự án không nhìn thấy thành công.
Các resort bị thiệt hại nặng do dự án cảng Kê Gà. Ảnh: Quốc Triều
TS Nguyễn Thành Sơn, Giám đốc Công ty Năng lượng Sông Hồng (thuộc Vinacomin), băn khoăn không biết Vinacomin sẽ có "sáng kiến" đột phá gì tiếp theo để khỏa lấp lỗ hổng của cảng Kê Gà vì alumin sẽ đi bằng con đường nào, cảng nào mà vận chuyển bằng ô tô thì cầm chắc lỗ thì nay đường càng dài, lỗ càng lớn.
"Một công thức bất di bất dịch của ngành kinh tế khai khoáng là vận chuyển quặng bằng ô tô không thể quá 10 km mới có lãi, kể cả xe tải trọng lớn còn trên con số này thì phải vận chuyển bằng đường sắt. Không ai vận chuyển khối lượng quặng, than nguyên liệu... cả trăm ngàn tấn/năm trên quãng đường cả trăm km và càng làm thì chỉ có "chết" thêm" - ông Sơn đánh giá.
Theo ông Sơn, không thể kết hợp một loại xe để chở alumin và than, nguyên liệu khác vì mỗi loại cần loại xe khác nhau. "Không thể chở bột ngọt và lúa gạo bằng cùng 1 loại xe vì alumin cần bảo quản như bột ngọt, còn than thì có thể vận chuyển như lúa gạo" - ông Sơn ví von.
Tiếp tục "mổ xẻ", ông Sơn nêu thực trạng dự án Tân Rai đi vào hoạt động, với tổng vốn đầu tư đã được điều chỉnh chỉ dừng lại ở mức 15.600 tỉ đồng, lãi suất huy động vốn tạm tính 7%/năm, thời gian huy động vốn là 10 năm, trả vào cuối kỳ, riêng chi phí hoàn trả vốn đầu tư (cả gốc và lãi) đã lên tới 2.220 tỉ đồng/năm. Bên cạnh đó, giá thành alumin xuất xưởng tại Tân Rai (Lâm Đồng) thấp nhất cũng khoảng 375 USD/tấn. Trong khi nếu giá nhôm kim loại trên thế giới năm 2013 sẽ đạt mức 2.300 USD/tấn thì giá xuất khẩu alumin của Vinacomin ở ven biển tối đa khoảng 345 USD/tấn.
Như vậy, nếu tính chi phí tiêu thụ (vận chuyển, bốc dỡ, hao hụt) khoảng 25 USD/tấn và thuế xuất khẩu theo quy định là 20% thì mỗi tấn alumin sẽ lỗ khoảng 124 USD nên tính ra, Vinacomin sẽ lỗ 74,4 triệu USD/năm. Trong trường hợp được miễn cả thuế xuất khẩu thì mỗi tấn alumin sẽ lỗ ít nhất 55 USD, mỗi năm Vinacomin lỗ ít nhất 33 triệu USD. "Tôi kiến nghị không chỉ dự án Nhân Cơ mà cả Tân Rai cũng phải dừng lại nếu không muốn đất nước đổ tiền vào hang dế" - ông Sơn khuyến cáo.
Một chuyến thị sát dự án bauxite Tân Rai của đoàn công tác Bộ Tài nguyên - Môi trường. Ảnh: Triều Nguyễn
Alumin đi đường nào?
Ông Phạm Quang Vinh, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Đường bộ Việt Nam (Bộ GTVT), cho biết không có cảng Kê Gà thì con đường vận chuyển bauxite trong tương lai sẽ phải dài thêm một đoạn nữa, ra cảng Vĩnh Tân (huyện Tuy Phong - Bình Thuận), dự kiến hoàn thành trong năm 2014. Đường vận chuyển bauxite ra cảng Vĩnh Tân sẽ dài khoảng 141 km với tổng kinh phí đầu tư xây dựng dự kiến khoảng 2.840 tỉ đồng.
Theo ông Vinh, việc sử dụng cảng Gò Dầu (Đồng Nai) làm nơi xuất khẩu bauxite chỉ thuộc giai đoạn 1 của dự án phát triển bauxite Tây Nguyên. Giai đoạn 2 không dùng cảng Gò Dầu nữa mà sẽ chuyển hẳn sang cảng Vĩnh Tân và hiện đang được lập phương án cụ thể. Đến nay, Tổng cục Đường bộ Việt Nam chưa rõ Vinacomin sẽ sử dụng phương tiện vận chuyển là ô tô có trọng tải 25 tấn hay 40 tấn? Tuy nhiên, phía Vinacomin đã mua hơn 100 ô tô tải trọng trên 40 tấn phục vụ vận chuyển bauxite.
Điều đó gặp phải phản ứng dữ dội từ phía các địa phương mà đoàn xe này đi qua bởi trọng tải cầu đường chỉ cho phép xe khoảng 25 tấn. Theo ông Vinh, Vinacomin đang khó khăn nhưng các con đường nếu sử dụng xe 40 tấn sẽ gây hư hỏng nên Vinacomin phải đầu tư tiền nâng cấp Tỉnh lộ 769 và 725. Thế nhưng, việc cấp tiền nhỏ giọt của tập đoàn này đã khiến tiến độ cải tạo đường diễn ra rất chậm.
Theo tính toán của Bộ GTVT, đoạn đường từ Tân Rai ra Quốc lộ 20 do Vinacomin đầu tư, dự án Quốc lộ 20 do Chính phủ bỏ tiền thông qua hình thức BT (xây dựng - chuyển giao), Tỉnh lộ 725 do Vinacomin đầu tư, Quốc lộ 51 Chính phủ đầu tư. Riêng nhiều đoạn đường trong giai đoạn 2, đặc biệt việc đầu tư đường vận chuyển bauxite từ Nhân Cơ về Tân Rai rồi ra Quốc lộ 1 để đi xuống cảng Vĩnh Tân, theo ông Vinh, là không đơn giản và đến nay mới chỉ có phương án chứ chưa ai quyết.
Lập lờ giảm suất đầu tư
Theo TS Nguyễn Thành Sơn, đường vận chuyển có tính sống còn của nền kinh tế là hướng Bắc - Nam, còn đầu tư cho hướng Đông - Tây chỉ cần mức độ vừa phải. Vì vậy, việc tập trung đầu tư quá lớn cho các tuyến đường Đông - Tây nhằm vận chuyển bauxite thì đúng địa chỉ chứ khoác cho cái mũ to lớn cho kinh tế - xã hội cả nước thì chỉ là trí trá.
Ông Nguyễn Văn Ban, nguyên trưởng Ban Nhôm - Tổng Công ty Khoáng sản Việt Nam (nay là Vinacomin), cho biết ngay khi nghiên cứu về dự án bauxite, nhóm khảo sát của ông đã đưa ra cảnh báo về việc phải tính chi phí làm mới, sửa chữa đường sá vào dự án để đánh giá hiệu quả kinh tế nhưng những đề xuất đó đã không được lưu tâm.
Trả lời thắc mắc về việc ưu ái dùng tiền ngân sách để làm đường "giúp" Vinacomin vận chuyển bauxite, ông Phạm Quang Vinh nói không thể bình luận vì cái đó thuộc thẩm quyền của Chính phủ chứ Bộ GTVT không thể quyết. "Hiện nhà máy đã xong mà chưa có tiền làm đường. Ban đầu, họ chỉ nghĩ đường sá đương nhiên xã hội phải phục vụ rồi nên không tính vào chi phí trong đề án phát triển bauxite"- ông Vinh nói.
Vinacomin hưởng quá nhiều ưu đãi
Ngoài việc được Bộ GTVT "trợ giúp" đắc lực trong việc lên phương án sửa chữa, nâng cấp cầu đường trên các tuyến vận chuyển bauxite, Vinacomin được hưởng hàng loạt ưu ái từ Trung ương tới địa phương.
Sau khi UBND tỉnh Lâm Đồng đồng ý rót 1.000 tỉ đồng làm mới 24 km đường phục vụ vận chuyển sản phẩm bauxite, HĐND tỉnh Lâm Đồng đã thống nhất dự án xây dựng tuyến đường sắt liên tỉnh dài 248,3 km nối liền Tân Rai với Gia Nghĩa tới cảng Kê Gà để phục vụ khai thác bauxite và phát triển du lịch, với tổng kinh phí trên 62.682 tỉ đồng. Mới đây, Vinacomin còn được Chính phủ bảo lãnh vay vốn nước ngoài khi gặp khó khăn về tài chính. Vinacomin và Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam (VietinBank) cũng đã ký kết hợp đồng tín dụng trị giá 100 triệu USD cho dự án đầu tư nhà máy sản xuất alumin Nhân Cơ. Theo đó, VietinBank sẽ cam kết tài trợ 100 triệu USD, tương đương 2.100 tỉ đồng, cho tập đoàn này thực hiện dự án. Đây là khoản tín dụng nằm trong gói tín dụng gần 6.000 tỉ đồng mà VietinBank cam kết dành cho Vinacomin... Tuy nhiên, nay dự án cảng Kê Gà đã bị loại bỏ theo chỉ đạo mới nhất của Thủ tướng thì không hiểu những "ưu ái" có thay đổi?
Theo 24h
Dự án bauxite: Cảng Kê Gà gây nhiều hệ lụy Khi đề xuất làm cảng, nhiều phương án thuyết phục đã được Vinacomin đưa ra, kéo theo nhiều nhà đầu tư phải hy sinh cho dự án, nhiều công trình khác lại dở khóc vì xây dựng đón đầu. Thủ tướng đã yêu cầu ngưng xây dựng cảng Kê Gà (huyện Hàm Thuận Nam, Bình Thuận). Ngay từ khi có những thông tin...