Lộ diện lỗ hổng phòng thủ chiến lược trên bầu trời châu Âu

Sự kiện ở Copenhagen phơi bày nguy cơ an ninh lớn khi NATO phải dùng vũ khí đắt đỏ chống UAV giá rẻ.

Chủ tịch Ủy ban châu Âu đưa ra ý tưởng “bức tường UAV” kết nối hệ thống phòng thủ. Tuy nhiên, việc phân chia trách nhiệm giữa NATO, EU và các quốc gia thành viên vẫn là thách thức lớn. Ảnh: THX/TTXVN

Theo hãng thông tấn Anadolu (Thổ Nhĩ Kỳ) ngày 3/10, trong tuần này, các nhà lãnh đạo châu Âu đã tập trung tại Copenhagen, Đan Mạch, cho Hội nghị thượng đỉnh không chính thức của Hội đồng châu Âu và phiên họp của Cộng đồng Chính trị châu Âu (EPC). Cuộc gặp, quy tụ các quốc gia EU, các ứng viên như Ukraine và Moldova, cùng các đối tác ngoài EU như Anh và Na Uy, diễn ra chỉ vài ngày sau sự cố sân bay Copenhagen phải đóng cửa vì thiết bị bay không người lái (UAV) bị nghi ngờ có liên hệ với Nga.

Đối diện với những vụ vi phạm không phận liên tiếp ở Ba Lan, Romania và Estonia, trọng tâm thảo luận của sự kiện trên đã chuyển sang một thách thức sống còn: làm thế nào để bảo vệ bầu trời châu Âu trước sự xâm nhập của UAV giá rẻ.

Sự mất cân bằng chi phí và lỗ hổng chiến lược

Sự hiện diện của UAV trên lãnh thổ NATO và EU đã trở thành một vấn đề đau đầu, phơi bày một lỗ hổng chiến lược nghiêm trọng. Khi 19 UAV xâm nhập không phận Ba Lan, NATO đã điều động máy bay F-35 của Hà Lan và F-16 của Ba Lan để bắn hạ chúng. Đây là một chiến dịch thành công về mặt quân sự nhưng lại cực kỳ tốn kém về mặt kinh tế.

Mỗi tên lửa Sidewinder do máy bay NATO phóng đi có giá gần nửa triệu euro, trong khi số UAV bị phá hủy chỉ có giá trị vài nghìn euro mỗi chiếc. Sự mất cân bằng kinh tế này thật đáng kinh ngạc, cho thấy hệ thống phòng không của NATO vẫn phụ thuộc nặng nề vào các thiết bị cao cấp, không phù hợp để đối phó với hàng loạt UAV giá rẻ. Đây không chỉ là vấn đề tài chính mà còn là một lỗ hổng mà các đối thủ có thể muốn khai thác triệt để.

Trước bối cảnh trên, các nhà lãnh đạo châu Âu nhận thức rõ rằng châu lục này cần một hệ thống phòng không nhiều lớp, đặc biệt là ở sườn phía Đông của NATO, để đối phó hiệu quả và tiết kiệm chi phí. Tuyến phòng thủ đầu tiên phải bao gồm các hệ thống cơ động, giá rẻ như máy gây nhiễu, laser, tác chiến điện tử và UAV để đánh chặn UAV cảm tử.

Tuyến thứ hai nên dựa vào các hệ thống tầm trung như IRIS-T SLM của Đức hoặc NASAMS của Na Uy-Mỹ cho các UAV lớn hơn và tên lửa tầm ngắn. Cuối cùng, tuyến trên cùng phải chống lại các mối đe dọa đạn đạo và siêu thanh/siêu vượt âm bằng các hệ thống đã được chứng minh như Patriot PAC-3, THAAD hoặc SAMP/T của châu Âu. Hơn nữa, chỉ xây dựng hệ thống là chưa đủ. Châu Âu cũng cần phải huấn luyện thực tế, bao gồm cả các cuộc tập trận quy mô lớn chống lại các bầy/đàn UAV, một kịch bản mà các đồng minh NATO vẫn hiếm khi thực hiện.

Đề xuất “bức tường UAV” của EU

Để ứng phó, Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen đã đề xuất một “bức tường UAV”: một mạng lưới các hệ thống phát hiện, theo dõi và đánh chặn trên toàn lục địa, có thể tương tác giữa các quốc gia EU. Theo tầm nhìn của bà Leyen, các cảm biến âm thanh, radar và biện pháp đối phó điện tử sẽ tạo thành một lá chắn chung. Kế hoạch này nhận được sự ủng hộ rộng rãi từ các quốc gia thành viên.

Tuy nhiên, Juraj Majcin, nhà phân tích chính sách tại Trung tâm chính sách châu Âu ở Brussels, nhận định rằng quốc phòng phần lớn vẫn nằm ngoài nhiệm vụ cốt lõi của EU, nơi vai trò của Ủy ban châu Âu chỉ giới hạn ở chính sách công nghiệp và tài trợ quốc phòng, chẳng hạn như công cụ SAFE (hành động an ninh vì châu Âu) mới được thông qua. Chuyên gia Majcin nhấn mạnh: việc thực hiện và phân công lao động giữa NATO, EU và các quốc gia thành viên sẽ là thử thách thực sự đối với đề xuất này.

Dù cuộc họp của Cộng đồng Chính trị châu Âu không mang lại nhiều kết quả ngoài tính biểu tượng, nhưng biểu tượng đó vẫn giữ được ý nghĩa chính trị sâu sắc. Tuy nhiên, thời gian đang cạn dần. Mỗi UAV bay qua bầu trời châu Âu không chỉ là một bài kiểm tra về khả năng phòng thủ mà còn là một bài kiểm tra về ý chí chính trị.

Nếu không có một hệ thống phòng không toàn diện và hiệu quả về chi phí, châu Âu có nguy cơ làm cạn kiệt cả kho vũ khí lẫn ngân sách. Việc trì hoãn thêm nữa thậm chí sẽ làm suy yếu uy tín của châu Âu, đòi hỏi phải có hành động khẩn cấp và phối hợp để chuyển từ ý định chính trị sang năng lực phòng thủ cụ thể.